Bioscoopagenda Nederland
www.bios.nl

Geheime dossiers en complottheorieën

Door HANS BEEREKAMP
Het wijd verbreide geloof dat verschillende Amerikaanse overheidsinstanties samenspannen om de aanwezigheid van buitenaardse wezens voor ons verborgen te houden, is een dankbare aanleiding voor films en televisieseries.

Vorige zomer leidde het tot de science-fiction komedie Men in Black, al vijf succesvolle seizoenen is het de basis van de televisieserie The X-Files, bedacht en geproduceerd door de goeroe-achtige Chris Carter, tevens geestelijk vader van de verwante serie Millennium.

Het aardige van beide series is de ondoorgrondelijke puzzelstructuur, die zich uitstekend leent voor de feuilletonvorm. Twee FBI-agenten, gespecialiseerd in de geheime X-dossiers over paranormale verschijnselen, Fox Mulder (David Duchovny) en Dana Scully (Gillian Anderson), komen in elke aflevering onverklaarbare zaken op het spoor. Steevast worden ze getipt of juist gedwarsboomd door geheimzinnige pionnen in het doofpotcomplot. Deze hebben geen namen, maar worden getypeerd als 'de sigarettenroker', 'de man met de goed verzorgde handen' of 'de drie eenzame schutters'. Nooit wordt een zaak helemaal opgelost, maar elke nieuwe aflevering lijkt een klein stukje toe te voegen aan de kennis over het geheel.

De rolverdeling tussen Mulder en Scully, wier romantische verbintenis ook al een nooit geconsummeerde cliffhanger lijkt, is die van de gelovige en de scepticus. Mulder meent dat zijn zusje Samantha als kind is ontvoerd door ruimtewezens, Scully is een arts met wetenschappelijke twijfels over Mulders speculaties.

Het kon bijna niet uitblijven dat The X-Files ook in de bioscoop zou belanden. Carter engageerde een van zijn vaste tv-regisseurs Rob Bowman, evenals hoofdrolspelers Duchovny en Anderson en een groot aantal van de bijrolacteurs.

De problemen ontstonden toen het scenario moest voldoen aan de vereisten van een klassieke dramatische spanningsboog en een doorlopend verhaal. De bioscoopversie doet zijn uiterste best consistent te zijn, en dat kunnen The X-Files per definitie nu juist niet velen.

Eens te meer levert The X-Files het bewijs dat de dramatische wetten van film en televisie elkaar slecht verdragen. Een verhaal dat 20.000 jaar geleden begint met de dood van een holbewoner en dan via een bomaanslag op een overheidsgebouw in Dallas uitloopt op een disciplinair onderzoek naar het optreden van Mulder en Scully, suggereert een samenhang die slechts futiel genoemd kan worden. Het uitleggen van mystiek van de koude grond haalt de lont uit het kruitvat van de paranoia.

In het etaleren van het ruim bemeten budget van de bioscoopversie lijkt The X-Files nog het meest op de bombastische pretenties in Brian de Palma's interpretatie van Mission: Impossible. De fans van de tv-serie kunnen alleen maar teleurgesteld worden (de die-hards uitgezonderd natuurlijk), nieuwe liefhebbers zal de film niet opleveren.

Wel is het bioscoopavontuur van Duchovny en Anderson goed voor hun sterstatus. Beiden beschikken over genoeg charisma om het ook op het grote doek te redden, en als die overgang dan toch in de lucht hangt, waarom zou je er dan geen thuiswedstrijd van maken?

In: 60 theaters