Subtiele en herkenbare tweede film van regisseur Iain Softley

Henry James-heldin legt corset af

Wings of the Dove

Door HANS BEEREKAMP
De wereld van verschil tussen 1902, het jaar waarin Henry James de roman The Wings of the Dove publiceerde, en 1910, het jaar waarin scenarioschrijver Hossein Amini de gelijknamige verfilming situeerde, wordt niet alleen veroorzaakt door technologische vooruitgang.

Het afscheid van de 19de eeuw en de geboorte van het moderne denken in termen van individuele vrijheid kregen razend snel gestalte in wetenschap en kunst, zeg maar in het werk van Freud en Klimt. Het kwam regisseur Iain Softley goed uit dat Wenen niet ver van Venetië ligt, ook in The Wings of the Dove de ideale stad om voor de camera te sterven. In het laatste deel van de film worden Eros en Thanatos op voor de moderne kijker herkenbare wijze verzoend in een aan de decadentie van Klimt ontleende visuele stijl. Zoals Kate Croy (Helena Bonham-Carter, minder kil dan James Ivory haar placht te filmen in zijn getrouwe kostuumverfilmingen van vermaarde romans) in de slotscène van The Wings of the Dove naar voren vlucht in seksuele vergetelheid zonder liefde, is ze niet alleen een twintigste-eeuwse heldin, maar kroelend op bed een beeld uit een schilderij van Klimt geworden.

Voor puristen moet deze transformatie van victoriaanse intrigante naar bevrijdster van haar eigen seksuele energie een gruwel zijn. Het is wel een manier om aansluiting te vinden bij een publiek, dat zich nauwelijks meer kan verplaatsen in de door vermogenskwesties van de ware liefde afgesneden heldinnen uit de 19de-eeuwse literatuur. Kate Croy houdt van de journalist Merton Densher (Linus Roache), maar de tante aan wier zorg ze is toevertrouwd (Charlotte Rampling) vindt hem beneden haar stand. Mocht Kate willen rebelleren, dan is de consequentie dat ook haar alcoholistische vader (Michael Gambon) zijn toelage kwijtraakt. Dus zweert ze haar liefde af, en drijft deze op vakantie in Venetië in de armen van een terminaal zieke Amerikaanse erfgename. Ze zegt zo de laatste dagen van een dierbare vriendin te willen opfleuren, maar overweegt ook heimelijk dat hij na een kortstondig huwelijk met fortuin en al alsnog voor haar kan kiezen. Het loopt anders: ze verspeelt Mertons liefde en kan alleen nog zonder gevoel met hem vrijen.

Die straf had James niet kunnen verzinnen, maar het werkt dramatisch uitstekend. Ook in zijn bewerking van Thomas Hardy's Jude the Obscure voor de film van Michael Winterbottom wist Amini al moderne gruwelpendanten te verzinnen voor de victoriaanse kilte. Regisseur Softley, tot nu toe slechts bekend door zijn Beatles-biografie Backbeat, overtreft zichzelf met een vormgeving die de innerlijke strijd van de personages subtiel weerspiegelt. De vier Oscarnominaties voor The Wings of the Dove waren precies bij de juiste personen terechtgekomen: kostuumontwerper Sandy Powell, cameraman Eduardo Serra, scenarist Hossein Amini en hoofdrolspeelster Helena Bonham-Carter. De laatste speelde nooit eerder een zo gelaagd personage als dit keer, in een film van de productiemaatschappij van haar levensgezel Kenneth Branagh.

Na Jane Campions The Portrait of a Lady blijken opnieuw door Henry James (1843-1916) bedachte personages zich goed te lenen als basismateriaal voor een film die een ander verhaal vertelt, niet over maatschappelijke restricties, maar over verraad aan jezelf. Het is bijna de vraag of het dan nog wel zin heeft er een kostuumfilm van te maken. Met een kleine verschuiving van acht jaar blijkt het wel te kunnen, en dat soort creativiteit verdient alleen al lof. En natuurlijk is het een feest om de japonnen en de Venetiaanse palazzi te zien, geheel dienstbaar gemaakt aan een aantal slim herschikte ideeën. The Wings of the Dove is geen film om erg diep in het hart te sluiten, daarvoor zijn de regie- en scenariovondsten te berekenend en te oppervlakkig, maar de film dwingt wel respect en vakmatige bewondering af.

In: 15 theaters