NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

OVER HET FEEST van de euro, de lancering van de Economische en Monetaire Unie met elf landen, hing afgelopen weekeinde de slagschaduw van het gevecht over de benoeming van de eerste president van de Europese Centrale Bank.

Elf uur lang hebben de Europese regeringsleiders zich beziggehouden met het vinden van een formulering om nationale gevoelens en persoonlijke ego's te sparen. Het resultaat is een vorm van Europees handjeklap geworden waarmee niemand tevreden kan zijn. Ook al reageerden de valutamarkten vanochtend onverschillig en waren de effectenbeurzen euforisch, het is een ongelukkige start voor de toekomstige hoeder van de euro, de Europese Centrale Bank in Frankfurt.

Het tweegevecht tussen Wim Duisenberg en Jean-Claude Trichet, de Nederlandse en de Franse kandidaat voor het presidentschap van de ECB, is opgelost op een manier zoals in de Europese politiek gebruikelijk is. Met een compromis waarvan alle betrokkenen kunnen beweren dat ze niet verloren hebben. Maar hiermee is ook wel alles in positieve zin gezegd. Want tegelijkertijd is zo niet de letter, dan toch de geest van de statuten van de ECB geschonden en is voor iedereen zichtbaar geworden dat de Europese centrale bank de speelbal van politieke touwtrekkerij kan worden.

Een aantal oorzaken ligt aan de gang van zaken op de Europese top in Brussel ten grondslag. De eerste is de politieke krachtsverhouding binnen de Europese Unie. Premier Blair, vigerend voorzitter van de EU, vertegenwoordigt een land dat niet deelneemt aan de EMU. Hij heeft geen moeite gedaan om zijn zwakke kennis van het dossier te verbergen. Het Britse voorzitterschap viel tegen, maar daarmee was de afloop niet bepaald. Belangrijker was dat de macht van bondskanselier Kohl tanende is. De kanselier, die de Europese monetaire eenwording als zijn tweede historische opdracht beschouwt, leek niet meer het vermogen te bezitten om de zaken op het beslissende moment naar zijn hand te zetten. Van de ruimte die hierdoor ontstond op het Europese speelveld, heeft de Franse president Chirac gretig gebruik gemaakt.

DE MANIER waarop Chirac het resultaat met een triomfantelijke glimlach presenteerde - ,,dit is niet om te lachen'' - geeft aan hoezeer Frankrijk zijn nationale belangen openlijk heeft laten prevaleren. Dit illustreert de kloof die er nog steeds bestaat tussen Frankrijk en de overige landen ten aanzien van het beleid van de Europese Centrale Bank. Chirac heeft met zijn eigenzinnige kandidatuur van Trichet, november vorig jaar, de consensus die zich in Europa aftekende over de benoeming van Duisenberg verbroken.

Het Franse standpunt dat niet een stelletje functionarissen (de presidenten van de Europese centrale banken), maar de regeringsleiders van de Europese lidstaten uiteindelijk bepalen wie de baas wordt in Frankfurt, heeft de deur opengezet naar politieke sturing van het bestuur van de ECB. Want de onafhankelijkheid van de ECB wordt onder meer gegarandeerd door de benoeming voor acht jaar van de president, los van de politieke cycli en nationaliteitsvraag. Dit uitgangspunt is tweevoudig losgelaten. Duisenberg is gedwongen tot een orwelliaanse verklaring dat hij vrijwillig vroegtijdig zal terugtreden en nu al is aangekondigd dat hij zal plaats maken voor een Franse opvolger.

...Wim-Claude

AAN HET HOOFD van de Europese Centrale Bank staat nu een man van wie iedereen weet dat hij over vier jaar zal aftreden. De vraag die Nederland en Duitsland zich moeten stellen is of het verstandig is geweest een kandidaat naar voren te schuiven die bij verschillende gelegenheden kenbaar heeft gemaakt niet de volle termijn te willen uitzitten. Dat leek geen probleem zolang er geen tegenkandidaat was, maar Frankrijk heeft de achilleshiel van de kandidatuur-Duisenberg trefzeker gevonden. Nederland en Duitsland hadden eigenlijk geen verdediging.

Men kan zich in gemoede afvragen of het niet beter zou zijn geweest iemand kandidaat te stellen die wel voor de volle acht jaar inzetbaar zou zijn. In ieder geval is de electorale bonus waarop premier Kok als de succesvolle arrangeur van een Europese benoeming voor Duisenberg had gehoopt, drie dagen voor de Nederlandse parlementsverkiezingen vervlogen.

Kok had in de aanloop naar de confrontatie in Brussel al duidelijk gemaakt dat wat Nederland betreft de benoeming van Duisenberg voor acht jaar diende te zijn en in deze zin heeft ook Duisenberg zich publiekelijk uitgelaten. Daarmee openden ze het raam naar een vroegtijdig aftreden als compromis. Frankrijk wist dit uiteraard, evenals dat Trichet nooit als eerste president benoemd zou kunnen worden.

IN DE FINALE onderhandelingen is Frankrijk gedwongen om op twee belangrijke punten toe te geven. Er is niet vastgelegd dat Duisenberg en Trichet de termijn delen en er is niet vastgelegd dat de Europese Raad bepaalt wanneer Duisenberg aftreedt. Die eer mag hij aan zichzelf houden en het zou Duisenberg sieren als hij deze vrijheid gebruikt om niet op 1 juli 2002 maar bijvoorbeeld een half jaar later plaats te maken voor zijn opvolger.

Wat is het belang van de benoeming van Duisenberg, van wie Kohl zei dat Duitsland hem wilde, zelfs al is het voor minder dan de volledige termijn? Dat belang schuilt in de rol die hij zal spelen in de institutionele opzet van de Europese Centrale Bank. Die wordt nu niet bepaald door de Franse, maar door de Nederlands-Duitse traditie. Duisenberg kan in vier jaar zijn stempel zetten op de cultuur van de instelling, op de organisatorische transparantie en op de openheid naar buiten toe. Mede gezien de locatie van de ECB in Frankfurt kan hij aldus de basis leggen voor een oerdegelijk instituut, waarop zijn opvolgers kunnen voortbouwen.

Wim Duisenberg en Jean-Claude Trichet zijn beiden uitstekende centrale bankiers en het vooruitzicht op een bewind van twaalf jaar Trichenberg kan de stabiliteit van de euro ten goede komen. Maar de wijze waarop dit resultaat is bereikt, zal de wrange smaak van ongemak behouden.

( a d v e r t e n t i e )