Robert De Niro

In een serie profielen van hedendaagse filmsterren deze week Robert De Niro, de grootmeester van de onderdrukte agressie, die nu in Wag the Dog een politieke ritselaar speelt en in Great Expectations een genereuze gangster.

Door HANS BEEREKAMP

Zou Robert De Niro (New York, 17 augustus 1943) ook zonder regisseur Martin Scorsese dezelfde onaantastbare positie als beste acteur onder de sterren bereikt hebben? Vast wel: de acht films die De Niro met Scorsese maakte vormen een hecht geheel. Vooral Taxi Driver (1976) en Raging Bull (Oscar voor beste acteur 1980) typeerden De Niro als grootmeester van de onderdrukte agressie, misschien ook wel het hoofdthema van Scorsese. Zowel de psychopathische Vietnamveteraan Travis Bickle als de bokser Jake La Motta moet zich lang inhouden, voordat ze allebei in een catharsis van geweld ten onder gaan.

Maar Scorsese is niet de ontdekker van De Niro; nog voor zijn streetwise rol in Scorsese's Mean Streets (1973) speelde de zoon van twee beeldend kunstenaars in een reeks onafhankelijke films van Brian De Palma (Greetings was in 1968 de eerste). Ook ging de Oscar voor de beste - Italiaanstalige - bijrol in The Godfather Part II (Francis Ford Coppola, 1974) chronologisch vooraf aan Taxi Driver. Het lag voor de hand dat De Niro, die de jonge Vito Corleone gestalte gaf, de geschiedenis in zou gaan als de opvolger van Marlon Brando als 'beste filmacteur ter wereld', maar die vergelijking wordt zelden meer gemaakt.

De omvangrijke filmografie van De Niro is gevarieerder dan je zou denken, al zul je hem niet snel in een western of een romantische komedie aantreffen. Het typische, met de grote stad verbonden De Niro-personage beweegt zich tussen twee uitersten: de levensgevaarlijke slechterik en de goedmoedige sjacheraar. Van de zuivere vorm van beide extremen zijn geslaagde voorbeelden te noemen: De Niro was meedogenlozer dan Robert Mitchum in de remake van Cape Fear (Scorsese, 1991), en een meer dan acceptabele misdaadtsaar in The Untouchables (De Palma, 1987), GoodFellas (Scorsese, 1990) en Casino (Scorsese, 1995) en zelfs een keer de duivel zelf, in Angel Heart (Alan Parker, 1987). In de enige film die De Niro zelf regisseerde, A Bronx Tale (1993), gaf hij zichzelf daarentegen de rol van een buschauffeur. De Niro was een analfabeet in Stanley & Iris (Martin Ritt, 1991), en een voortreffelijke domme boef in Jackie Brown van Quentin Tarantino (1997).

Op z'n best is De Niro wanneer er spanning bestaat tussen uiterlijk en innerlijk, wanneer hij een gewelddadige aard lang weet te verbergen totdat deze onherroepelijk naar buiten spat. In This Boy's Life (Michael Caton-Jones, 1993) lijkt hij een goede stiefvader van de latere ster Leonardo DiCaprio, maar 'mishandeling' is een eufemisme voor het lot dat de jongen ten deel valt. De oorlog in het hoofd van de vaak fluisterende De Niro heeft niemand zo goed weten uit te buiten als Scorsese, die van de acteur zijn alter ego maakte. Ook zonder die mentor zou De Niro niet onopgemerkt zijn gebleven, maar dan zonder de meerwaarde van schuld, boete en verlossing, in de door Paul Schrader geschreven Scorsese-films.

Meer sterren