Klein sentiment uit Sarajevo

Door BIANCA STIGTER

Het schijnt dat de burgers van Sarajevo erg gelachen hebben om De perfecte cirkel, een film die begint met het beeld van een man die zich heeft opgehangen aan de enige boom op een overvol kerkhof in die stad.

De film, die wordt aangeprezen als de eerste Bosnische film die na de oorlog in Sarajevo is opgenomen, haalde die lach waarschijnlijk vooral uit de herkenning van het net zelf meegemaakte leven, hoe schrijnend moeilijk dat ook was. De perfecte cirkel concentreert zich op het dagelijks bestaan in de belegerde stad. Door wie of waarom die belegerd wordt komt niet echt aan de orde. De man die aan de boom hing is Hamza - zijn zelfmoord is nog geen werkelijkheid maar toekomstbeeld. Hamza is een dichter die met zijn vrouw bakkeleit over het verlaten van de stad voor een veiliger oord. Als hij zijn vrouw en dochter eindelijk op een bus naar buiten heeft gezet, vindt hij in zijn huis twee jongetjes, die bij een aanval op hun dorp hun familie hebben verloren en in Sarajevo op zoek zijn naar een tante. Hamza ontfermt zich over de jongetjes, of zijn zij het die zich over hem ontfermen? De zelfmoord van de dichter blijft in ieder geval een visioen. Droog en gelaten filmt Ademir Kenovic het leven in Sarajevo, waar mensen ruziën bij de waterwagen, straten rennend oversteken om sluipschutters te ontwijken, en op een binnenplaats een invalidenwagentje in elkaar knutselen voor een door een granaat gewonde herdershond. Het gekst voor de buitenstaander is de scène waarin een dronken Hamza tijdens een bombardement vanuit de schuilkelder de straat op rent en roept dat de redding nabij is. Een oude vrouw gelooft hem en komt naar buiten - en dan is zij het die door een kogel gedood wordt.

Het leven gaat door en het leven is onrechtvaardig, zegt Kenovic, die eerder onder meer A little bit of Soul en MGM/Sarajevo maakte. Hij schreef het scenario voor deze Frans-Bosnische coproduktie, tijdens de oorlog samen met de dichter Abdulah Sidran, en veel van het getoonde berust op eigen waarneming. Andere scènes, zoals die met een duif, een bijl en een berk, zijn bewust symbolischer of magisch realistisch. Hamza krijgt regelmatig bezoek van zijn in veilig buitenland verblijvende vrouw en dochter, die hem de weg naar verborgen conservenblikjes of warme kleren wijzen.

Kenovic heeft zijn film, die vorig jaar in Cannes de Prix Junior won, een lichte toon gegeven, zo licht dat de film soms wel een niemendalletje lijkt, al wordt De perfecte cirkel naar het einde toe, als een van de jongetjes ook de wapens oppakt, steeds grimmiger. Toch blijven optimisme en klein sentiment overheersen. In Sarajevo is om niets gestorven en ondanks alles overleefd en wordt een gewonde hond op wieltjes gezet om de moed niet te verliezen.

In: Desmet. Amsterdam; Lantaren/Venster, Rotterdam; 't Hoogt, Utrecht; Filmhuis Arnhem