NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Hilversumse discjockeys mogen op Radio 3 overdag slechts één plaat per uur zelf uitkiezen. Binnenkort dreigen ze ook 's avonds hun vrijheid te verliezen.

Door PETER DE BRUIJN

ROTTERDAM, 13 JAN. De eigenzinnige discjockey die zelf zijn platen uitkiest, krijgt het steeds moeilijker op de publieke popzender Radio 3. ,,Om het in punktermen te zeggen: het is een total fucking disaster'', zegt Gerard Walhof, eindredacteur van de VPRO op Radio 3, over de maatregelen bij de popzender, die per 1 september van kracht worden. ,,Het gaat bij Radio 3 alleen nog maar over marktaandelen en nauwelijks over muziek. Dit is niet alleen dramatisch voor de VPRO, maar voor de hele alternatieve rockcultuur.''

Omroepen met een uitgesproken eigen identiteit en afwijkende programma's als de VPRO en de EO zijn op Radio 3 op werkdagen al naar de avond verhuisd. Overdag hadden ze niet meer de vrijheid hun programma's naar eigen inzicht te maken. Maar ook in de avonduren op Radio 3 krijgen ze vanaf 1 september te maken met een format waar ze zich aan dienen te houden.

Overdag op werkdagen wordt de muziek van Radio 3, volgens de sandwichformule bekend/onbekend, uitgezocht door een team samenstellers onder leiding van een music director, Basyl de Groot. De discjockeys mogen zelf één plaat per uur uitkiezen. Voor de avond gaat die bevoegdheid straks niet gelden, maar de muzieksamenstelling zal wel ,,onder toetsend oog'' van de music director moeten plaatsvinden. De avond-discjockeys raken de volledige vrijheid die ze nu hebben kwijt.

Voor de avonduren zal bovendien de eis gaan gelden dat er vijftig procent bekende en vijftig procent onbekende muziek moet worden gedraaid. De VPRO zal daarmee gaan chicaneren en proberen ondanks de voorschriften zoveel mogelijk eigen, alternatieve muziek te blijven draaien. ,,Wat is bekend?'', zegt Walhof. ,,Alternatieve hitlijsten als De scherpe rand van platenland en de Moordlijst zijn ook hitlijsten.''

Het programma Twee meter - bekend van de live sessies die ook op veelverkochte cd's verschijnen - zal van de zondagmiddag verdwijnen en mogelijk naar de avond verhuizen. Presentator Jan Douwe Kroeske zegt dat hij eerst duidelijke toezeggingen moet krijgen dat hij het programma kan blijven maken dat hem voor ogen staat. Kroeske: ,,Als er van Radio 3 een soort Sky Radio wordt gemaakt, dan zonder mij. Twee meter heeft duidelijke wortels in het circuit van poppodia en popfestivals. Het is bij uitstek een publieke taak om informatie te geven over die cultuur. Het zou heel erg zonde zijn als dat verdwijnt.''

De maatregelen bij Radio 3 vloeien voort uit een rapport van een Hilversumse werkgroep van radiodirecteuren en zendercoördinatoren, onder voorzitterschap van EO-directeur A. de Boer, dat begin december bekend werd. Daarin staat de aanbeveling om Radio 3 op termijn te splitsen in een populaire zender en een alternatieve rockzender, meer gericht op het publiek dat naar popfestivals als Pinkpop en Lowlands gaat. Die aanbeveling trok toen veel aandacht. Op korte termijn echter zal de hoeveelheid afwijkende popmuziek, van gitaarpop tot underground dansmuziek, op Radio 3 juist afnemen.

De commissie stelde namelijk ook dat in de avondprogrammering en op zondag meer populaire muziek moet worden gedraaid, zoals die ook al overdag op werkdagen op Radio 3 - wat reclamegelden betreft de financiële melkkoe van de publieke radio - is te horen. Het dagelijks bestuur van de NOS heeft de aanbevelingen onlangs overgenomen. De VPRO verdwijnt daarom net als Twee meter van de zondag. Ook een TROS-programma als Poster, over de pophistorie, en het hardrockprogramma Bad Grrrl van de NPS, beide op zaterdagavond, dreigen te verdwijnen.

Inmiddels kunnen de omroepen intekenen voor het programmablok dat ze per 1 september willen gaan verzorgen. De VPRO zal intekenen voor het blok tussen 22 uur en 01 uur op werkdagen (gericht op 20- tot 34-jarigen). Ook op die avonden zullen per september alle bestaande VPRO-programma's moeten verdwijnen, omdat in het plan geëist wordt dat er één dagelijks programma komt met één vaste presentator. Veel discjockeys komen zonder werk te zitten. Medewerkers in vaste dienst zullen elders bij de VPRO ondergebracht worden.

Doel van deze maatregelen, valt in het rapport van de commissie te lezen, is het marktaandeel van Radio 3 te 'optimaliseren' tot 16 17 procent. Nu een groot aantal commerciële concurrenten, zoals Radio 538 en Veronica FM, per 1 januari een FM-etherfrequentie hebben gekregen, is de verwachting van de opstellers van het rapport dat het marktaandeel van Radio 3 fors zal dalen tot rond de 10 tot 12 procent. Om dit verlies zo klein mogelijk te houden, moet het ,,trendsettende deel van de programmering'' 'publieksvriendelijker' worden aangeboden, zo heet het. Radio 3 had in de laatste twee maanden van vorig jaar een marktaandeel van 14,6 procent. De popzender ondervindt stevige concurentie van Sky Radio, dat een ongeveer even groot marktaandeel heeft. In 1975, het hoogtepunt van Radio 3 toen er geen Nederlandse commerciële radio bestond, bedroeg het marktaandeel van de zender 66 procent.

Een van de mensen achter de veranderingen bij Radio 3 is Paul van der Lugt, zendercoördinator van de popzender. Volgens VPRO-discjockey Fons Dellen ,,iemand die niet van muziek houdt. Hij is alleen maar bezig met hoe hij het grootste marktaandeel kan halen. Die man is een ramp.'' Van der Lugt stelt echter dat de toegenomen concurrentie de maatregelen noodzakelijk maakt. Hij noemt het ,,een uitdaging'' om ,,lastigere muzikale boodschappen'' toegankelijk te maken voor een groter publiek. ,,Nu laat de VPRO soms een b-kantje van een demo horen. Ik denk dat dat wel wat publieksvriendelijker kan. Het is juist een publieke taak om een liefhebber van Candle in the wind ook naar nieuwe muziek te laten luisteren.''Ook voor de EO die nu op werkdagen tussen 21 uur en 22 uur gospelpop uitzendt in Spoor 7, is de nieuwe opzet problematisch. Volgens EO-directeur Andries Knevel wordt het voor zijn omroep ,,heel moeilijk'' om in te tekenen voor Radio 3, hoewel de EO de hervormingen van Radio 3 wel steunt. Knevel: ,,We zullen in de avonduren voor de helft van de tijd profane popmuziek moeten gaan draaien. Dat kan alleen als het qua muziekstijl en qua teksten verantwoord is. Je mag in onze zendtijd geen enkele keer het woord motherfucker horen, om dat woord voor één keer te gebruiken.'' Met de eis uit het rapport om in de avond aandacht aan de lifestyle van jongeren te besteden, met als voorbeelden cultvideo's en extreme sporten, kan Knevel beter uit de voeten. ,,Er staat dat er bijvoorbeeld aandacht aan lifestyle moet worden besteed. Daar is over onderhandeld.''

De alternatieve popzender als afsplitsing van Radio 3, die er in 2000 zou moeten komen, kan misschien uitkomst bieden voor de ontevreden programmamakers. Een projectgroep onderzoekt de haalbaarheid van dit plan. VPRO-discjockey Fons Dellen heeft er niet veel fiducie in. ,,Dat is een doekje voor het bloeden, want die zender komt er niet. In 2000 is dat alleen nog een passage in een vergeten rapport uit 1997, terwijl Radio 3 dan totaal is verpest.'' De vraag is of de politiek aan de publieke omroep, die al ruim de beschikking heeft over schaarse FM-etherfrequenties, extra frequenties beschikbaar wil stellen. Maar Van der Lugt, de bedenker van de splitsing, acht de kans ,,redelijk groot'' dat de nieuwe publieke zender er komt. De projectgroep buigt zich nu over de strategie om het station te realiseren. Van der Lugt wil daar uit concurrentieoverwegingen geen mededelingen over doen.