NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Lifeboat

Het Nederlands Filmmuseum vertoont deze zomer bijna alle films van Alfred Hitchcock. In 'Lifeboat' gebruikt de regisseur maar één locatie.

Door HANS BEEREKAMP

Ondanks drie Oscarnominaties is Lifeboat (1944) een relatief onbekende Hitchcock. Er zijn fans van de meester, zoals zijn controversiële biograaf Donald Spoto, die er niets aan vinden, misschien wel omdat het Hitchcocks meest expliciet politieke film is. Spoto's opmerking dat Lifeboat meer een verzameling karakterbeschrijvingen is dan een filmisch drama slaat echter nergens op. Er waren zeker scenarioproblemen: over de bijdrage van de later voor een Oscar genomineerde oorspronkelijke auteur John Steinbeck was Hitch niet tevreden, dus zette hij twee andere schrijvers aan het werk, onder wie Frank Capra's scenarist Jo Swerling. Aan het eindresultaat valt niets problematisch af te zien. Lifeboat is een midden in de Tweede Wereldoorlog voltooide genuanceerde metafoor over de verhouding tussen de geallieerden en de Duitsers. Acht overlevenden van een door een Duitse torpedo getroffen Amerikaans koopvaardijschip nemen een vijandige schipbreukeling (Walter Slezak) aan boord van hun reddingssloep. Terwijl de acht 'democraten' onderling ruziën, voert hun krijgsgevangene - snood, gedisciplineerd en energiek - zijn eigen geheime plan uit. In een periode dat heel Hollywood ten dienste stond van de oorlogspropaganda, liet Hitchcock weliswaar zien hoe doortrapt nazi's zijn, maar hij laat geen twijfel bestaan over hun superioriteit. Wanneer het monsterverbond van kapitalisten en communisten ten slotte de verraderlijke mof lyncht (alleen de zwarte steward blijft erbuiten), is het maar de vraag wie er moreel superieur is.

Lifeboat is een echte Hitchcock, visueel geraffineerd en zwelgend in de zelf opgelegde beperking van een enkele locatie. Kon de meester zijn verplichte gastrol in het tot één kamer beperkte Rope nog verstoppen in de enige buitenopname, in Lifeboat zien we hem in de krant staan, poserend voor een vermageringsreclame. Op dat moment bediscussiëren de opvarenden de snel slinkende rantsoenen.

Vanaf de eerste beelden, van een kapseizende scheepspijp, is Lifeboat een krachttoer van een subliem regisseur. De koningin van de sloep ('society bitch' Tallulah Bankhead) ziet achtereenvolgens haar filmcamera, haar nertsjas, haar typemachine en haar armband in de zee verdwijnen. Wat resteert is de naakte menselijke natuur, en die is minder verfijnd. Maar haar dialogen ('sommige van mijn beste vrienden zitten in concentratiekampen') zijn even delicaat als de manier waarop Hitchcock een amputatie op volle zee ensceneert: door de close-up van een weggeworpen schoen.

Lifeboat. Filmmuseum, Vondelpark 3, Amsterdam. 22 en 27 aug. 19u.19u. Res. 020-5891400