NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

H.J.A. HOFLAND
Zullen we Radovan Karadzic nog eens in Den Haag voor het Tribunaal zien? Hij wekt wel eens de indruk dat hij zijn verschijning daar als de bekroning van zijn carrière in de wereldpubliciteit zou beschouwen. Lang geleden is het alweer, dat hij dreigde de derde wereldoorlog te zullen ontketenen als het Westen in zijn oorlog intervenieerde. Daarna kondigde hij aan, een muur door Sarajevo te zullen bouwen, en toen dat niet meer aan de orde was, de stad in een tweede Beiroet te veranderen. Het is nu twee jaar geleden dat in Bosnië het begin werd gemaakt met het vestigen van de wankele vrede waarin men zich nog steeds verheugt. Hij is een slecht voorspeller maar een vakman in de macht.

Als oorlogsmisdadiger mocht hij niet naar Dayton. Dit was hem geen beletsel, zijn eigen republiekje te vestigen, ook al was het hem verboden er president of premier te zijn. Feitelijk hield hij er de touwtjes in handen, verwierf zich het monopolie in benzine- en sigarettenhandel en financierde daarmee een vervaarlijke persoonlijke garde. Dit alles maakte het voor de troepen van de vredestichters niet aantrekkelijk hem te arresteren. In mei vorig jaar kregen hij en veldheer Mladic de boodschap dat ze veilig zouden zijn zolang ze niets van zich lieten horen of zien. Dit is van de dichter, psychiater, politicus en zwarthandelaar het onmenselijke gevergd. Toch gaf Washington de moed nog niet op. Onlangs heeft minister Albright laten weten dat de Amerikanen er vrede mee zouden hebben als hij spoorloos naar een onbekend land verdween. Maar hij bleef achter een rookgordijn van bluf met chicanes de lakens uitdelen, zoals hij dat gewend is. Op het ogenblik probeert hij door intimidatie en samenzwering zijn rivale, president Plavsic weg te werken. Het zou een schelmenroman kunnen zijn, als de schelm niet zo onguur was. In zijn eigen republiek stuurt hij nu aan op een burgeroorlog.

Is voor het Westen, de NAVO , Washington nu een hoofdstuk met wezenlijk andere inhoud aangebroken? Er is een zenuwenoorlog tegen Karadzic ontketend. Zijn persoonlijke garde zal zich moeten gedragen volgens de regels van het Dayton-akkoord maar ontduikt de regels. President Milosevic wordt opnieuw onder druk gezet om zich nu radicaal en definitief van zijn oude makker af te keren. Er gaan geruchten dat op een geheime plaats arrestatie-eenheden oefenen voor het arresteren van Karadzic. We hebben er geen bewijzen voor, maar zou het niet kunnen zijn dat de zo ijverig gezochte, hoewel ook zo vindbare man nog dagelijks geniet van alle aandacht? Hij heeft opnieuw gewaarschuwd: als hij in Den Haag zou worden berecht zou dat heel wat mensen veel meer kwaad doen dan hem zelf. Al heeft hij de wereld en Sarajevo niet meer in gijzeling, hij kan nog altijd een boekje opendoen over allerlei autoriteiten die zich nu nog in hun goede reputatie verheugen. Is hij eenmaal in Den Haag dan zal dat niet lang meer duren.

Als politicus is Karadzic een begaafd afperser die in zes jaar praktijk met het Westen nauwkeurig heeft geleerd hoe hij zijn praktijk moet uitoefenen. Bij het chanteren wordt zijn gereedschap, zijn hefboom hem door het Westen geleverd. Het is de publiciteit, die ieder dreigement tot ballonformaat opblaast. Daarbij heeft hij één zwak: zijn ijdelheid of grootheidswaan, die in zijn geval elkaar overlappen. Een hypothese: als het Oorlogstribunaal in Hollywood was geweest, had Karadzic allang voor zijn rechters gestaan.

Misschien was het de beste oplossing geweest als de schelm van het stuk de zijdeur had gekozen die zo vriendelijk voor hem werd opengehouden; niet voor het recht, wel voor de rust, en vooral omdat daarmee de werkelijke vraagstukken van Bosnië dichter tot de oplossing konden worden gebracht. De periode waarin de 'internationale gemeenschap' zich in de illusie koesterde dat 'Bosnië' als probleem in quarantaine kon worden gehouden tot het zichzelf zou hebben opgelost, is voorbij. Washington, na de presidentsverkiezingen, gesteund door de Britse regering van Tony Blair, erkent feitelijk, door een steeds actiever militaire aanwezigheid, dat het een internationaal vraagstuk is waarin etnische haat, corruptie, verkapte dictatuur en armoede de hardnekkige factoren zijn. Wat in Dayton is bepaald, kan niet binnen een paar jaar worden afgedwongen. Dit betekent dat de veiligheidstroepen er veel langer moet blijven dan anderhalf jaar geleden werd voorzien. Als de oorlog opnieuw zou uitbreken dan kan het land worden afgeschreven.

De politieke wil om dit te voorkomen is nu aanwezig. Om die niet te laten verslappen is een hoopvol perspectief nodig. Dit betekent dat allerlei plannen voor de wederopbouw nu moeten worden uitgevoerd. Bijvoorbeeld: bestrijding van de corruptie vraagt vrije media, in het bijzonder een televisie die niet onder het gezag van de locale dictators staat. Die kan nu nog alleen onder buitenlandse druk, met buitenlandse hulp overleven. Herstel van de economie vraagt investeerders die alleen het risico willen nemen bij een door de SFOR gegarandeerde veiligheid. Dit alles is dan weer alleen mogelijk als de aandacht voor Bosnië niet verslapt. Om van Bosnië een normaal land te maken is een jarenlange investering van aandacht nodig.

In dit complex is Karadzic een factor zolang hij in Pale zetelt. Zo lang behoudt hij nog een rest van geloofwaardige macht. Zo lang is het een toestand van zijn geloofwaardigheid tegenover die van de 'internationale gemeenschap' (waarvan het brein en de wil in Washington zetelen). Zou Karadzic in Den Haag verschijnen dan blijft de voorstelling doorgaan, maar op een andere manier, want daarmee is dan het einde gekomen aan jaren van bluf en chantage - waarschijnlijk. Karadzic in Den Haag zou de belangstelling voor naoorlogs Bosnië positief kunnen bevorderen.