NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

SJOERD DE JONG
Het had een avond vol liefde kunnen worden, maar er kwam een wereldoorlog tussen. Vrijwel alle zenders die deze kamer binnenkomen - een stuk of dertig, inclusief het Padvinderskanaal en de Berichten van het Stadsdeelkantoor - leken gisteren spontaan afgestemd op dezelfde golflengte of kabelbreedte. 'All you need is love' was van de partij op Veronica, 'Ik hou van jou' zou worden vertoond op Nederland 1 (dit keer: zoektocht naar de liefde in Deventer) en de muziekzender MTV zou voor romantische sfeermuziek zorgen in 'Loveline'. Zelfs de cursus Modern Management van Teleac beloofde 'een wereld van mogelijkheden'.

En gelukkig: er waren ook even nergens 'erotische thrillers' te bekennen, de lichte artillerie die de commerciële omroep inzet op tijdstippen waarop de buitenwijk kennelijk geacht wordt klaar te zijn met de barbecue en toe is aan het nagerecht. Zo zorgen de vrije jongens voor een disciplinering van de Nederlandse lust-economie, wat natuurlijk hetzelfde ontnuchterende effect kan hebben als het zien van een wielklem zodra je het portier van de camper achter je wil dichttrekken voor de lange rit naar het Zuiden.

Het leek kortom een lome zomeravond te worden op tv, maar toch kon de kijker zich één kanaal verder al hardhandig uit de droom laten helpen, en wel in een loopgraaf bij Verdun. De Belgische BRTN is vorige week begonnen met de onvolprezen documentaire 'People's Century', een tiendelige serie over de geschiedenis van de twintigste eeuw.

Gisteren was het tijd voor deel twee, en was de eeuw gevorderd tot de Eerste Wereldoorlog. Een vreemde keus misschien voor de zomer, en je vraagt je even af of het Belgische omroeppersoneel - uit wraak zelf niet op het strand van Nice te liggen - ook de andere thuisblijvers er zo aan wil herinneren dat het leven geen pretje is. Niet naar Nice? - dan maar de loopgraven in.

Maar zulke argwaan, opgewekt door drie dagen zappen en versterkt door het uitblijven van Mars-nieuws (Wordt er iets verzwegen? Heeft het marskarretje panne gekregen? Is het abducted?), doet dit documentaire-programma, eerder uitgezonden op de BBC, geen recht. Hier kwamen bejaarde eeuwgenoten aan het woord die werkelijk een 'historisch moment' hadden meegemaakt, een ten onrechte versleten uitdrukking die het NOS-Journaal nu al uit de kast haalt bij louter protocollair nieuws als de overdracht van Hongkong.

De Britten, Fransen en Duitsers die destijds uit hun loopgraven kropen, hadden iets anders aan hun hoofd dan de zorg of ze wel 'rechtstreeks getuige waren van een historisch moment'. Ze dachten aan hun familie of aan doodgaan, vertelden de veteranen zelf in 'People's Century', maar ook aan het eten, aan het blonde haar van een verpleegster in een veldhospitaal - en vaak genoeg dachten ze gewoon helemaal niet. Dezelfde bejaarden die zo gelaten, of bitter, over hun ervaringen aan de Somme en bij Verdun praatten, waren de zwart-witte mieren die in de begeleidende film- en archiefbeelden over een verwoest maanlandschap krioelden. Af en toe zie je hoe ze worden ingehaald door een stille granaatexplosie.

Dat zijn vreemde, antieke, en ook zeer Europese beelden, voor wie gewend is aan up tempo Amerikaanse Vietnam-films met een leuk sixties-soundtrackje. Maar dat is het hem juist: hier blijkt geschiedenis op televisie nog te werken, ook in een traag ritme en ook als het niet op kindermaat wordt gepresenteerd door joviale woonerf-Romeinen uit Archeon.

Televisie kan nog steeds informatief, aangrijpend en relevant zijn, ondanks alle gebabbel over de 'virtuele wezenloosheid' van de postmoderne media-werkelijkheid, en ondanks alle overkill aan openlijke emoties en opwinding. Er hoeven niet altijd studio-tranen te vloeien, verscheurde families te worden herenigd, zelfmoorden te worden aangekondigd ('sterkte!'), zomin als we per se 'rechtstreeks' aanwezig hoeven te zijn, via implantaat-camera's in het voorhoofd van de springers, bij de kampioenschappen bungy jumpen in de Grand Canyon. Soms is de werkelijkheid wel genoeg.

Daarom is een serie als 'People's Century' een bevrijding uit het psychedelische pretpark van prime-time-televisie, en één die zowel welkom als verontrustend is. Om dezelfde reden: de lust tot zappen vergaat je.