NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

HET HEEFT MOEITE gekost om op de Madrileense top van de NAVO de lidstaten zelfs maar uiterlijk op een rij te krijgen. Nadat het slepende debat met de Russen over de uitbreiding van de Atlantische Verdragsorganisatie een paar maanden geleden in een stichtingsakte uitmondde, leek de uitbreiding zelf een automatisme. Maar de twist tussen de VS en enkele Europese continentalen onder Franse aanvoering over het aantal toe te laten Midden- en Oost-Europese staten heeft voor het nodige vuurwerk gezorgd. Uiteindelijk hebben alle partijen gewonnen, de Amerikanen het meest. Roemenen en Slovenen mogen zich verder voorbereiden, maar de NAVO blijft voor hen, naar president Clintons wens, voorlopig op slot. De Fransen houden vol dat de deur op een kier staat.

De regeringen van de drie in beginsel toegelaten landen - Polen, Tsjechië en Hongarije - reageerden verheugd, hoewel de laatste tijd het enthousiasme voor de NAVO bij de bevolking aanzienlijk is teruggelopen. Jalta - het Kurort op de Krim waar volgens apocrieve geschiedschrijving begin 1945 de Europese deling van na de Tweede Wereldoorlog werd voorbereid - is hier en daar in de herinnering geroepen om de historische betekenis van het in Madrid genomen besluit te onderstrepen. De waarde van die toeschrijving is overigens sterk afgenomen sinds de vele 'historische momenten' die na de val van de Muur eind 1989 inmiddels zijn gepasseerd.

DE UITBREIDING is een karakteristiek van de nieuwe NAVO, die de politiek het primaat geeft boven de militaire functie. Dat blijkt niet alleen uit het convenant, dat met het Kremlin is gesloten, maar meer nog uit de voorwaarden die aan de nieuwe leden worden gesteld.

De oude NAVO van de Koude Oorlog was in de kern een puur militaire organisatie, waar de verdediging van het gezamenlijke grondgebied tegen een eventuele agressor het samenbindende element was. Lidstaten als Griekenland, Turkije en Portugal - bondgenoten sinds Europa's politieke ijstijd - zouden niet tot de NAVO zijn toegelaten als bij hun intrede de voorwaarden van nu hadden gegolden. De rivaliteit tussen Athene en Ankara die ook vandaag nog op een oorlog kan uitdraaien, spoort niet met de nieuwe bepaling dat lidstaten zich als goede buren dienen te gedragen. Turkije voldoet, zoals pas weer is gebleken, onverminderd niet aan de eis van onbelemmerde burgerlijke zeggenschap over de strijdkrachten. Portugal was bij zijn toetreding een fascistische dictatuur, en geen voorbeeld van een ,,geavanceerd democratisch proces'', zoals dat tegenwoordig heet.

Het politieke primaat betekent niet dat er in de komende jaren niet veel geld zal worden uitgegeven aan bewapening. De massalegers van de Koude Oorlog mogen tot het verleden behoren, de 'opwerking' van de strijdkrachten van de voormalige Sovjet-satellieten naar de NAVO- standaard wordt een kostbare zaak, voor nieuwe èn voor oude leden. Dat de nieuwe NAVO- strategie - zie Bosnië - nog steeds in een experimenteel stadium verkeert, maakt de budgettering van de komende militaire revolutie extra gecompliceerd. De schattingen van de kosten lopen dan ook flink uiteen.

MADRID STOND in het teken van de verdeeldheid, maar niet alleen over omvang en tempo van de uitbreiding. De Amerikaans-Franse tegenstelling over hoe Europees of hoe Atlantisch de samenwerking moet en zal zijn, gaat terug op de eerste naoorlogse jaren en is de laatste maanden alleen maar versterkt aan de dag getreden. Het gebrek aan homogeniteit zal het pact parten blijven spelen. Daar helpt geen uitbreiding.