EWOUD SANDERS
In 1905 verscheen bij uitgeverij G.F. Callenbach in Nijkerk een klein rood boekje met een Jugendstil-achtige versiering getiteld De kleine zuiveraar. De ondertitel luidt 'Een gids ter verbanning van vreemde woorden uit de Hollandsche taal'.

Het gidsje telt 66 pagina's en staat vol vreemde woorden die door de samenstellers, de Commissie van taalzuivering van het Christelijk Letterkundig Verbond, werden afgekeurd. Per woord geven zij een of meer Nederlandse tegenhangers. Het gaat om woorden die al bestonden of die door de commissie waren verzonnen. Zo stellen zij voor in plaats van automobile voortaan 'tuf-tuf' te gebruiken. Juridisch wordt 'rechtsgeleerd', het aan het Frans ontleende luguber 'akelig, afschrikwekkend'. En zo verder.

De kleine zuiveraar was niet het eerste boekje in z'n soort, en zeker niet het laatste. Sinds de zestiende eeuw zijn er talloze pogingen gedaan om buitenlandse woorden te vervangen door Nederlandse. Men heeft zich verzet tegen het Latijn, tegen het Frans en tegen het Duits. Sinds de Tweede Wereldoorlog schreeuwt men moord en brand over de invloed van het Engels. Bij deze aanvallen op 'uitheemse insluipsels' hoort steevast de waarschuwing dat het Nederlands helemaal verloren kan gaan. Als we niet ingrijpen.

Nu is er geen enkele reden om aan te nemen dat dit juist is. Onze taal heeft de invasies van vreemde woorden altijd uitstekend doorstaan. Een taal wordt rijker door de opname van vreemde woorden en vaak zie je bovendien dat die woorden aan het Nederlands worden aangepast, bijvoorbeeld door de manier waarop ze worden gespeld of vervoegd. Denk bijvoorbeeld aan faxen, faxte, gefaxt. Zo zeggen ze dat niet in het Engels.

Betekent dit nu dat je nooit moeite hoeft te doen om een Nederlandse tegenhanger te vinden voor een buitenlandse term? Nee, natuurlijk niet. De geschiedenis wijst uit dat dit zeer lonend kan zijn. Zo verzon of verbreidde de Vlaming Simon Stevin (1548-1620) talloze rekenkundige termen, zoals aftrekken, optellen, delen, driehoek, rechthoek, middellijn, omtrek, evenwijdig en evenaar. Hugo de Groot (1583-1645) tekende volgens sommigen voor boedel, erfpacht en winstderving. Dankzij de inspanningen van bijvoorbeeld de KNVB en de ANWB zijn tientallen buitenlandse termen bij het voetbal en de wielersport vervangen door Nederlandse. Ook daar droeg De kleine zuiveraar overigens een steentje aan bij. Achter in dit gidsje is een kostelijk lijstje opgenomen waarin de commissie voorstelt goal te vervangen door 'doelschop', corner-kick door 'hoekschop' en linesman door 'grensrechter', Nederlandse woorden die inmiddels helemaal zijn ingeburgerd.

NRC Handelsblad wil u graag de mogelijkheid bieden om uw bijdrage aan de Nederlandse taal te leveren en misschien wel uw naam in de woordenboeken te vereeuwigen. Ter gelegenheid van de voltooiing van het Woordenboek der Nederlandsche Taal is de Profiel-bijlage eind november gewijd aan het Nederlands. Word een collega van Stevin, Hugo de Groot en tientallen andere taalvernieuwers en taalzuiveraars en verzin lekker bekkende, in-één-keer-duidelijke, makkelijk-vervoegende Nederlandse tegenhangers voor alle of voor één van de onderstaande woorden. Gekozen is uit Engelse woorden die al een tijdje rondspoken en waar op de een of andere manier maar geen goed Nederlands equivalent voor opduikt.

Het gaat om:

airbag, aquaplaning, attachment, brainstormen, browsen (en browser), catering, cold turkey, direct-marketing, display, downloaden, flashback, follow up, headhunten (en headhunter), helpdesk, hi-tech, homepage, human interest, hyperlink, junkfood, lobbyen, mainport, multinational, name(s)dropping, oneliner, one-night-stand, peergroup, pin-up, update, reality-tv, running gag, scrollen, server, spin-off, stand-up comedian, sudden death (voetbalterm), understatement en website. Speciale aandacht vragen wij voor stalker.

De jury bestaat uit de taalkundige Liesbeth Koenen, prof.dr. P.G.J. van Sterkenburg, directeur van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie, en ondergetekende. De inzendingen moeten over twee weken binnen zijn (uiterlijk 20 november, zet op envelop: zuiveraar).

Ze kunnen ook per e-mail, uh, per elektronische post worden ingezonden, naar zuiveraar@nrc.nl. De winnende woorden worden op 26 november gepubliceerd in de Profiel-bijlage.

Onder de prijswinnaars worden vijf boekenbonnen van honderd gulden verloot.