BERNARD HULSMAN
Tien jaar na de val van de Muur zijn de sterren, hamers, sikkels, spreuken en portretten van revolutionairen overal in Oost-Europa al lang van de muren verdwenen. Vreemd genoeg duiken ze in een paar recente video's juist weer op. Neem Out of Control van het dance-duo The Chemical Brothers.

Deze clip begint als een zweterige variant op de Latijns-Amerikaanse communistische beeldtaal waarvan Harry Mulisch eens zo gecharmeerd was. Tegen een decor van met 'Viva dit en dat!' bekladde muren nemen een jongen en meisje het op tegen een leger politieagenten in volledig reltenue. Onder het goedkeurend oog van Che Guevara, die vanaf een affiche toekijkt, maakt het meisje een molotov cocktail. Althans, zo lijkt het lange tijd. Want als zij eindelijk de cocktail naar de agenten gooit, blijkt het hele gedoe een reclamefilmpje voor een of ander drankje. Dit spotje is te zien op een tv in een winkeletalage die wordt omgeven door echt strijdgewoel van rebellerende jongeren en meppende politie-agenten.

Het is niet duidelijk wat Out of Control wil zeggen. Worden rebellie en communisme nu ook al geëxploiteerd door kapitalistische fabrikanten? Vermoedelijk niet. Waarschijnlijk gaat het slechts om een grap, die al bij de eerste keer flauw is.

In de clip Dusted maakt de Britse dance-groep Leftfield nog veel nadrukkelijker gebruik van communistische beelden. We zien Aziatische landarbeiders in cohorten op weg naar hun arbeid. Ze zwaaien massaal met sikkels en bewegen als in een strenge choreografie. Op de achtergrond zijn Russische communistische spreuken te lezen. Verder zien we bewakers, angstige gezichten, een westerling met een snor en vampiertanden en nog zo het een ander. Ook Dusted heeft vermoedelijk geen bedoeling. Meer dan een surrealistische versmelting van het Cambodja van Pol Pot, de Sovjet-Unie van Stalin en het Roemenië van de Grote Conducteur Ceausescu is het niet. Wat deze clip toch geschikt maakt om herhaalde malen te zien, is dat de regisseur niet alleen de op knappe wijze oude communistische beeldtaal gebruikt, maar ook verwijst naar het Duitse expressionisme en het Russische constructivisme. Soms lijken de decors zo afkomstig uit Das Kabinett des Doktor Caligari en vaak doen de diagonale beelden en de montage denken aan de films van Dziga Vertov. Helemaal niet vaag is de video Guerrilla Radio van Rage Against The Machine. Deze Amerikaanse metalrapgroep, die in een voordurende staat van 'woede' verkeert om bijna alle verschijnselen van het kapitalisme, heeft al jaren een ster als handelmerk. Ook in Guerilla Radio komt die ster voor, evenals de beroemde beeltenis van Che. Beelden van de spelende bandleden zijn doorsneden met die van een man en vrouw die veel kleren kopen en met een creditcard betalen. Na verloop van tijd veranderen ze in poppen die aan diggelen gaan. Het is duidelijk dat hier zeer scherpe kritiek wordt geleverd op de consumptiemaatschappij. Toch keert Guerilla Radio zich vooral tegen de groep zelf. De staccato gitaarrifs knetteren als mitrailleurs, zanger De la Rocha brult als een officier die rekruten drilt en de vernietiging van de poppen doet aan niets anders denken dan aan oorlog. Het is door en door militaristisch. Fascistisch zelfs, zou ik schrijven als ik een lid van Rage Against The Machine was.

Stuur uw reacties naar: videoclip@nrc.nl