Door onze correspondent MICHELE DE WAARD
Dit jaar verhuizen de Duitse politici van Bonn naar Berlijn. Regisseur Schlingenschief over `De Berlijnse Republiek'.

Het begon zo hoopvol voor Gerhard en Doris Schroder. Op de verkiezingsavond stonden zij nog hand in hand met het SPD-team in hun huiskamer. Maar na 100 dagen regeren is in de Berlijnse Republiek de vertwijfeling toegeslagen. Minister Joschka Fischer is afgeknapt, cultuur-commissaris Michael Naumann wordt waanzinnig van het Holocaust-monument, Doris is gearresteerd en Schroder zelf raakt in de ban van Wagner.

Europa is af, het land is bankroet en aan de wensen van de vele briefschrijvers kan hij niet voldoen. ,,Iedereen wilde een nieuw begin, maar hoe kan ik met iets beginnen wat van meet af aan al ten einde was. Ik heb geen ideeen meer'', roept de kanselier wanhopig en gaat in Namibie op zoek naar een Neue Mitte.

In de Berlijnse Republiek van regisseur Christoph Schlingensief regeert de chaos. Nu de verhuizing van de regering uit Bonn met rasse schreden nadert, loopt Berlijn zich warm voor de nieuwe rol van Bundeshauptstadt. Reden genoeg voor het `enfant terrible' van het Berlijnse theater om het publiek alvast te tracteren op een voorbeschouwing van Die Berliner Republik.

Alleen al de titel van het theaterstuk is inmiddels onderwerp van heftige discussies. Sinds Johannes Gross in zijn boek Duitsland aan het einde van de twintigste eeuw, het begrip Berlijnse Republiek introduceerde, breken politici en intellectuelen zich er het hoofd over. Wordt de Berlijnse Republiek een andere dan die in Bonn?

Nu het uur van de waarheid nabij is en de opening van de Rijksdag voor de deur staat, raakt het begrip `Berlijnse Republiek' helemaal in zwang. Hoop, verwachtingen, een cesuur in de tijd, een nieuwe normaliteit worden ermee verbonden. Maar de Umzug naar Berlijn roept ook angst op voor onaangename veranderingen. In Frankrijk wordt de Berlijnse Republiek geassocieerd met een `terugkeer van Pruisen', zei de nieuwe Franse ambassadeur in Berlijn. Iets wat hij zelf ,,ongelooflijk dom'' vindt.

Niemand sprak van de Bonner Republiek, waarom plotseling wel van de Berlijnse, vragen sceptici zich af. ,,Als de verhuizing betekent, dat wij in de toekomst een Berlijnse in plaats van een Bonner Republiek krijgen, hou ik dat voor een fataal historisch misverstand'', zei Norbert Blum, voormalig minister in het kabinet-Kohl, onlangs in een discussie.

,,De Berlijnse Republiek wordt al stukgepraat voordat hij goed en wel is begonnen'', zegt Schlingensief, de 38-jarige film- en theaterregisseur, die de republiek op toneel laat verzanden in de wanorde van een melodramatische slapstick. Wie had ook anders verwacht van deze provocateur uit het Roergebied, die een spoor van omstreden films (100 Jahre Adolf Hitler, Terror 2000) en theaterstukken (100 Jahre CDU) door Duitsland heeft getrokken. Vorig jaar maakte hij furore met de oprichting van een politieke partij `Chance 2000' in Berlijn. Maar toen Schlingensief kwam aanzetten met Totet Helmut Kohl omdat hij 16 jaren wel genoeg vond, kreeg het theater Volksbuhne waaraan hij is verbonden een verontrust telefoontje van de Berlijnse senator voor cultuur. Wat de ene recensent ludiek noemde, was voor een ander smakeloos.

Nee, doden wil hij Schroder in geen geval. ,,Ik ben een fan'', zegt Schlingensief. Hij zet zich juist af tegen al die lange gezichten in de culturele wereld over de kanselier, die toch eerst de rommel moet opruimen van zijn voorgangers.

,,Ik ben bezeten van mensen die aan de macht zijn, omdat ik niet geloof dat dat lang goed gaat.'' Voor de huidige kanselier koestert hij sympathie. ,,Schroder is ook een theatermens, een showman. Hij lijdt net zo hard onder een slecht optreden als een toneelspeler en denkt meteen aan de volgende opvoering.'' Met Schroder mag in Schlingensiefs republiek de chaos toeslaan, want ,,wanorde biedt ook nieuwe kansen''.

Dat heeft Schlingensief zelf ondervonden na de val van de `muur'. Even was het schrikken voor de rebelse Rijnlander uit het Roergebied. ,,Het Oosten was blij met bananen en iedereen zong Wir sind ein Volk.'' Schlingensief gruwelde van de Berlijn-hype. Hij had een hekel aan de stad, waar alleen maar dienstweigeraars en drop-outs zaten, ,,die meenden dat ze iets bijzonders waren.''

Toen Schlingensief zag dat het menens was, trok hij zelf naar Berlijn. Sinds 1993 maakt hij met de Volksbuhne de hoofdstad onrustig. Het theater van regisseur Frank Castorf is door Manager-Magazin geprezen als het ,,meest innovatieve'' van de 300 theaters in de stad. Dat komt goed van pas met het oog op de concurrentie van het Berliner Ensemble, waarmee Claus Peymann als nieuwe leider grote krantenkoppen wil halen.

Maar Schlingensiefs ,,vlam van obsessies'' is nog lang niet gedoofd. In de politieke Promi's uit Bonn ziet hij nieuwe slachtoffers om te choqueren. Dit kun je niet toelaten, schreef de Berliner Zeitung, over zijn Schroder-stuk anders wordt het hier Weimar. Schlingensief lakoniek: ,,Laten we in de Berlijnse Republiek eindelijk eens ophouden om bang voor onszelf te zijn.''