Dit jaar verhuizen de Duitse politici uit Bonn. In het achtste deel van een serie over de 'Umzug' naar Berlijn de pionierende galeriehouders.

Door onze correspondent MICHELE DE WAARD

BERLIJN, 8 JUNI. In de galerie van Matthias Arndt wordt gezaagd, getimmerd en geschilderd. In afwachting van een tentoonstelling van de Franse kunstenares Sophie Calle, die van de roman Leviathan van Paul Auster een spel heeft gemaakt. "Veelbelovend", oordeelt Arndt. Ruim anderhalf jaar geleden verkocht hij vrijwel niets. "Toen we ons in Mitte, in de Auguststrasse vestigden, verklaarden collega's me voor gek. Nu draait de galerie op volle toeren. Het oostelijk deel van de stad werkt als een magneet. We hebben elke zes weken een nieuwe expositie én veel kooplustige klanten".

Mathias Arndt (31) is een van de jonge galeriehouders in Duitsland die na de val van de Muur op ontdekkingstocht gingen in Oost-Berlijn, in het zogeheten Scheunenviertel - de vroegere joodse wijk, genoemd naar de Scheunen (schuren) waar vooral arme Oost-Europese joden zich vestigden. De voormalige industriële wijk met zijn smalle straten en oude panden, waarachter vele hofjes schuilen, oefent grote aantrekkingskracht uit op jongeren. Op de binnenplaatsen waar voorheen de machinewerkplaatsen zaten, hebben talrijke kunstenaars, mode- ontwerpers, hoedenmakers en andere ambachtslieden een onderkomen gevonden. De Hackesche Höfe is met negen hofjes, waar winkels, galeries en antiquairs huizen, zo'n trekpleister geworden, dat al eenzelfde complex is opgetrokken.

In hoog tempo nemen advocaten, architecten, software-ondernemers en bankiers bezit van gerenoveerde appartementen en kantoren in het Scheunenviertel. Het zijn pioniers, tussen de 25 en 40 jaar, die een bedrijf beginnen. Met hun ondernemersgeest, hun trendy outfit en Daimler-cabrio's zijn deze Neuberliner dankbare klanten voor Matthias Arndt. Niet alleen omdat ze kapitaalkrachtig zijn, maar ze hebben dezelfde 'innovatieve geest' als kunstenaars en zijn bereid risico's te nemen, vindt hij.

"Na de val van de Muur is Berlijn van zijn provinciale eilandenbestaan verlost", stelt Arndt vast. "Een onvruchtbaar verklaarde akker heeft een bloeiend landschap voortgebracht." De Duitse hoofdstad beschikt volgens hem over een van de actiefste Kunstszenen van Europa. Alleen al het aantal galeries in Mitte is de laatste vier jaar verveelvoudigd tot vijftig, vooral in de omgeving van de Auguststrasse.

Zelf wordt Arndt tot de gerenommeerde galeriehouders gerekend, die er in enkele jaren in zijn geslaagd nationaal en internationaal een reputatie op te bouwen. Hij is net terug uit Chicago, waar het cultureel 'broeit', maar in Europa zitten zijn meeste klanten, vooral in België en Nederland. Arndt heeft een veelzijdige groep kunstenaars aan zich verbonden uit Duitsland, Frankrijk, Japan, Zwitserland en Noorwegen zoals Sophie Calle, Thomas Hirschhorn en Bjarne Melgaard.

Arndt begon vijf jaar geleden met een klein startkapitaal en verkocht werken van luttele duizenden marken. Recent raakte hij het 'Bernsteinzimmer' van de Zwitserse kunstenaar Hirschhorn kwijt voor honderdduizend mark een installatiekunstwerk van hout, plexiglas, neonlicht en veel rood plastic. En de Bondsdag heeft een foto-serie van Sophie Calle gekocht over het communistische verleden. Zodra kanselier Schröder in Berlijn woont, krijgt de kunstwereld een "extra impuls", verwacht Arndt.

Verreweg de prominentste Oost-Duitser in de omgeving van de Auguststrasse is Gerd Harry Lybke, die al voor de hereniging in Leipzig galerie Eigen + Art had opgericht voor avant-gardistische DDR- kunstenaars. "Iedereen hoort graag dat ik het uit politieke overtuiging deed of uit protest. Maar ik opende de galerie gewoon uit verveling", zegt de 38-jarige Lybke laconiek. Hij geldt als excentriekeling in de galeriewereld van Mitte, een culturele waaghals, die allerlei kunstsoorten exposeert ("alles wat kwaliteit heeft"). Voor Lybke, die zijn klanten over de hele wereld heeft, is Berlijn "de enige stad" in Duitsland waar in deze sector iets gebeurt. Jonge mensen met ideeën trekken naar Berlijn, "de rest slaapt".

Overspannen verwachtingen heeft Lybke niet van de Umzug. Zelf rekent hij vooral de jonge generatie verzamelaars onder zijn klanten. "Politici en diplomaten zijn voor mij het minst interessant. Te oud, te gevestigd." Ook zijn collega Harm Steinbach nuanceert de overspannen verwachtingen in Mitte van 'de Bonners'. Uiteraard exposeert hij als galeriehouder in Mitte, maar ook in het West-Berlijnse Charlottenburg. "Het is net als in New York, je moet downtown en uptown vertegenwoord zijn." In Mitte mogen in snel tempo nieuwe rijken ontstaan. "Het 'oude geld' zit altijd nog in het Westen."