De aanhouding van de Turks-Koerdische leider Öcalan heeft de Turkse premier Ecevit in de peilingen voor de verkiezingen van morgen al tot winnaar gemaakt.

Door onze redacteur BERNARD BOUWMAN

ISTANBUL, 17 APRIL. De kwinkslagen vliegen door de lucht in de verkiezingsbus van de DSP, de partij van de Turkse premier Ecevit, die met zo'n twintig andere auto's onder zware politiebegeleiding door Istanbul toert. Ecevit ligt erg goed in de peilingen en het is zeer goed mogelijk dat een aantal deelnemers aan de stoet na morgen, wanneer Turkije naar de stembus gaat, burgemeester of zelfs parlementariër is.

Maar wat wil de DSP nu eigenlijk? Heeft de partij een duidelijk programma of is ze als haar symbool, de duif, waarvan je eigenlijk nooit zeker weet waar hij naar toe vliegt? Parlementslid in spe Yilmaz, naar eigen zeggen iets minder vrolijk want herstellende van een echtscheiding, denkt even na. ,,Ik vind dat er te veel kinderen worden geboren in Turkije'', zegt ze vervolgens beslist, ,,en dat moeten we aanpakken. Iedereen die meer dan twee kinderen heeft, moet meer belasting betalen. En als ze dat niet doen, moet je ze hun stemrecht afpakken.'' Maar straf je dan juist niet de arme gezinnen, waar de DSP zich voor wil inzetten? Yilmaz trekt haar mantelpakje recht en kijkt naar de straat. ,,Wij zijn een socialistische partij'', klinkt het stuurs.

Het partijprogramma van de DSP telt meer dan 300 bladzijden, maar de gemiddelde kandidaat van de partij kent er niet één. En eigenlijk hoeft dat ook niet, want de campagne van de partij is gebouwd rond één man: Bülent Ecevit.

Tot half februari, toen de Turks-Koerdische leider Abdullah Öcalan naar Turkije werd teruggevlogen, ging het niet echt goed met Ecevit in de peilingen, maar onmiddellijk daarna begon de partij aan haar mars omhoog. Voor veel Turken maakte de 74-jarige Ecevit in februari de sprong van politicus naar staatsman. Tijdens de persconferenties die volgden op de arrestatie van 'babymoordenaar' Öcalan won hij de harten: kalm, bescheiden, en zonder overdreven triomfantalisme legde hij keer op keer uit dat Turkije een van de belangrijkste problemen van zijn moderne geschiedenis had opgelost.

De zware economische problemen die Turkije nu meemaakt, omdat het toerisme na dreigementen van Öcalans Koerdische Arbei[derspartij (PKK) is ingestort als een kaartenhuis, hebben aan zijn populariteit nauwelijks afbreuk gedaan.

,,Ecevit is de tweede Atatürk'' (de vader van de Turkse Repu[- ]bliek), vindt huisvrouw Sabat Kaptan, die toevallig langs de bus komt lopen en onmiddellijk mee begint te dansen op de maten van de partijmuziek. ,,Er is niet één politicus in Turkije die zich met hem kan meten.''

'Wind van Ecevit' waait over Turkije

,,Ik volg de politiek, en ken de programma's'', zegt Mete Ulubas, een exporteur. ,,Maar voor alles gaat het erom of een politicus eerlijk en capabel is. Dat is Ecevit. Ik stem dus op hem.''

Door het enorme prestige van Ecevit werkt de klunzige campagne die de DSP voert, alleen maar in haar voordeel. De belangrijkste concurrent van de DSP, de moslim-fundamentalistische Fazilet (Partij van de Deugd),heeft dure kantoren met sjieke computers en efficiënte Internetverbindingen, en deelt mooie cadeaus uit, van agenda's tot fundamentalische naaisetjes. Bij de DSP lijken ze nog nooit van relatiegeschenken gehoord te hebben en in veel partijkantoren beperkt de logistiek zich tot een telefoon en een oude schrijfmachine. De boodschap: dit is een partij die zo met het landsbelang bezig is, dat ze geen tijd heeft aan zichzelf te denken.

Ecevit doet er zelf alles aan om dat imago te versterken. Het slijk der aarde interesseert hem niet, zeggen veel Turken bewonderend. De premier, die ook door politieke tegenstanders nooit in verband wordt gebracht met corruptie, rijdt in een goedkope Turkse auto en is, in tegenstelling tot veel collega-politici, niet gezwicht voor de verleiding van een dure buitenlandse slee. Bij verkiezingstoespraken schreeuwt hij niet in de microfoon maar fluistert. En hij lijkt altijd wat afwezig, alsof hij, zelfs in het gezelschap van zijn trouwe aanhang, continu bezig is met staatsdossiers.

Ecevits algemeen erkende integriteit neemt niet weg dat hij in zijn lange politieke carrière toch behoorlijk van koers is veranderd. In de jaren zestig en zeventig betoonde hij zich een groot voorstander van arbeiderszelfbestuur en hij ondernam verwoede pogingen om 'links' in Turkije onder een paraplu te brengen. Als premier regeerde hij de afgelopen maanden met de steun van conservatieve ANAP en stemde hij in met een afkoelingsprogramma voor de Turkse economie dat het land in een recessie stortte. En wilde hij in de jaren zestig en zeventig - tot grote woede van de legertop - nog wel eens kritiek leveren op het Turkse lidmaatschap van de NAVO, inmiddels is de strijdmacht zeer in zijn nopjes met Ecevit. Want de DSP vaart inmiddels een behoorlijk nationalististische koers en heeft het erg vaak over het Turkse vaderland. Bovendien heeft het succes van de zeer seculiere DSP de fundamentalistische Fazilet de wind uit de zeilen genomen, tot grote opluchting van het leger, dat zich als waakhond van de seculiere constitutie beschouwt. Vrijwel niemand houdt meer rekening met de mogelijkheid dat Fazilet na de verkiezingen een regering kan vormen. Het scenario van 1996/'97, toen de fundamentalistische leider Erbakan premier werd en vervolgens door het leger tot aftreden werd aangezet, lijkt daarmee voor de afzienbare toekomst van tafel. De gemiddelde kandidaat van de DSP komt pas echt op dreef als hij of zij afstand mag nemen van het fundamentalistisme. Ismet Taka wil burgemeester worden van de historische Istanbulse wijk Fatih. Bij een beschrijving van de geschiedenis daarvan staat hij meer dan een uur stil bij de Romeinse en Byzantijnse perioden en hij zegt met nadruk vóór en na Chrístus. Hij bedoelt: de moslims zijn 'gisteren' pas in Istanbul aangekomen en hebben zich dus koest te houden. Ook hebben Fazilet-aanhangers, vindt Taka, een wel erg ongezonde kijk op het leven. ,,Er is maar een verschil tussen man en vrouw en dat is hier''. hij wijst met zijn vinger. ,,Wij zijn daar niet de hele dag mee bezig en dus zijn man en vrouw gelijk voor ons. Wij geloven niet in aparte ruimtes voor mannen en vrouwen. We kijken naar wat je doet, niet naar wat je bent. Zijn secretaresse is een levend bewijs van hoe ver de DSP op dit punt van Fazilet afligt: zij draagt geen hoofddoek maar een strakke spijkerbroek, heeft aan vier vingers ringen uit India en wendt haar blik niet zedig af als een man haar aankijkt, maar haalt daarentegen de vier ringen met veel nadruk door het haar. En zo heeft de 'wind van Ecevit', zoals de opmars van de premier in de Turkse media wordt genoemd, het politieke landschap in Turkije veranderd. Voor februari volgde het leger de verkiezingsstrijd op de voet en liet het weten dat niemand er ook maar over moest peinzen om 'godsdienst' voor de verkiezingen te misbruiken. Inmiddels leunt de legertop vooralsnog tevreden achterover en kijkt hij toe hoe de fragiel ogende Ecevit, die al aangekondigd onder geen beding met Fazilet een regering te willen vormen, de seculiere kastanjes uit het vuur haalt.