Arrestatie van Öcalan helpt premier Ecevit

Volgende week worden er in Turkije verkiezingen gehouden. De socialisten van premier Ecevit doen het goed.

Door onze redacteur BERNARD BOUWMAN

ISTANBUL, 8 APRIL. Een groep journalisten vroeg de Turkse premier Ecevit onlangs bij zijn huis in Ankara of ze hem ,,het laatste nieuws'' voor mochten leggen. ,,Natuurlijk'', zei Ecevit, die door de arrestatie van de Turks-Koerdische leider Öcalan zo populair is geworden dat de algemene verwachting is dat hij de verkiezingen van 18 april gaat winnen. ,, Wat vindt U van het nieuws dat Öcalan is ontsnapt?'' Ecevit werd asgrauw. ,, Eén april!'', riepen de journalisten en barstten in lachen uit.

Tot twee maanden terug leidde de minderheidsregering van premier Ecevit een kwakkelend bestaan. Veel commentatoren gingen er van uit dat dit premierschap het laatste station zou worden in de lange politieke carrière van de inmiddels 73-jarige Ecevit. Befaamd werd een cartoon waarop de premier werd afgebeeld als een artikel uit de supermarkt. ,,Houdbaarheidsdatum allang verstreken'' stond er op een label om zijn nek. Het politieke debat in Turkije ging niet over Ecevit maar over de enige kracht die toekomst leek te hebben - de politieke islam.

De arrestatie van 'babymoordenaar' Öcalan heeft dat alles grondig veranderd. Turkije, zo is het algemene gevoelen onder niet-Koerden, heeft zijn grootste staatsvijand opgeborgen en zo een einde gemaakt aan een burgeroorlog die het land al 15 jaar verscheurde. Zelfs de bloedige aanslag in een winkelcentrum in Istanbul, waarbij 13 mensen de dood vonden, heeft dat gevoel niet veranderd. Sommige Turken zijn zo bang dat ze op straat zwangere vrouwen mijden (want de buik zou een bom kunnen zijn), maar ze zijn blij dat Turkije een fase in zijn geschiedenis heeft afgesloten. En dat is dan te danken aan Ecevit. ,,Voor elke stem die Ecevit voor de arrestatie van Öcalan had, krijgt hij er nu duizend'', geeft een Koerdische sympathisant van de PKK toe.

De leiders van de andere politieke partijen hadden het nakijken. Zo worden opmerkingen van Mesut Yilmaz, de leider van de (conservatieve) ANAP-partij, dat de arrestatie van Öcalan tijdens zijn premierschap was voorbereid, door veel Turken afgedaan als kleinzielig. Grootste slachtoffer van de politieke ommekeer is echter de moslim- fundamentalistische Partij van de Deugd, Fazilet, de opvolger van de verboden Welvaartspartij. Sinds de vorige verkiezingen hebben de fundamentalisten er alles aan gedaan om hun basis in de Turkse maatschappij te verstevigen. Tijdens de vastenmaand Ramadan organiseerden zij na zonsondergang grote feesten, waar inwoners van de arme wijken van steden als Istanbul gratis eten en drinken kregen voorgezet. In steden met een fundamentalistisch bestuur kwamen er gezondheidsklinieken waar de armen tegen een geringe vergoeding snel en efficiënt geholpen werden. ,,Wij denken aan het belang van de mensen in Turkije en niet aan dat van onszelf'', was de boodschap. Tot twee maanden terug was die strategie uiterst succesvol. Opiniepeilingen gaven aan dat Fazilet ongeveer 30 procent van de stemmen zou halen. Inmiddels is dat percentage teruggelopen tot 20. Ecevits DSP, die nu slechts 62 van de 550 zetels in het parlement heeft, zou volgens de laatste peilingen Fazilet zelfs voorbijstreven. Hoe bezorgd de fundamentalisten (die nu nog met 144 zetels het grootste blok in het parlement zijn) zijn geworden over de verkiezingen, bleek een aantal weken geleden. Met behulp van een aantal ontevreden vertegenwoordigers van andere politieke partijen ondernamen zij een poging in het Turkse parlement om de verkiezingen uit te stellen. Deze faalde jammerlijk, nadat de legertop, die uiteindelijk het laatste woord heeft in de Turkse politiek, had laten weten uitstel niet te tolereren. De frustratie over het mislukken van de poging leidde tot grote ontevredenheid binnen Fazilet. Een groep jongere leden van de partij stelde ex-premier Erbakan, die volgens een uitspraak van de Turkse justitie vijf jaar lang niet aan politiek mag doen maar achter de schermen een grote invloed uitoefent op Fazilet, verantwoordelijk voor het echec. En zo begon Fazilet, dat zich altijd als alternatief voor de bestaande orde presenteert, voor veel Turken verdacht veel op de 'oude' politieke partijen te lijken - compleet met gekissebis en machtsspelletjes. De spanning binnen de Fazilet-gelederen is inmiddels zo hoog opgelopen dat een aantal dissidenten gisteren demonstratief een campagnebijeenkomst in Bingöl verliet toen partijleider Kutan het woord nam. De Turkse legertop beziet de crisis van Fazilet met tevredenheid. Tot enige maanden terug was het leger, dat zichzelf als beschermheer van het seculiere karakter van het Turkse politieke bestel beschouwt, wegens het 'fundamentalistische gevaar' ook voorstander van uitstel van de verkiezingen. Binnen het leger gingen radicale pamfletten rond, waarin gezegd werd dat het eindelijk tijd werd voor een 'bevrijdingsoorlog' tegen het fundamentalisme, dat met wortel en tak uitgeroeid zou moeten worden. Sommige waarnemers speculeerden al over wat er zou gebeuren als Fazilet de winnaar zou worden van de verkiezingen. De somberste commentatoren gingen ervan uit dat het leger zou wachten tot de spanning in de Turkse maatschappij zo hoog is opgelopen dat zij - juist als in 1980 - wel zou moeten ingrijpen. Dat scenario is inmiddels geheel van de baan.

Met nog minder dan twee weken te gaan tot de verkiezingen beloven de politieke partijen in Turkije de kiezers gouden bergen. Overal in Istanbul rijden bussen op straat met luidsprekers die voorbijgangers toeschreeuwen wat voor moois de partij allemaal in petto heeft. Alleen de Democratisch-Socialistische Partij van Ecevit maakt nauwelijks propaganda. Als ze met verklaringen komt is het vooral om door politieke tegenstanders verspreide geruchten tegen te spreken dat de 73-jarige Ecevit zwaar ziek is. ,,Door geen campagne te voeren vestigt de partij de indruk dat zij niet aan haar eigen belang denkt maar aan dat van het land'', aldus Erhan Goksel, die een onderzoekscentrum naar de Turkse politiek leidt. ,,Ecevit hoeft niets te doen. Hij heeft bewezen dat hij een staatsman is. Geen campagne voeren is voor hem de meest effectieve campagne die er is.''