NIEUWS
TEGENSPRAAK
SUPPLEMENT
DOSSIERS
ARCHIEF
ADVERTENTIES
SERVICE
|
NIEUWS
TEGENSPRAAK
SUPPLEMENT
DOSSIERS
ARCHIEF
ADVERTENTIES
SERVICE
|
|
DE TWEEDE HELFT: Zalm - minister van Financiën Superminister van ‘tegeltjeswijsheden' Door onze redacteuren GIJSBERT VAN ES en EGBERT KALSE DEN HAAG, 4 OKT. Het werk is gedaan. Minister Zalm (Financiën, VVD) had het begin dit jaar in de Tręveszaal kunnen roepen. Het belastingplan is klaar, de begroting is op orde. Hulde aan de ‘Superminister van Begrotingsoverschot'. Maar in het ogenschijnlijke succes schuilt tegelijk het grote probleem voor Gerrit Zalm, de populairste minister van Kok-II volgens diverse opiniepeilingen. Zalm en zijn staatssecretaris, Wouter Bos (PvdA), hoeven in de tweede helft van deze kabinetsperiode niet te vrezen voor een lege agenda. Bos werkt aan Jaws-II, de opvolger van de Belastingherziening 2001. Bestrijding van de ‘armoedeval' staat hoog op de agenda. De Europese belastingdiscussie vergt veel tijd en energie. Zalm en Bos willen graag ‘meedenken' bij ingrijpende stelselwijzigingen in de gezondheidszorg en het onderwijs, ter voorbereiding van een volgend regeerakkoord, zo lieten ze op Prinsjesdag weten. Op Financiën wordt bovendien gewerkt aan twee technische mega-operaties. De ene is de nieuwe wijze van ‘beleidsverantwoording', waarmee afgelopen mei, op ‘Derde woensdag', een begin is gemaakt. Vanaf volgend jaar zullen ‘beleidsprestaties' centraal staan in de Rijksbegroting. De andere betreft de lancering van een ‘baten- en lastenstelsel', wat neerkomt op een meer bedrijfsmatige opzet van begrotingen. Zalm zelf noemt dit dé verrassing van zijn Miljoenennota 2001. Discussie hierover liep in eerdere jaren menigmaal vast, maar nu hebben Zalm en Bos de ministerraad in relatief korte tijd kunnen overtuigen van het nut van een meer bedrijfs-economische overheidsboekhouding. Electoraal bezien valt met ‘verkenningen' voor de middellange termijn en met hogere boekhoudkunde minder eenvoudig te ‘scoren' dan met belastingverlaging en miljardenmeevallers. En dat terwijl juist in de laatste twee jaar de verkiezingen hun schaduw steeds nadrukkelijker vooruit werpen. Een begrotingsoverschot went snel, zeker als dit tegelijk de beperkingen blootlegt van het rigide begrotingsbeleid van Zalm, waarbij de toestromende belastingmeevallers niet in de publieke sector mogen worden geďnvesteerd. De onvrede in de Kamer over het ,,eigenwijze'' beleid van Zalm begint dan ook steeds luider te klinken. Irritatie is er vooral over ,,arrogantie'' van de minister. Technische discussies over het hoe en waarom van zijn Zalmnormen gaat hij steevast uit de weg. Een denigrerende opmerking, gevolgd door een grap, zijn tekenend voor de manier van debatteren van Zalm. Zo'n aanpak is leuk om oppositiefracties in de hoek te zetten. Maar problemen dienen zich aan als ook coalitiepartners menen dat ze niet meer serieus van repliek worden gediend. Een onleesbare Miljoenennota, zo luidt het oordeel van fractiespecialisten in de Kamer, die deze week met Zalm de degens kruisen bij de algemene financiële beschouwingen. Crone (PvdA): ,,Ik heb talloze vragen die de minister wel beantwoordt, maar ik begrijp niet wat hij met die antwoorden bedoelt.'' Vendrik (GroenLinks): ,,De officiële lezingen van Financiën over de cijfers in de Miljoenennota kloppen niet, maar uitleggen hoe het dan wel zit, doet hij ook niet. De Zalmnorm hangt aan elkaar van tegeltjeswijsheden als ‘geld pas uitgeven als je het binnen hebt' en ‘inkomstenmeevallers zijn niet bedoeld voor uitgaven'.'' Zalm zit zichzelf, na zes jaar succesvol saneringsbeleid, een beetje in de weg, vinden ze. Deze Miljoenennota ontbeert een visie voor de middellange termijn. Het is te veel ‘boekhouden van dag tot dag'. Diverse problemen - vergrijzing, armoedeval, knelpunten op de arbeidsmarkt - worden wel geconstateerd, maar van enige oplossing die verder reikt dan het komende begrotingsjaar is nog geen sprake. Econoom en voormalig secretaris-generaal Sweder Van Wijnbergen schreef in het economenblad ESB dat ,,we slechts obligate referenties krijgen aan armoedeval, onderwijs- en zorgproblemen, knelpunten in de ruimtelijke ordening en vraagtekens bij de concurrentieprositie van Nederland''. De Kamer, met uitzondering van zijn eigen VVD-fractie, is de goed-nieuws-show van Zalm een beetje zat. Menigeen heeft het idee dat de minister zijn termijn ,,een beetje uitzit tot 2002 en dan lekker wat anders gaat doen''. Een topfunctie in het internationale bankwezen ligt, na zo'n carričre, zeker binnen handbereik. Eventueel zou een premierschap tot de mogelijkheden behoren. Zalm staat hoog op het VVD-lijstje van liberale kandidaat-premiers in 2002. Opmerkelijk is dat Zalm er zelf prat op gaat dat hij zelden of nooit aan partijpolitiek doet. ,,Een verdwaalde technocraat'', zo omschreef hij zichzelf eens. ,,Zalm is af en toe een beetje te eigenwijs. Dan blaast hij te hoog van de toren'', meent PvdA'er Crone. ,,Er zijn wat kleine irritaties, zo af en toe'', zegt een VVD'er, die anoniem wenst te blijven. De minister van Financiën heeft te vroeg gepiekt, zeggen sommigen. Twee jaar voor het vallen van de vlag heeft hij de eindstreep al gehaald. Zalm zal het moeilijk krijgen om zijn begrotingsregels overeind te houden als PvdA-fractievoorzitter Melkert, mogelijk volgend jaar, komt met een frontale aanval op de ook dan te verwachten extra miljarden aan belastinginkomsten. Investeren in het publieke domein - dat wordt het credo. Wanneer Zalm als een bok op de schatkist blijft zitten, kan het wel eens snel bergafwaarts gaan met zijn electorale aantrekkingskracht. En, doemscenario, als de PvdA echt kwaad wil, is een Kamermeerderheid om de Zalmnorm open te breken snel gevonden. De VVD koestert Gerrit Zalm als een knappe minister van Financiën sinds 1994. Nog knapper is het als hij dit imago tot minimaal 2002 in stand weet te houden.
|
NRC Webpagina's 4 oktober 2000
|
| Bovenkant pagina |
|
|
