Rijksbegroting 2001

Nieuws

Plannen
per departement

Troonrede

Algemene Beschouwingen

Paars: De tweede helft

Rijksbegroting:
Hoe en wat?

Links

MdV
Voor wie zijn politiek-maatschappelijke engagement ontleent aan waarden als sociale rechtvaardigheid, ecologische duurzaamheid, culturele openheid en internationale solidariteit zijn Nederland, Europa en de wereld nog lang niet af. Nederland is nog een middenmoter. Met het ene Europa gaat het al een stuk minder. Echt beroerd gaat het nog steeds in grote delen van de derde wereld.

Armoede, honger en geweld. Ze nemen eerder toe dan af. Op onze aardbol leven 4 miljard mensen onder de armoedegrens, zijn er 1 miljard analfabeten, 800 miljoen mensen getroffen door hongersnood, 250 miljoen kindarbeiders en 100 miljoen daklozen.

De bewuste keuze voor globalisering heeft de ecologische crisis en de mondiale armoedekloof eerder vergroot dan verkleind.

Topconferenties blijven hangen in goed bedoelde verbale retoriek. Er is gebrek aan zichtbare daden. "Eigen handel eerst" is het parool van de rijkste landen. Een VN-rapport schrijft dat de regels van de WTO "een nachtmerrie zijn voor de mensenrechten".

De mondiale inkomenskloof is vanaf 1960 verdrievoudigd. De rijkste 20% verdient inmiddels 90 keer zoveel als de armste 20%.

"The winner takes it all" is de uitkomst van de globalisering. De globalisering is tot nu toe een eenzijdig economisch project, waarvan vooral de big business profiteert. Maar oh wee, als er geen zicht is op winst. Neem de farmaceutische industrie. Al sinds de jaren 60 zijn er geen medicijnen meer ontwikkeld tegen tropische ziekten. In het postkoloniale tijdperk hadden de rijke landen daar geen direct belang meer bij. Terwijl er 5 tot 8 miljoen mensen sterven aan TBC, malaria en AIDS geldt voor de industrie: geen afzetmarkt, geen winst, geen medicijn. Deze spiraal moet doorbroken worden. Daarom doe ik een oproep aan de regering voor de Europese bijeenkomst eind september: zet je in voor onafhankelijke prijsstelling van nieuwe medicijnen. Toon je bereid bij te dragen aan een fonds dat een waarborg biedt voor de daadwerkelijke afname van die nieuw te ontwikkelen medicijnen.

Onder de noemer van een nieuwe strategie, een strategie van de Publieke Vernieuwing zullen de bakens verzet moeten worden. Nieuwe politieke arrangementen zijn nodig om een verdergaande ecologische crisis af te wenden en sociale verhoudingen te herstellen. Dat vraagt om vernieuwing van de handelspolitiek, schuldkwijtschelding en een fatsoenlijk niveau van ontwikkelingssamenwerking. Maar het gaat ook om structurele aanpassingen in de VN en EU, waarbij slagvaardigheid en democratisering de sleutelwoorden zijn.

Nederland ziet zichzelf graag als vriend van de derde wereld. Er wordt dan verwezen naar onze bijdrage aan ontwikkelingssamenwerking, deelname aan vredesoperaties en inzet voor het milieu. Maar ook hier houden wij van tropisch hardhout waardoor oerbossen worden gekapt, en interesseert ons de herkomst van diamanten maar weinig, terwijl met de opbrengst wel oorlogen worden gefinancierd. De relatie tussen ons consumentengedrag en de gevolgen voor de derde wereld moet in beeld blijven. Terecht krijgt Suriname in de Troonrede weer aandacht. Maar waarom geen woord over de Molukken, met zoveel ellende daar en veel betrokkenheid – maar ook enige spanning – hier?

Nederland is ook lid van de EU, die er voor de armste landen een werkelijk funeste handelspolitiek op na houdt. Met miljarden aan subsidies worden onze producten elders gedumpt. Hoge invoerheffingen zijn ook een blokkade om ontwikkelingslanden te stimuleren hun eigen producten kwalitatief te verbeteren en afzetgebieden te vinden in het rijke westen. Het landbouwbeleid in Europa is in de kern a-sociaal.

Het is hard, maar waar. Ook de Europese Unie houdt de derde wereld arm.

Minister Herfkens pleitte dit voorjaar voor het stopzetten van de gebonden hulp. Hulp waarbij het geld moet worden besteed aan Nederlandse bedrijven. Zij stuitte op verzet van Staatssecretaris Ybema. Diezelfde Herfkens ligt in de clinch met een andere D66’er, minister Brinkhorst, over het Europese landbouwbeleid.

Wordt de gebonden hulp afgeschaft? vraag ik de MP; wordt de landbouwpolitiek van de EU fundamenteel ter discussie gesteld? Gaan we de eerlijke handel echt stimuleren en consumenten informeren?

Aan contacten over de grens geen gebrek voor Wim Kok. Hij schrijft artikelen met Derde Weg-coryfeeën. Hij confereert met centrumlinkse regeringsleiders in Berlijn. Dan daagt er wel iets van een besef dat er wat moet veranderen. In Berlijn sprak de MP over de noodzaak van "nieuw denken". Maar het blijft toch teveel het benoemen van problemen en het stellen van vragen. Ik citeer hem weer: "de wereld is zo geïnternationaliseerd dat de oude instituties niet meer zijn uitgerust voor de huidige problemen." Mij gaat het vooral om de antwoorden. Wil hij nieuwe instituties en welke? Veel is er reeds gesproken over het beteugelen van de financiële markten. Wat wordt er nu concreet aan gedaan? Als alleen de problemen worden benoemd en de antwoorden achterblijven dan heeft dat iets van een capitulatie voor het neoliberalisme. Wil de MP op z’n minst ook die ideologische veren van zich afschudden?

Maar Dover dwingt ons ook echt werk te maken van een fatsoenlijk Europees migratiebeleid. Het enthousiasme van de top in Tampere is verstomd. Wij bepleiten de vorming van een kopgroep om tenminste een snelle Europese ontheemdenregeling te realiseren. Wil de regering zich daar voor hard maken?

De Europese Unie bevindt zich in een cruciale fase. De uitdaging is om zo snel mogelijk landen uit Midden en Oost-Europa volwaardig lid te maken en om die grote Unie straks democratisch en bestuurbaar te houden. Ook hier geldt dat een strategie van Publieke Vernieuwing een eenzijdige economische oriëntatie corrigeert. Het zal bijdragen aan toenemende transparantie en vertrouwen van de mensen zelf. Is de MP net zo’n enthousiast voorstander van een referendum over de toetreding van nieuwe lidstaten als Staatssecretaris Benschop?

Toch was de kernvraag van de afgelopen maanden: hoe zien we dat voor ons, een Unie die straks uit 20 of 25 lidstaten bestaat. Joschka Fischer heeft met zijn zienswijze een ongekend debat ontketend. De waan van de dag werd verruild voor een visie. Fischer wil een Europa dat breder is dan alleen maar een markt en een munt. Hij bepleit verdergaande democratisering en doet concrete voorstellen om het toekomstige Europese bouwwerk ook nog slagvaardig te laten opereren. Zijn analyse spreekt ons aan. Immers het risico van een Unie die straks een grote interne markt is zonder duidelijke politieke aansturing is levensgroot. Verdere federale uitbouw van de Unie vinden wij een goede richting. Zijn precieze invulling is voor discussie vatbaar. En die kwam er dan ook. Maar wie er al niet reageerde, geen regering, geen Minister President. Kiest de Europeaan Kok voor pragmatisch doormodderen? Heeft het oncontroleerbare netwerkmodel de toekomst? Wat is zijn visie op het toekomstige Europa?


Verrijking & armoede

Zweeg het kabinet over Europa, in eigen land kwam zelfs de begroting geruisloos tot stand. En dat in een kabinet met de klassieke tegenpolen van weleer. "Saaie boel in Den Haag" heb ik velen na de vakantie horen zeggen. En natuurlijk, het gaat goed. En het gaat helemaal goed als je bent gericht op groeicijfers, beurskoersen en meevallers. Dan zwelgen we in onze rijkdom. Maar het leven bestaat uit meer dan de te dominante geldeconomie. Voor de snelle sanering van de overheidsfinanciën hebben we een enorme prijs moeten betalen. In het onderwijs, de zorg, jeugd en jongerenwerk enz. enz. De collectieve sector staat onder een enorme druk. Op weg naar de VN-milleniumtop leek de MP het zicht op een deel van de maatschappelijke werkelijkheid te hebben verloren. In de Volkskrant schreef hij samen met de regeringsleiders van Engeland, Duitsland en Zweden o.a. dat er sprake was van "toenemende kwaliteit in gezondheidszorg en onderwijs". Terwijl specialisten spreken van een bende in de gezondheidszorg en leerkrachten kinderen naar huis moeten sturen. Wil de MP mij van mijn boosheid verlossen en zijn stelling over de kwaliteit van de zorg en het onderwijs herzien?

Vz, de publieke sector kent tekorten aan personeel, uitvoeringsproblemen, bureaucratie en wachtlijsten, heel veel wachtlijsten. We kennen wachtlijsten voor het ziekenhuis, het verzorgings- en het verpleegtehuis en de thuiszorg; wachtlijsten bij de taallessen voor migranten; wachtlijsten voor mensen die asielaanvragen; wachtlijsten bij de schuldhulpverlening, bij de kinderopvang, de sociale werkvoorziening en de jeugdzorg. Nederland is een grote wachtkamer aan het worden.

Meer geld is zeker nodig, maar alleen dat is niet genoeg.

Wij bepleiten een nieuwe strategie om de verarming in de collectieve sector aan te pakken.

Een strategie die de kwaliteit van onderwijs en zorg structureel verbetert.

Een strategie die sociale zekerheid en veiligheid in een groene en leefbare omgeving versterkt.

Een strategie die de fixatie op materiele welvaart doorbreekt. Die naast de overheid, ook burgers, bedrijven en hun organisaties aanspreekt op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Ik noem die nieuwe strategie: Publieke Vernieuwing.


Publieke vernieuwing

Publieke vernieuwing staat voor een driesporenbeleid. Een beleid dat (1) een hoger budget veilig stelt voor collectieve voorzieningen, (2) de uitvoering verbetert en vereenvoudigt en (3) transparantie verschaft in de rolverdeling tussen overheid, markt, burgers en hun organisaties.

Publieke vernieuwing kan, net als de Sociale vernieuwing in het verleden, binnen iedere sector een specifieke invulling krijgen. Het moet het antwoord worden op het toenemend maatschappelijk ongenoegen over de verschraling in de zorg en het onderwijs en het verpesten van ons leefklimaat. Met een krijtje of injectiespuit blokkeer je geen snelwegen. Wie een uiting van toenemende onvrede wil voorkomen moet nu handelen. In de gezondheidszorg willen wij 1,3 miljard extra investeren. Een samenhangende aanpak van de wachtlijsten heeft absolute prioriteit. Minister Borst heeft na 6 jaar nog maar weinig om trots op te zijn. GroenLinks wil een echte verbetering van de arbeidsvoorwaarden, verlichting van de werkdruk en meer opleidingsmogelijkheden. Maar ook bureaucratie voortvloeiend uit onbegrijpelijke regelgeving moet worden aangepakt. Ziekenhuizen die na een operatie iemand verplegen omdat het verpleeghuis vol is moeten daarvoor vergoed worden. Ziekenhuizen die extra hulp verrichten verdienen beloning in plaats van straf.

Ook voor het onderwijs pleiten wij voor een versterking over de hele linie (1,4 miljard). Wie een kennisintensieve samenleving wil met oude schoollokalen en onderbetaalde leerkrachten stelt de verkeerde prioriteiten. Kinderen die door gebrek aan personeel naar huis worden gestuurd is onacceptabel. Ik wil twee van onze voorstellen toelichten. Wij vinden dat het mogelijk moet worden om tijdelijk en op vrijwillige basis de ADV om te zetten in gewerkte uren. Uit onderzoek blijkt 71% van de leerkrachten dat een acceptabele maatregel te vinden. In het basisonderwijs is bijna 50% van de leerkrachten het zelf ook bereid te doen. Maar tegelijk moeten er extra middelen komen voor daadwerkelijke verlichting van de werkdruk. Daarom verzoeken wij de regering met de bonden ook hierover afspraken te maken. De uitdaging is de dubbelslag: vermindering van personeelstekort en werkdruk.

Ook de financiering van de scholen kent haar rigide trekjes. Om ook recht te doen aan de verschillen tussen de scholen en de betrokkenheid van ouders te stimuleren bepleiten wij de invoering van een onderwijsvoucher. Ouders in het basisonderwijs krijgen een voucher van 500 gulden, geven het aan de school die het verzilvert. 100.000 gulden voor een gemiddelde basisschool. Vervolgens bepalen schoolleiding en ouders samen de bestemming: extra computers, extra leerkracht, nieuw lokaal, het staat ze vrij. Graag een reactie.

De ICT opmars mag niet betekenen dat de inrichting van het virtuele domein geheel en al wordt overgelaten aan de markt. Waar blijft de uitvoering van onze aangenomen motie om een fonds te starten voor publieke dienstverlening op het internet? Van een nieuwe uitdaging naar een oud probleem. Leefbaarheid en veiligheid vragen een extra investering in preventie en opvang. Jongeren, al dan niet zwervend, verslaafden en dak- en thuislozen verdienen meer steun.

Vz, waar de kas van de publieke sector kampt met structurele tekorten, kent de portemonnaie van de topondernemers alleen maar overschotten. Waar de vakbeweging tracht de loonstijging verantwoord te houden tot zo’n 3%, zitten de bestuurders 10% hoger. "Een beetje vent gaat voor 13%" is in de directiekamer de overheersende mentaliteit. Een moreel laakbare vorm van hebzucht die ook economisch gevaarlijk is omdat het elke steun voor een evenwichtige loonontwikkeling uitholt. Bovendien zijn de snel oplopende inkomensverschillen bederfelijk voor een bedrijfscultuur gericht op cohesie en samenwerking. Dat de Raden van Commissarissen, die het toezicht houden op de beloning van topbestuurders, het hier volledig laten afweten vindt zijn oorzaak in het feit dat men allemaal tot hetzelfde "old boys netwerk" behoort. Reden temeer voor een meer evenwichtige samenstelling van die Raden van Commissarissen, waar wij met D66 een initiatiefwet voor hebben gemaakt.

Alleen verontwaardiging volstaat niet. Politieke actie van de premier moet volgen. En wel als logisch vervolg op zijn uitspraak over exhibitionistische zelfverrijking. Nu wordt het tijd voor een nieuw gesprek, apart of tijdens het najaarsoverleg, met als inzet een kader voor een loonontwikkeling waar de top en de basis gelijk optrekken. Graag een reactie.

Voor de mensen op het minimum blijft het tobben. Als Paars 2 denkt dat Paars 1 de stille armoede heeft uitgebannen heeft ze het mis. Gezinnen met kinderen, alleenstaande ouders, het zijn groepen aan wie de jarenlange hoogconjunctuur voorbij gaat. Na jarenlang inleveren is het tijd voor een verhoging van het sociaal minimum met 2% extra. Nieuwe minister, nieuwe kansen?

Vz, de kloof tussen particuliere welvaart en collectief tekort vraagt om een herziening van het financieel kader. Want de combinatie van (1) een begroting gebaseerd op een behoedzaam scenario, (2) het schot tussen inkomsten en uitgaven en (3) de afspraken over de besteding van meevallers vormen een blokkade voor echte Publieke Vernieuwing. Een te krappe begroting, met miljarden en miljarden aan meevallers. Verreweg het grootste deel, 24,5 miljard gaat naar lastenverlichting en staatsschuld. En dus niet naar zorg en onderwijs, wat sommigen wel eens denken. Tijdens 6 jaar paars dalen zij als aandeel van het BBP. Onderwijs van 5,3% naar 4,6%. Zorg van 9,9% naar 8,5%. GroenLinks pleit sinds vorig jaar voor een begroting die is gebaseerd op een reële groeiverwachting. Dan komen er wel miljarden meer vrij voor de noodzakelijke investeringen. Tegelijk nemen wij afscheid van de algemene lastenverlichting. Toen kregen we nog weinig respons. Maar dat is nu anders. De SER kwam als eerste over de brug. En sinds kort horen we ook uit PvdA en D66 wat nieuwere geluiden.

Onze tegenbegroting corrigeert het regeringsbeleid in de richting van een stevige impuls voor de zorgsector, het onderwijs, milieubeleid, sociaal beleid en internationale solidariteit. Doe er wat mee, zou ik zeggen.

De krimpende collectieve sector gaat ook gebukt onder bureaucratische problemen. De uitvoering van de sociale zekerheid of de afhandeling van asielverzoeken zijn bekende voorbeelden. De kinderopvang komt maar niet aan voldoende gebouwen op de juiste plaatsen. En zo kan ik door gaan. Wel goed ging het bij EURO 2000. Ook voor het optreden bij de ramp in Enschede verdient het kabinet een compliment. Maar bij het onderzoek naar die ramp ontstaat weer die ergerlijke vertraging. De acht betrokken inspecties hebben hun rapportages niet op tijd af. Eind juli wordt waarschijnlijk begin november. En dus ook vertraging voor de Commissie Oosting. Kan het kabinet dit proces helpen versnellen?

Vz, de uitvoeringsproblemen vragen om investeringsplannen met een langere looptijd. Dat is ook wat wij met de Publieke Vernieuwing beogen.

Uitvoeringsproblemen mogen nooit een reden zijn om ondoordacht activiteiten af te stoten naar de markt. Onze kritiek op de vermarkting van de samenleving onder paars 1 en paars 2 is bekend. Ook hier wordt de kritiek breder. De WRR vindt dat soms ondoordacht voor privatisering is gekozen en de vice-voorzitter van de Raad van State waarschuwt eveneens. Hoe beoordeelt het kabinet deze kritiek?

Privatisering kan leiden tot het ondergraven van solidaire arrangementen. Tweedeling is het gevolg. Zie de privatisering van de Ziektewet. Meer selectie aan de poort. Groot risico op ziekte, kleine kans op een baan. Zie daar de tweedeling. Nu zit Minister Borst in de problemen. Werkgevers willen voorrang voor werknemers. Of de alleenstaande moeder of het oudere echtpaar maar willen wachten. De Kamer verzet zich. Maar de werkelijkheid buiten deze Kamer is dat de private klinieken als paddestoelen de grond uit schieten. Het is dan net iets te makkelijk om de andere kant op te kijken. Temeer daar dit slechts een voorbeeld is van een fenomeen wat sterker en sterker wordt. De fractie van GroenLinks blijft een groot voorstander van een collectief gefinancierd onderwijs- en zorgsysteem. Alleen een vorm van solidariteit kan de toegankelijkheid, betaalbaarheid en vergelijkbare kwaliteit waarborgen. Door de toegenomen welvaart zoeken mensen echter steeds meer nieuwe wegen om met privaat geld de publieke armoede te compenseren. Zo ontstaan private klinieken en private scholen. Het is een reden te meer om met een geloofwaardig meerjarenprogramma de kwaliteit in onderwijs en zorg op peil te brengen. Maar paars doet dat niet. En dus kruipt privaat geld waar het niet gaan kan. Snelle zorg en goed onderwijs gaan gelijke tred houden met de inhoud van de portemonnaie. Er waren tijden dat deze MP daarvan zou gruwen. Zijn die tijden vervlogen vraag ik hem en zo nee, hoe keert hij die trend?

Vz, ook de marktsector heeft een tekort, aan arbeidskrachten. Dat werk moet lonen klopt. Maar de aandacht voor de armoedeval heeft iets eenzijdigs. Het gaat wat ons betreft om de gezamenlijke aanpak van de armoede en armoedeval. De plannen om met een beperkte verhoging van de arbeidskorting en een sympathiek ogende bonus de armoedeval te bestrijden zijn beperkt. GroenLinks bepleit een forse arbeidskorting die afloopt naarmate het inkomen stijgt, de zogenaamde ‘earned income tax credit’. Dat sorteert wel meer effect. Waarom daar niet voor gekozen?

Nederland is ziek, zei Ruud Lubbers verwijzend naar het grote aantal WAO’ers. Voorlopig is er nog geen paarse dokter met een medicijn dat werkt. Sterker de recepten vliegen co-assistent Hoogervorst van links en rechts om de oren. En die………………….die benoemt een commissie van wijzen. Niet echt daadkrachtig. Hoe kan het gebeuren dat er van die reïntegratie niets, maar dan ook werkelijk niets terechtkomt. Het WAO beleid van het kabinet Kok is niet sterk en niet sociaal. Wordt het geen tijd voor verplichtende maatregelen, hogere eisen aan de arbo-contracten in plaats van die mislukte geprivatiseerde ziektewet?

VZ, verbetering van arbeidsvoorwaarden, uitbreiding van de kinderopvang, scholing, werkaanpassing; ze zullen allemaal nodig zijn om de bestaande mogelijkheden beter te benutten. De vraag is of dit voldoende zal zijn. Her en der klinkt de roep om arbeidsmigratie, maar dat is nog een politiek taboe. In de strategie van Publieke Vernieuwing vergt arbeidsmigratie een zorgvuldige benadering, maar is het geen taboe. Wij zeggen dat niet alleen vanuit de invalshoek van de arbeidsmarkt. Ook vanuit de erkenning dat de migratie in zijn vele (soms mensonterende) hoedanigheden een gegeven is. Dat vraagt nadrukkelijk om regulering. Nu is er het ad hoc beleid. Er zijn tijdelijke regelingen; er is natuurlijk de illegaliteit, de mensensmokkel en de druk op het ene loket van de asielprocedure.

Dat vraagt om een politiek debat en initiatief. Bij voorkeur op Europees niveau.

Te denken valt aan een verruiming van de Wet Arbeid Vreemdelingen hetgeen meer mogelijkheden biedt voor migratie van buiten de EU.

Te denken valt aan het anticiperen op de uitbreiding van de EU. Migratie vanuit de kandidaat-lidstaten zou geleidelijk mogelijk kunnen worden gemaakt.

Daarbij is het essentieel dat niet de fouten uit de jaren zestig en zeventig worden herhaald. Dat betekent dat er voldoende voorzieningen en rechten zullen moeten worden verstrekt opdat daadwerkelijke integratie vanaf het begin mogelijk is. Is de regering bereid een Commissie Arbeidsmigratie in te stellen. En is er steun om dit thema ook als Kamer politiek te agenderen door bijv. het beleggen van hoorzittingen met deskundigen?

Vz, de hoge economische groei vergroot de druk op ons milieu. Sterker de fixatie op de geldeconomie verdringt bij paars de aandacht voor de kwaliteitsvraag. Publieke Vernieuwing is ook een concept waarbij ecologische grenzen maatgevend zijn voor onze economische activiteit. Duurzame ontwikkeling is echt zorgen voor morgen. Daarbij heeft een trendbreuk in het CO2 beleid prioriteit. Paars zei het wel maar doet het niet. Minister Pronk is zo ongeveer het levende bewijs dat hier sprake is van een grensoverschrijdend vraagstuk. Wat wil de regering exact bereiken op de grote klimaatconferentie in Den Haag in november a.s.?

Zou Nederland internationaal niet geloofwaardiger opereren als wij zelf een groter deel van de afgesproken CO2 reductie in ons eigen land realiseren?

De plannen om echt werk te maken van CO2-reductie, schonere productie en energiebesparing ontbreken. De extra aardgasbaten en de hoge olieprijzen moeten worden benut voor investeringen in duurzame energie en energiebesparing. In onze tegenbegroting hebben we daar respectievelijk 900 en 300 miljoen voor gereserveerd. Maar niet alleen de overheid heeft hier een verantwoordelijkheid. Ook oliemaatschappijen worden bijna slapend rijk door de gestegen winsten op gas (en olie). Zij zouden een fors deel van die winst moeten investeren in duurzame energie. Ik vraag de Minister-President een beroep te doen op deze sector om een forse slag in die richting te maken. Te meer daar de druk op deze bedrijven verminderd is door het dieselakkoord. De slappe knieën van het kabinet hebben veel geld gekost. Helaas. Kunnen wij ervan uitgaan dat dit betaald wordt door lastenverzwaring bij het bedrijfsleven? Laat het kabinet in ieder geval de rug recht houden als het gaat om de motorrijtuigenbelasting!

Gaat het bij het klimaatprobleem om de leefbaarheid voor de komende generatie, ook de leefbaarheid voor de huidige generatie komt steeds meer onder druk te staan.

Blik, asfalt en beton maken Nederland grijzer in plaats van groener. Ernstige geluidshinder door wegverkeer en vliegverkeer neemt toe in plaats van af. Stilte in het landelijk gebied wordt een uitzondering. Groen rond de stad is schaars. Op deze manier zijn we bezig ons land te verzieken. Het bereikbaarheidsoffensief, met meer geld voor wegen dan voor openbaar vervoer, doet daar nog een flinke schep bovenop.

Waar wel is gekozen voor modern openbaar vervoer dreigt het mis te gaan. De spoorverdubbeling Utrecht-Arnhem, van belang voor snelle internationale treinen en beter binnenlands openbaar vervoer, wordt geschrapt. Wij vragen aan het Kabinet vast te houden aan deze verbetering. Alleen dan is op dit traject in de toekomst een betrouwbaar, frequent OV gegarandeerd.

Middenmoter Nederland zit in de achterhoede als het gaat om de biologische landbouw. Waar de vervuilende landbouw jarenlang gesubsidieerd is moeten de biologische vernieuwers het maar redden in de markt. Met een extra stimulans om om te schakelen zal ook meer dan die 1% landbouwgrond biologisch worden gebruikt. En ondertussen maar gif blijven spuiten en burgers er voor laten betalen, met dank aan D66. Hoezo de vervuiler betaalt?

De leefbaarheid is gediend met een extra impuls voor de natuur (400 miljoen). Voor het voltooien van de ecologische hoofdstructuur en meer groen rond de steden. Groen in en rondom de stad is een schaars goed. De door speculatie hoog opgedreven grondprijzen werken ook niet mee. Vorig jaar sprak ik over de noodzaak weer grondpolitiek te voeren. Vandaag doen wij 2 voorstellen waarvan we verwachten die terug te vinden in de nota Grondbeleid die nog dit jaar moet uitkomen. Allereerst een heffing op bouwgrond. Daardoor wordt grond die voor natuur bestemd is in verhouding goedkoper. Bovendien creëren we een nieuwe financieringsbron voor de verwerving van die grond. Vervolgens willen we dat de regering de mogelijkheid schept voor een grondexploitatievergunning. Op die manier krijgen gemeenten, als zij zelf geen eigenaar van de grond zijn, een instrument om projectontwikkelaars mee te laten betalen aan noodzakelijke publieke voorzieningen.

Vz, waar blijft de nota biotechnologie van het kabinet? In juni hebben wij onze nota "Genen zonder Risico" gepresenteerd. Voor ons geldt geen totaalverbod. Wel bepleiten wij de grootst mogelijke voorzichtigheid en toepassing van het voorzorgsbeginsel. Vervolgens is de lijn: wel verder onderzoek, maar onder strikt toezicht van de overheid. Toepassingen hooguit als er zicht is op risico’s, dierenleed wordt voorkomen, er geen alternatieven zijn en er een onmisbare bijdrage wordt gevormd aan welzijn en volksgezondheid. Wij willen een moratorium voor genetische manipulatie van gewassen en klinische toepassing van xenotransplantatie. Met dit inzicht als vertrekpunt zijn wij bereid met D66 te bezien welke nieuwe initiatieven het parlement zou kunnen nemen.

Vz, Een moderne samenleving met mondige burgers, veel nieuwe technologie en een onuitputtelijke hoeveelheid informatie, vraagt om een bijpassende politieke cultuur. Openheid en transparantie zijn minimumvereisten die paars niet waarmaakt. Het belastingplan, de vreemdelingenwet en burgemeestersreferendum zijn voorbeelden van hoe het niet moet. Een kamermeerderheid voor legalisering van soft drugs wordt genegeerd. Het zwaartepunt van de parlementaire democratie is verschoven van de Kamer naar de Toren. Een beperkt parlementair debat, helemaal geen maatschappelijk debat. Of het nu gaat over de hypotheekrente, Europa, of integratie. Het kabinet Kok is vooral afwezig. Over de monarchie is men vooral afhoudend. Hoe kun je nou moderniseren door alles bij het oude te laten? Een regering hoort meer te zijn dan een besluitvormingsmachine. Politici hebben ook tot taak maatschappelijke ontwikkelingen te analyseren, het debat te initiëren en de creativiteit te stimuleren. Dat houdt onze democratie levendig en sterk. Een saai land is niet in alle opzichten een leuk land.

Saai is het bepaald niet in cultureel Nederland. Staatssecretaris v.d. Ploeg heeft een ambitieus cultuurbeleid gepropageerd. Daarom valt het zo bitter tegen dat, er geen cent voor de kunst afkan. Voor 4 jaar worden alle kunstsubsidies weer vastgelegd. De Raad voor Cultuur heeft al voor 35 miljoen kunstinstellingen afgewezen die kwalitatief volstrekt aan de eisen voldoen. Dat terwijl cultuur in toenemende mate een pijler wordt onder onze diensteneconomie. Zo ontstaat te weinig doorstroom en vernieuwing. Gevestigde instellingen worden op oneigenlijke redenen opgeheven. Sluiting van Huize Doorn is het ontbreken van historisch besef. Wij zeggen: 100 miljoen erbij voor de kunsten. Bij een rijk land hoort een rijke cultuur.

Dat leuke land dat wij voor ons zien is onderdeel van een democratisch en tolerant Europa. Is lid van een Europese Unie die snel naar het Oosten uitbreid en open staat voor de landen op de Balkan. Een land dat op het wereldtoneel initiatiefrijk is om de mondiale welvaartskloof te dichten. Dat mensen belangrijker vindt dan cijfers en waar kwaliteit voor kwantiteit gaat. Waar voor iedereen kansen zijn en niemand de boot hoeft te missen. Waar ruimte is voor arbeid en zorg en onthaasting een ingeburgerd begrip is. Een land waar de slag is gemaakt van welvaart naar welzijn. De waarden waar ik in het begin over sprak blijven daarbij een inspiratiebron. Publieke Vernieuwing een werkbare strategie. De Wereld, Europa en zelfs Nederland zijn nog lang niet af!