Rijksbegroting 2001

Nieuws

Plannen
per departement

Troonrede

Algemene Beschouwingen

Paars: De tweede helft

Rijksbegroting:
Hoe en wat?

Links

De algemene beschouwingen in de Tweede Kamer gaan vooral over de extra, extra geld. Met PvdA- fractieleider Ad Melkert in een nieuwe rol.

Door onze redacteuren
GIJSBERT VAN ES en KEES VAN DER MALEN

DEN HAAG, 21 SEPT. 'Rupsje Nooitgenoeg' heeft even de buik vol. PvdA- fractieleider Melkert claimt, bij de algemene beschouwingen gisteren en vandaag, geen enorme extra bedragen bovenop de kabinetsplannen. Tot ergenis van de oppositie, tot geruststelling van het kabinet.

De adjudant van Kok houdt zich in. Maar het is een strategische pas op de plaats. In de begroting 2001 is alles mogelijk: én lagere belasting, én hogere uitgaven, én snellere schuldaflossing. De begroting 2002, de allerlaatste van deze kabinetsoperiode, wordt ingewikkelder: met waarschijnlijk minder uitgaven-meevallers en hopelijk nog meer inkomsten-meevallers. Dat is het jaar waarin de Zalm-norm ('inkomsten en uitgaven blijven gescheiden') echt op de proef wordt gesteld.

D66-leider De Graaf stelt de financiële spelregels van de coalitie nu al ter discussie. PvdA'er Melkert maakt een andere taxatie. Pragmatisch voert hij aan het onderwijs en de zorgsector eerst maar eens moeten bewijzen dat zij de nu geboden extra miljarden ook daadwerkelijk kunnen besteden. Strategisch bezien houdt Melkert zijn kruit droog. Ten strijde trekken tegen VVD-coryfee Zalm en zijn begrotingsnormen kan slechts één keer. Dat moment moet met uiterste zorg worden gekozen, bijvoorbeeld in het pre-verkiezingsjaar: het jaar waarin extra geld minder voor het grijpen lijkt te liggen en de VVD (dus) het soepelst kan worden gedwongen in de rol van de partij die niet wil investeren in de publieke sector.

Hoon van de oppositie liet Melkert gisteren gelaten over zich heenkomen. GroenLinks verweet hij ronduit "demagogie" toen fractieleider Rosenmoller de 'pas op de plaats-politiek' van Melkert hekelde en hem afschilderde als "de gevangene" van Zalm. Melkert ondernam krachtige pogingen zijn concurrent op de linkerflank met verbaal geweld ("op de rand van het onbetamelijke") stil te krijgen.

Waar Melkert GroenLinks attaqueerde met stemverheffing ging hij de VVD vooral met humor te lijf. Onder liberalen bestaat al lang ongenoegen over de niet aflatende scoringsdrift van Melkert. 'Rupsje Nooitgenoeg', zo luidt zijn bijnaam onder VVD'ers. Maar, zo onderhield zijn coalitiegenoot: wat Rupsje Nooitgenoeg doet, is "niet zomaar eten, of potverteren, of weggeven, of in een bodemloze pot storten, nee, dat is investeren".

Hoe anders is het opereren van Dijkstal. De fractieleider van de VVD koesterde gisteren omstandig de status quo. De liberalen hadden de buit tenslotte al binnen: het kabinet had een prachtige begroting neergelegd, hulde voor Zalm. En voor de rest dus rustig aan, zo was de teneur van de beschouwing van Dijkstal. Omstandig waarschuwde de VVD- leider voor het gevaar van oververhitting van de economie, dus voor het claimen van extra uitgaven. Dijkstal gedroeg zich als verzekeringsagent en zei dat ook zo ongeveer: hij bleef graag "aan de veilige kant van het risico".

Als Dijkstal politiek bedrijft, doet hij dat minder gepronceerd dan Melkert. Maar de liberale agenda werd duidelijk zichtbaar toen de VVD'er liet doorschemeren dat bij een te grote loonontwikkeling zonodig de koppeling van de uitkeringen aan de lonen moet worden losgelaten . "Dit verraadt een agenda die me absoluut niet bevalt", reageerde Melkert getergd. Dijkstal gebruikt niet graag grote woorden, maar blijft liever onverstoorbaar: hij hield zijn punt gewoon overeind. D66- fractieleider Thom de Graaf stond op de eerste dag van de debatten enigszins geïsoleerd. Dat gold voor zijn algemene beschouwing en dat gold nog meer voor zijn leerstuk over de monarchie. Niemand van de collega's die met hem in debat ging over zijn eerder geruchtmakende pleidooi om het staatshoofd alleen nog een ceremoniële rol te geven. De Graaf gaf keurig zijn overwegingen, maar de collega's bleven even zo keurig in de bankjes zitten. Sterker nog, coalitiepartners PvdA en VVD negeerden zijn pleidooi bijna volledig. Melkert had eerder op de dag al warme woorden gesproken aan het adres van de koningin: "Nederland mag zich gelukkig prijzen met de wijze waarop de koningin haar taak, die de eenheid van ons volk dient, vervult." En daarmee was het staatkundig debat wel zo ongeveer gevoerd.

Bij de verdeling van de extra claims die de coalitiegenoten gisteren achter de schermen regelden, moest D66 toezien hoe de 'grote broers' PvdA en VVD extra's voor de automobilist en gezinnen met kinderen regelden. In de D66-gelederen klonk in de wandelgangen duidelijke onvrede over de machtspolitiek van de PvdA. En die onvrede is er al langer. Zo kon het geen toeval zijn dat De Graaf zich enkele stekeligheden richting PvdA permitteerde. Premier Kok verweet hij " borstklopperij" met diens internationale manifest met de sociaal- democratische collega's Schröder, Blair en Persson. Minister Vermeend (sociale zaken) zette hij neer als een man "die met zijn mobieltje permanent in contact staat met de samenleving", maar die als strijder tegen de WAO "nog niets beters heeft weten te verzinnen dan het instellen van een commissie". Veelzeggend was niet wát De Graaf zei, veelzeggend was dat zijn kritiek en plaagstootjes onbeantwoord bleven.

Zo ontstond het beeld dat de PvdA zich inhoudt voor volgend jaar, de VVD de winst van dit moment telt en D66 er voor de grote coalitiepartners niet toe deed.