Dossier Oost-Timor

Nieuws

VN-Interventie

Crisis

Achtergrond

Links

GENERAAL WIRANTO

Intelligente nationalist maakt de dienst uit

Door onze redacteur WIM BRUMMELMAN
ROTTERDAM, 10 SEPT. Coup of geen coup, voor buitenlandse diplomaten bestaat er geen twijfel meer over dat niet president Habibie, maar de stafchef van de strijdkrachten, tevens minister van Defensie, generaal Wiranto, de dienst uitmaakt in Indonesië. Omdat hij veelvuldig wordt gesignaleerd aan de zijde van Habibie, staat hij al lang bekend als de 'waarnemend' president. Kritiek aan het adres van Habibie over het lakse en zelfs medeplichtige optreden van de strijdkrachten in Oost-Timor is dan ook met name voor Wiranto bedoeld, zeiden diplomaten gisteren op de APEC-bijeenkomst van ministers van Buitenlandse Zaken in Nieuw Zeeland.

Wiranto geldt als een beroepsmilitair, die niet beschikt over een politieke basis. Dat is in de huidige omstandigheden in Indonesië, na het verbrokkelen van het regeringsapparaat Golkar, wellicht eerder een voor- dan een nadeel om de top van macht te bereiken.

De 53-jarige Wiranto werd vorig jaar maart, nog onder Soeharto, benoemd tot minister van Defensie. Een maand eerder was hij al bevorderd van stafchef van de landmacht tot stafchef van de strijdkrachten. Daarvoor was hij onder andere persoonlijk adjudant van president Soeharto (1989 tot 1993) en commandant van het hoofdstedelijke leger, een van de drie sleutelonderdelen van het Indonesische leger (naast de strategische reserve Kostrad en het commandocorps Kopassus).

Wiranto wordt gezien als een relatief jonge representant van de nationalistische meerderheid van officieren, die de nationale eenheid van de staat Indonesië boven alles stelt en die fel is gekant tegen vorming van facties op politieke en religieuze (islamitische) grondslag in het leger.

Bij het plotselinge aftreden van Soeharto, in mei vorig jaar, heeft Wiranto zijn positie moeiteloos weten te handhaven. Net als bij de benoeming vorig jaar van Habibie duikt naam van Wiranto nu weer op als kandidaat voor het vice-presidentschap, als het Volkscongres dit najaar een nieuwe president kiest. Onder Habibie, en dus ook onder het militaire leiderschap van Wiranto, is dit jaar een voorzichtig begin gemaakt met de uitholling van de zogeheten dwifungsi, de uit de tijd van de guerrilla tegen Nederland daterende leer die de strijdkrachten niet alleen een militaire maar ook een sociale en bestuurlijke rol gaf. De traditionele naam van de Strijdkrachten van de Republiek Indonesië (ABRI) werd veranderd in Nationaal Indonesisch Leger (TNI), waarbij de politie formeel werd losgemaakt van het leger. Ook is het aantal zetels in het parlement dat is gereserveerd voor militairen, gehalveerd tot 38.

De nieuwe 'openheid' onder Habibie heeft geleid tot groeiende kritiek op het leger, onder andere in Oost-Timor en in Atjeh. Voor schendingen van mensenrechten heeft Habibie zelfs zijn verontschuldigingen aangeboden. Kennelijk heeft Wiranto - intelligent èn conservatief, zo wordt gezegd - die ingrepen kunnen billijken. Gezien zijn nationalistische overtuiging en de dreigende opkomst vanonafhankelijkheidsbewegingen in Atjeh en Irian Jaya, zal hij meer moeite hebben gehad met Habibies besluit om Oost-Timor de mogelijkheid van onafhankelijkheid te bieden. Politieke waarnemers in Jakarta menen dat hij 'oprecht' is in zijn streven om de pro-Indonesische milities in Oost-Timor in te tomen. De feiten wijzen uit dat Indonesische soldaten medeplichtig zijn geweest aan het geweld. Of Wiranto is toch niet zo 'oprecht', of ook hij staat betrekkelijk machteloos in de huidige geweldsspiraal. Beide mogelijkheden zijn niet erg opwekkend.