Dossier Val Milosevic

Nieuws

Achtergrond verzet

Hoofdrolspelers

Nu Slobodan Milosevic achter de tralies zit, blijven de VS Joegoslavië hulp geven, besloten ze gisteren. Maar tegelijkertijd houden ze Belgrado onder druk.

Door onze redacteur ROBERT VAN DE ROER

ROTTERDAM, 3 april. De arrestatie van de Joegoslavische oud-president Slobodan Milosevic, afgelopen weekeinde, kwam voor sommige hoge Westerse diplomaten zeker niet als een verrassing. De voortzetting van de Amerikaanse hulp ter waarde van vijftig miljoen dollar, waartoe minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell gisteren besloot, zal de Joegoslavische regering evenmin hebben overdonderd. Belgrado en Washington hadden, zo zeggen Westerse diplomaten, de afgelopen dagen intensief contact over elkaars acties en reacties. Volgens Westerse diplomaten was de Amerikaanse druk op Joegoslavië vorige week zo groot geworden, met een dreigende stopzetting van de hulp, dat Belgrado zich wel gedwongen voelde tot arrestatie over te gaan. "Daarvoor is de economische hulp te zeer een zaak van leven en dood voor Joegoslavië", zegt een hoge Westerse diplomaat.

Joegoslavische en Servische autoriteiten vertelden Westerse diplomaten vorige week donderdag dat het besluit tot de arrestatie van Milosevic genomen was en vóór de cruciale deadline van zaterdag 31 maart zou worden uitgevoerd: vanaf die dag immers zou volgens een wet van het Amerikaanse Congres de meeste hulp van Washington aan Joegoslavië worden bevroren als het land niet voldeed aan een aantal voorwaarden, waaronder vooral samenwerking met het oorlogstribunaal in Den Haag. Zo'n twee weken geleden had de Joegoslavische ambassadeur in Washington, Milan Protic, tijdens een hoorzitting in het Amerikaanse Congres ook al verzekerd dat Milosevic zou worden aangehouden vóór de deadline van 31 maart.

Maar omdat de Joegoslavische regering hiervoor toch leek terug te deinzen, lieten de Verenigde Staten tot eind vorige week Belgrado in het ongewisse over de voortzetting van de hulp. De VS hoopten op de arrestatie van Milosevic als het meest duidelijke teken van vooruitgang in Belgrado, zelfs als hij niet meteen zou worden uitgeleverd aan het Haagse tribunaal. Volgens Westerse diplomaten heeft de Joegoslavische regering vooraf in Washington geverifieerd of de arrestatie van afgelopen weekeinde zonder een daaropvolgende uitlevering aan het tribunaal in Den Haag voldoende was voor voortzetting van de economische hulp, en heeft daarop een luid "ja" geklonken. Niet voor niets reageerden president Bush en minister Powell al tijdens het weekeinde positief en werd gisteren meteen tot een verlenging van de Amerikaanse steun besloten. Daarmee is de Amerikaanse druk nog allerminst verdwenen. Milosevic moet worden overgedragen aan het tribunaal in Den Haag en ook in algemenere zin moet Joegoslavië meer samenwerken met dit VN-orgaan (lees: nog meer verdachten uitleveren), is en blijft de eis van Washington. Gebeurt dat niet, dan loopt Belgrado het risico later dit jaar een veel groter hulppakket van een miljard dollar niet te krijgen, dat op een internationale donorconferentie vergaard moet worden. Voor wie de havikstoon van de nieuwe Amerikaanse regering de afgelopen weken vaker gehoord heeft, klinkt dit enigszins vertrouwd in de oren.

Hoe dit kwartetspel rond de wederopbouw van Joegoslavië en de verdachtenbank van het tribunaal afloopt, is niet goed te voorspellen. De Joegoslavische president Kostunica blijft ook vandaag in een gesprek met The New York Times bij zijn standpunt dat Milosevic onder geen beding zal worden uitgeleverd aan het tribunaal, dat in zijn ogen slechts een politiek instrument is. Niet duidelijk is of hij dit onbuigzame standpunt zal blijven innemen, als het Westen zou dreigen het economisch infuus te ontkoppelen; even daargelaten of de Europese Unie en de VS het over een dergelijke harde lijn eens zouden kunnen worden.

Maar ook de Amerikaanse regering is gedwongen tot behoedzaamheid. De regering-Bush is zich enerzijds bewust van het anti-Milosevic-gevoel in het Congres. Anderzijds wil zij het nieuwe democratische regime in Belgrado niet destabiliseren of laten mislukken. De houding van het Westen jegens de nieuwe leiding van Belgrado is steeds geweest dat Kostunica en de zijnen eerst de tijd moesten krijgen om het land te stabiliseren en economisch op te bouwen. Van lieverlee moet er dan een draagvlak ontstaan voor medewerking met het oorlogstribunaal, zo is de Westerse benadering. Een benadering die volgens opiniepeilingen in Joegoslavië voorlopig lijkt te werken omdat het verzet tegen het tribunaal steeds meer begint te slijten. "Het is niet realistisch om een perfect optreden [van de nieuwe leiding in Joegoslavië] te verwachten", zei een Amerikaanse regeringsfunctionaris vorige week. "Dit is niet het moment om hen in hun gezicht te slaan." Zowel de Joegoslavische regering als het Westen zullen de komende maanden en jaren in hun onderhandelingen nog concessies moeten doen. Dat Milosevic' berechting voor het tribunaal in Den Haag dit weekeinde een stapje dichterbij is gekomen, is een feit. Maar hoe lang die berechting op zich laat wachten en of die ooit werkelijk plaatsvindt, valt nog steeds niet te zeggen. Het kwartetten met hulpgelden en oorlogsmisdadigers is nog lang niet afgelopen.