Dossier Val Milosevic

Nieuws

Achtergrond verzet

Hoofdrolspelers

De voormalige, verenigde oppositie van Servië vertoont scheuren. Ze zal na de verkiezingen van 23 december spoedig uiteenvallen. "We zijn te verschillend."

Door onze correspondent YAËL VINCKX

BELGRADO, 6 DEC. Verdwenen zijn de posters met het hoofd van Slobodan Milosevic. De socialisten kijken wel uit hun leider aan de muren van Belgrado op te hangen. Verdwenen zijn ook de oproepen van de oppositie om verandering. Ze geeft tegenwoordig zelf leiding aan Joegoslavië. Weg zijn de schimpscheuten van de socialisten richting de jongeren van de verzetbeweging Otpor. Niemand vergelijkt de aanstichters van de revolutie nog met 'Hitlerjugend'.

De Serviërs gaan over een krappe drie weken naar de stembus om een nieuw parlement te kiezen - maar je merkt er weinig van. De verkiezingscampagne verschilt dag en nacht met de vorige, ruim twee maanden geleden, voor het federale parlement en de federale president. Dat was een vuile campagne, met arrestaties, scheldpartijen en een posteroorlog in de straten van de Servische hoofdstad. Die campagne luidde ook het einde van de Joegoslavische president Milosevic in. Deze keer is de samenwerkende Democratische Oppositie van Servië (DOS), de tegenwoordige leiders van Joegoslavië, zeker van haar overwinning. Er zijn 250 zetels te vergeven. "Iedere zetel minder is een nederlaag", aldus vice-president Vladeta Jankovic van de Democratische Partij van Servië (DSS) en vertrouweling van de nieuwe president, Vojislav Kostunica.

Maar het gezamenlijk optreden kan de problemen binnen de voormalige oppositie niet verhullen. DOS zal als blok spoedig na de verkiezingen uiteenvallen, weet Jankovic. De twee belangrijkste leiders van de oppositie, Vojislav Kostunica en Zoran Djindjic, zullen zeker hun eigen weg gaan. Het botert niet tussen hen. Ze "staan een verschillende aanpak voor", heet het officieel. Dat geldt voor de deadline bijvoorbeeld, die de Servische autoriteiten vorige week aan de Albanese opstandelingen in het zuiden van Servië gaven. De rebellen moesten voor maandagavond zeven uur de wapens neerleggen. De deadline komt uit het kamp van Djindjic, zeggen medewerkers van Kostunica. De nieuwe president wil juist onderhandelen. Een deadline zet die onderhandelingen onnodig onder druk. Djindjic zei zondag na de verkiezingen militair te willen optreden van de Albanese rebellen, Kostunica floot hem publiekelijk terug.

Die 'verschillende aanpak' geldt ook voor de 'zwarte lijst' van de Europese Unie, de lijst van Milosevic-medewerkers die geen visum voor de EU krijgen. Onlangs schrapte de EU een aantal namen van deze lijst. Onder degenen die nu wel op een visum kunnen rekenen is Rade Markovic, hoofd van de geheime dienst. Djindjic was woedend. Hij eist van Kostunica dat hij Markovic ontslaat. Voor het schrappen van Markovic naam van de zwarte lijst had Kostunica vast en zeker zijn fiat gegeven, zo klagen zijn medewerkers. Rade Markovic is een tijdbom onder de coalitie. Een meerderheid binnen de voormalige oppositie wilde het gehate hoofd van de geheime dienst al direct na de revolutie van 5 oktober ontslaan. Ze wordt daarin gesteund door de populaire verzetbeweging Otpor. Kostunica daarentegen heeft besloten Markovic aan te houden. Markovic vertrekt volgens de regels; een commissie zal na de verkiezingen zijn opvolging regelen. "Er zal geen democratie in Servië zijn als wij niet volgens de wet handelen", zegt Kostunica's vertrouweling Jankovic. Duidelijk is, zegt hij, dat Rade Markovic vertrekt na de verkiezingen, net als dat andere kopstuk van Milosevic' bewind, de bevelhebber van de Joegoslavische strijdkrachten, Nebojsa Pavkovic. De ruzie over het hoofd van de geheime dienst is aldus straks opgelost, maar het tekent de 'verschillende aanpak' van de leiders. Kostunica en zijn partij DSS zijn conservatiever, voorzichtiger en volgen de regels. Djindjic en de zijnen zijn pragmatischer en moderner. "Maar ze zijn ook roekelozer, aldus Jankovic.

Het verschil tussen beiden, zo benadrukt Kostunica's vertrouweling, is niet persoonlijk. "Ze hebben geen hekel aan elkaar." Maar ze zijn zeker niet elkaars vrienden. Daarvoor zijn hun karakters, opnieuw, "te verschillend".

Zoran Djindjic is de politicus. Hij denkt snel, doorziet het politieke spel, is in voor compromissen. Hij sprak de afgelopen jaren regelmatig met Slobodan Milosevic en gaf tegelijk jaren leiding aan een van de grootste oppositiepartijen. Hij is ook een tacticus; de organisatie van de 'spontane' revolutie was grotendeels zijn werk. Djindjic zei ooit: "Politiek gaat niet over ethiek. Voor ethiek ga je naar de kerk."

Binnen de partij van Kostunica zijn ze die uitspraak niet vergeten. "Voor Kostunica is politiek een morele zaak", aldus Jankovic. Kostunica is een staatsman, een ietwat stijve jurist. Hij hield zich de afgelopen jaren op de achtergrond, en heeft een voor Serviërs vlekkeloos verleden; hij ontmoette Milosevic voor het eerst een dag na de revolutie.

Maar de afgelopen maanden hebben de mannen zich gerealiseerd elkaar nodig te hebben. Djindjic leidt de grootste partij binnen DOS, maar is weinig populair onder de Servische bevolking. Kostunica's partij is klein, maar hij heeft een grote aanhang onder het volk.

"De problemen zijn uitgepraat. De afspraken staan op papier, zwart op wit", verzekert Jankovic. Djindjic heeft het voorlopige aanblijven van het hoofd van de geheime dienst geslikt, Kostunica is knarsetandend akkoord gegaan met de actie van Djindjic om zichzelf voor de verkiezingen alvast de functie van premier in de nieuwe Servische regering toe te eigenen, hoewel dat volgens de president eigenlijk moet worden bepaald door het nieuwe, gekozen Servische parlement.

De internationale gemeenschap is opgelucht over de uitkomst van het meningsverschil. De situatie in Servië is verre van stabiel; de socialisten hebben nog vorige week Slobodan Milosevic herkozen als partijleider en veel van zijn medewerkers zitten nog op hun plaats in de besturen en de bedrijven. De komende verkiezingen zijn eenvoudig niet normaal - en dat is in de ogen van de Verenigde Staten en de Europese Unie maar goed ook. Er komen immers nog genoeg jaren om scherpe verkiezingscampagnes te voeren en posteroorlogen uit te vechten.