Dossier Val Milosevic

Nieuws

Achtergrond verzet

Hoofdrolspelers

Het is voor alle partijen beter wanneer de Joegoslavische president Kostunica zijn voorganger Milosevic cum suis naar Den Haag stuurt. Aldus ontdoet Joegoslavië zich van een destabiliserende factor en wordt een streep onder het verleden gezet, meent Michael Ignatieff.

Wat moet er gebeuren met Slobodan Milosevic? En wie gaat dat doen?

Een regel uit Macbeth geeft de toestand treffend weer: "Wij hebben de slang verwond, maar niet gedood." Speciaal deze slang plaatst ons allen voor het dilemma dat de eisen van de gerechtigheid moeten worden afgewogen tegen de noodzaak van een ordelijke machtsoverdracht in Belgrado.

Vojislav Kostunica, de nieuwe president, heeft al verklaard dat hij Milosevic niet zal uitleveren aan het internationale hof in Den Haag. Of dit standpunt ook geldt voor andere Serviërs tegen wie een aanklacht loopt - met name Radovan Karadzic en Ratko Mladic, de voormalige leiders van de Bosnische Serviërs - is nog niet duidelijk. Een weigering om met het hof samen te werken zou echter neerkomen op een schending van het internationale recht, en daarmee de positie van Servië als paria onder de naties niet beëindigen maar juist bestendigen.

De Westerse regeringen moeten Kostunica en de Servische bevolking aan het verstand brengen dat de aanklacht tegen Milosevic geen kwestie was van tendentieuze overwinnaarsrechtspraak. De tenlasteleggingen tegen hem zijn degelijk gefundeerd en de bewijzen zijn sterk. Bovendien was de aanklacht tegen Milosevic niet bedoeld om het hele Servische volk in de beklaagdenbank te plaatsen. Integendeel, de aanklacht was bedoeld om de schuld ondubbelzinnig bij afzonderlijke personen te leggen.

Op het ogenblik komt deze boodschap niet over. In haar enthousiasme om het nieuwe regime in de armen te sluiten heeft de Europese gemeenschap, ondanks de weigering van Kostunica om Milosevic uit te leveren, al enkele sancties tegen Joegoslavië opgeheven. Zolang Kostunica niet toegeeft, moeten verder geen sancties meer worden opgeheven. De verzoening met Servië is urgent, maar mag niet ten koste gaan van de gerechtigheid.

Er zou moed voor nodig zijn om Milosevic naar Den Haag te zenden; hiertoe zou Kostunica radicaal van standpunt moeten veranderen. In het thans in Belgrado heersende klimaat van gerechtvaardigde verontwaardiging over het regime van Milosevic is zo'n ommekeer politiek echter wel mogelijk.

Waar het om gaat is dat Kostunica zijn achterban duidelijk moet maken dat hij, als hij Milosevic naar Den Haag stuurt, geen knieval maakt voor het Westen, maar de langetermijnbelangen van Servië dient. Want wie zit te wachten op een springlevende slang in zijn achtertuin?

Kostunica moet zijn volk zeggen dat door Milosevic en de andere beklaagden naar Den Haag af te voeren, hun land zich van een destabiliserende factor ontdoet en meteen een streep zet onder het verleden. Dit besluit wordt op dit moment bemoeilijkt doordat Kostunica het oude Joegoslavische regerings- en ambtenarenapparaat nodig heeft om het land te laten functioneren. Als hij Milosevic naar Den Haag stuurt, zou dat zijn nog wankele greep op het machtsapparaat in gevaar kunnen brengen.

Maar de roep om berechting van Milosevic klinkt niet alleen in het Westen. Kostunica is naar de macht gedragen op een golf van woede bij de Serviërs, woede over het regime van Milosevic, en diezelfde golf zou hem kunnen wegvagen als hij toelaat dat Milosevic zomaar opstapt.

Als Kostunica Milosevic niet in Den Haag wil laten berechten, zal hij hem dus vroeg of laat in Belgrado voor de rechter moeten brengen, wat op het eerste gezicht een redelijk compromis lijkt. De gerechtigheid zou ermee gediend zijn en de Serviërs zouden zo de verwerking van de erfenis van Milosevic zelf ter hand nemen.

Maar in Den Haag zou Milosevic terechtstaan voor wat hij in Kosovo heeft gedaan en, als de desbetreffende aanklachten volgen, voor wat hij in Bosnië heeft gedaan. In Belgrado zou hij terechtstaan voor wat hij Servië heeft aangedaan: het land ruïneren, tegenstanders terroriseren en verkiezingen manipuleren.

Hij behoort zowel voor het één als voor het ander te worden berecht.

De stelling dat hij in zijn eigen stad door zijn eigen volk moet worden berecht, is bij nader inzien dus een stuk minder plausibel.

Het is onwaarschijnlijk dat een Servische rechtbank hem zal aanklagen wegens oorlogsmisdaden. Toch moet hij daarvoor worden berecht, opdat geen politieke leider op de Balkan ooit nog in de verleiding komt om zulke misdrijven te plegen. Hij moet ook een eerlijk en evident wettig proces krijgen. Milosevic mag dan in Den Haag overwinnaarsrechtspraak vrezen, in Belgrado heeft hij veel meer reden om overwinnaarsrechtspraak te vrezen. Daarom leiden voor Slobodan Milosevic en de mensen met wie hij heeft samengespannen, alle wegen naar Den Haag.

De Westerse regeringen, die Kostunica's taak willen verlichten, mogen daarbij niet de eisen van de gerechtigheid uit het oog verliezen.

Michael Ignatieff doceert mensenrechten aan de Kennedy School of Government van Harvard University.

© New York Times Syndicate