Sassenheim is een uit de kluiten gewassen dorp in de bollenstreek. Met circa 15.000 inwoners maakt het deel uit van de Randstad, zonder zelf stedelijk te zijn. Vanouds is het vooral een agrarische gemeenschap, maar sinds de jaren dertig is er ook industrie, onder meer een grote verffabriek van AkzoNobel. Tegenwoordig verdienen velen net als elders de kost in de dienstverlenende sectoren.

De reden om in de millenniumnacht uitgerekend naar Sassenheim te gaan is dat deze gemeente eind jaren veertig werd uitverkoren als locatie voor een groot sociologisch onderzoek. De sociologie had de kracht van grootschalige enquêtes ontdekt, maar er was ook besef dat je met een landelijke enquête individuen wel erg uit hun context licht. Om meer begrip te krijgen van hoe een samenleving functioneert en waarom mensen handelen en denken zoals ze doen, zou je mensen in hun omgeving moeten bestuderen. In de Verenigde Staten leidde dit tot zogeheten community studies, waarin één dorp, stad of buurt in detail werd onderzocht. Het bekendste voorbeeld hiervan is de studie over Muncie, Indiana, door de onderzoekers Robert en Helen Lynd Middletown genoemd.

Het onderzoek dat in 1950 en 1951 in Sassenheim werd verricht, geldt als het meest uitgesproken voorbeeld in Nederland van deze benadering. Het werd uitgevoerd door een recent in Nederland aangekomen Tsjechische vluchteling, I. Gadourek, die zijn bevindingen in 1956 publiceerde onder de titel A Dutch Community. Gadourek werd later hoogleraar in Groningen.

Sassenheim is onder meer 'typisch Nederlands' omdat het zowel een aanzienlijke katholieke, een flinke hervormde en een flinke gereformeerde gemeenschap heeft. De bevolking heeft een wat ongelijkmatige leeftijdsverdeling, waarbij dertigers en veertigers en jonge kinderen zijn oververtegenwoordigd, waarschijnlijk een gevolg van de bouwgeschiedenis. Met zo'n twee procent allochtonen behoort Sassenheim tot de middenmoot van de gemeenten. De grootste afwijking van het landelijk gemiddelde is het inkomen: Sassenheim behoort qua inkomen per inkomensontvanger (net) tot de honderd rijkste gemeenten van Nederland. De vooroorlogse arbeidersbuurt waar NRC Handelsblad de oud- en nieuwviering bijwoont behoort overigens niet tot de rijkere gebieden van de gemeente.

Dick van Eijk