Foto Donna Ferrato/Transworld/Lookat Photos

'Moet je zien, dat stel daar...' Midden op het trottoir van West Broadway, in haar woonplaats New York, houdt Donna Ferrato me staande en wijst op een bejaard paar dat ons tegemoetkomt. Ze zijn gekleed in onmodieuze gespiegelde uniseks kleding. De man draagt een roze hemd terwijl zijn friteszakvormige onderlijf verstopt zit in een grijze pantalon. De vrouw gaat van boven schuil in een ruim, grijs, vormeloos gewaad en heeft haar benen met een roze legging gecamoufleerd. De kleren zijn bevlekt en van goedkope stoffen. Zowel de man als de vrouw loopt een beetje scheef, zo te zien niet alleen door hun bijna complementaire lichaamsvormen, maar ook als gevolg van verwaarloosde of slecht behandelde aandoeningen. Maar ze hellen wat naar elkaar over en ze houden elkaars hand stevig vast, zo stevig dat ze met elkaar vergroeid lijken. Het is dat laatste vertoon van affectie dat Donna Ferrato gefascineerd doet stilstaan.

'Ik zou zo met ze mee naar huis gaan.'
'Om wat te doen?'
'Met ze praten. Fotograferen, als het mag.'
Fotograferen in intieme momenten, bij voorkeur. Want Ferrato werkt aan een fotoboek over seks from here to eternity, seksualiteit van jong tot bejaard met een sterke nadruk op de vrouwelijke beleving ervan. De eerste resultaten, met ontroerend mooie beelden van verliefde sexy seniors, waren begin dit jaar te zien in het laatste nummer van Life.

Curieus genoeg, legt Donna Ferrato even later uit in haar flat in Tribeca, is dit project rechtstreeks voortgekomen uit haar vorige grote werk, een fotoserie over huiselijk geweld die vijf jaar geleden op het Fotofestival Naarden te zien is geweest en die resulteerde in het onthutsende boek Living With The Enemy.

'Ik was zo lang bezig geweest met disfunctionele vormen van samenwonen en de rol die seksualiteit, of het ontbreken ervan, daarin speelde, ik had zo lang de schaduwkant gezien, dat de andere kant me bijna vanzelfsprekend begon te intrigeren. Van een van de echtparen die ik had gefotografeerd, werd de man uiterst gewelddadig als hij had gedronken of coke had gesnoven. Ze waren ook vaste klant op Lifestyles conventies, een soort besloten bijeenkomsten van optimaal seksueel georiënteerde mensen van allerlei leeftijden, die een paar keer per jaar een dag of vier bij elkaar komen. Voor netwerken, partnerruil en lol maken.'

'Ik ging met dat stel mee naar die bijeenkomsten en was verbijsterd. Ik zag hoogopgeleide mannen die de allereerste avond binnen een paar minuten toekeken hoe hun vrouw seks had met vijf vreemde mannen achter elkaar... Ik keek er met open mond naar, het was ongelofelijk om te zien hoe die wat stijve, geremde, goed opgeleide en vaak oudere mensen in heel korte tijd een metamorfose ondergingen, dat de geiligheid van ze af leek te druipen en dat ze alleen nog maar aan seks, seks en seks leken te denken.'

De man was het speeltje
Ferrato begon het fenomeen te volgen vanaf het midden van de jaren tachtig. Geleidelijk aan viel haar op dat de beweging, die door mannen was opgezet, door vrouwen werd overgenomen. 'They were taking the bull by the horns en ze begonnen de Lifestyles als iets van henzelf te claimen. Dat fascineerde me. Het was een heel veilige omgeving, juist omdat het werkelijk van vrouwen uitging; als zíj het niet met Tom, Dick & Harry wilde doen, dan hadden die dat maar te accepteren.

De man was doorgaans de puppy, het speeltje. Ik begon met dat soort koppels vertrouwd te raken, ik ging met ze naar huis, praatte met ze, ontdekte wat Lifestyles voor ze betekende; ik ontdekte ook dat veel vrouwen ouder waren dan de mannen en dat ze ook veel meer orgasmes konden krijgen dan vroeger. Of ze nu een afgezette borst hebben of andere misvormingen, ze houden van seks en komen er voor uit. Leeftijd doet er niet veel toe, hoewel de echte ouderen er soms een beetje vreemd uitzien. Maar ze zijn heel warm en open. En heel horny.'

Na een tijdje fotograferen begon het idee van een reportage en een boek vorm te krijgen. 'De echtparen wisten al gauw dat ik met een boek bezig was over seks en toch hebben ze me altijd mijn gang laten gaan. Maar het begon pas serieus te worden toen ik het als reportage aan Life aanbood. Life had nog nooit zo'n verhaal geplaatst en ik wilde het juist in een massablad hebben, dat op de koffietafel ligt en waar ook de kinderen in kunnen kijken. Ik wil niet prediken voor de al bekeerden, niet voor pornobladen werken. Ik wil ook de tederheid laten zien die ermee gepaard gaat - niet zozeer om de echte seks te verstoppen, maar om te tonen dat die dingen in elkaar overgaan. Ik wil laten zien dat seksualiteit niet ophoudt als je oud bent, als je er maar voor uit durft te komen.'

Een wrede meester
Seks, tot de dood erop volgt... Niet voor iedereen een visioen om smachtend naar uit te zien. Sophocles verzuchtte bij het bereiken van zijn 72ste levensjaar opgelucht dat hij zich eindelijk van een wrede en krankzinnige meester bevrijd voelde.

'Bedoelde hij daarmee zijn penis?' vraagt Ferrato.
'O, zijn libido. Ja, dat kan ik me wel voorstellen, maar dat geldt alleen voor mannen, dat ze het als een vloek voelen. Voor vrouwen is het een andere ervaring, het is niet iets dat daar van binnen obsessief zit te bonken alsof het eruit moet. Maar jullie arme mannen zijn vaak een slachtoffer van je aandrang. Het kan soms zo erg zijn dat het je carrière ruïneert, kijk naar Clinton. O ja, ik weet zeker dat vrouwen een bredere seksualiteit hebben, dat komt voort uit een dieper gevoel van menselijkheid.'

Alsof ze schrikt van haar woorden, voegt ze er lachend aan toe: 'Begrijp me goed, ik geloof niet dat alle mannen honden zijn. En zeker de mannen die ik tijdens deze reportages heb leren kennen, krijgen op latere leeftijd bijna iets vrouwelijks in hun seksualiteit. Ze willen vrouwen die hen opwinden ook leren begrijpen, ze maken zich kwetsbaar en open, never mind what their dick says. Vrouwen praten graag met vrouwen, ook over seks, we kennen elkaar veel dieper en intiemer. Niet alleen doen mannen dat niet, ze wantrouwen het ook.'

Toen Ferrato met haar idee voor een reportage over seks tussen ouderen naar Life stapte, vroeg de redactrice wat die Lifestyles nu eigenlijk zijn. 'Ik kon er uiteindelijk niet omheen te zeggen dat het over seks ging. Toen zeiden ze: oké Donna, maar maak het alsjeblieft niet te sleazy.'

Een hedonistisch leven
De paren uit de Life-reportage hebben alledrie op latere leeftijd met een nieuwe partner een nieuw seksleven gevonden. Is dat een pleidooi voor het hebben van twee levens: een productief en procreatief leven met de eerste partner en een hedonistisch leven daarna?

'Dat zou best kunnen; neem het paar Christine & Al. Ze hebben allebei veel verhoudingen gehad. Al was piloot geweest en had al vier of › vijf vaste huwelijken en verhoudingen achter de rug. Toen ze elkaar ontmoetten, zeiden ze: let's face it, we hebben allebei sterke behoefte aan seks. Maar ze hebben wel degelijk hun grenzen. Christine vindt het best als hij het op die bijeenkomsten met iedereen doet, maar ze wil niet dat een van die vrouwen ooit in hun eigen bed slaapt.

Al wilde oorspronkelijk niet gefotografeerd worden. Dus ik nam mijn tijd om zijn vertrouwen te winnen. Ik ben naar hun huis in Sacramento gegaan en kreeg de indruk dat hij me wel mocht. En toen belde zij een tijdje later en zei: we gaan naar een orgie-huwelijk, ga je mee? De bruid gaat het met alle aanwezige mannen doen, maar de bruidegom mag niets. Het is in de woestijn, en we dragen allemaal Arabische gewaden. Maar het liep op niks uit, want het bruidspaar, dat in de porno-industrie werkte, wilde niet dat er gefotografeerd werd; de ware reden was dat de vrouw enorm dik was geworden en omdat ze een echte pornoster was, wilde ze zo niet in een blad afgedrukt worden.'

'Vervolgens gingen we naar nudistenkampen, Christine en Al testten als het ware hoe ver mijn belangstelling ging, hoe ver ik wilde gaan. Maar ze dachten geloof ik nooit dat de reportage echt geplaatst zou worden. Er ging bijna een jaar voorbij, en toen kwam het bericht dat mijn reportage in het allerlaatste nummer van Life zou komen. Al schrok zich kapot. Welke foto's komen er precies in?, wilde hij weten. Uiteindelijk kalmeerde hij wat en hij was heel blij toen het blad verscheen, want allerlei oude pilotenvrienden belden hem op om te zeggen: we lezen hier dat het zo goed met je gaat...'

Een ander paar uit de reportage, Eve (80) en Ed (73), ontmoette elkaar op hoogbejaarde leeftijd. Beiden waren eerder getrouwd geweest, maar hun seksuele geschiedenis was zeer verschillend. Eve was altijd zeer promiscu geweest en schat haar aantal partners op tweeduizend.

Ed daarentegen was al voor zijn dertigste gescheiden en sindsdien een overtuigd vrijgezel. 'Weet je dat hij op zijn 72ste nog nooit een blowjob had gehad?' ?uisterde Eve Ferrato toe toen die hen begon te fotograferen. Nu is het paar onafscheidelijk. 'Zij is alles wat ik van een vrouw wil', zegt Ed stralend.

Hoe ouder hoe wilder
Ferrato's foto's vormen onderdeel van een groter project, over liefde en seksualiteit van geboorte tot de oude dag. 'Er zullen veel tedere foto's in voorkomen, ook van mijn dochter toen ze opgroeide. Het idee is: als er maar van je gehouden wordt, zul je je seksualiteit zonder schaduwkanten en repressie ontwikkelen. Dat blijft dan waarschijnlijk de basis voor een gezond seksleven als je ouder bent.'

Ze toont foto's van bijeenkomsten die ze sindsdien maakte, ook in Europa, ook van jongere mensen. Foto's van orgieën in de hal van een hotel, drie rijpere vrouwen in jarretels die de erectie van een stralende heer proberen op te voeren. 'Kijk, dit is een Nederlands stel, ze hebben vier kinderen. De man kan een vrouw in drie minuten klaar laten komen met zijn tong, dat heeft zij hem geleerd. Maakt hem heel populair op dat soort bijeenkomsten. Het zijn bijna strikt hetero- bijeenkomsten, vrouwen doen het wel met elkaar maar dan als bijverschijnsel. Mannen niet. En hoe ouder hoe wilder. Jongeren zijn doorgaans conservatiever, merk ik, tieners doen veel aan orale seks, alsof ze bang zijn voor het echte werk. Zij lijden nog onder de angst voor aids, terwijl die ouderen over de eerste schrik heen lijken. Maar iedereen doet het met condoom, er is geen aids in deze gemeenschappen.' Dringt zich de vraag op: waarom moeten deze mensen zo nodig met hun nieuwe of hervonden seksualiteit in de openbaarheid treden? Je kunt toch ook een fantastisch seksleven hebben met je eigen partner?

'Ja, dat is ook zo en dat hebben deze mensen ook. Maar ze hebben als het ware een verhoogd seksueel bewustzijn, ze krijgen daarnaast zoveel extra plezier van seks met anderen. Het is een spel, ze vinden het fantastisch om te kijken en er later over te praten. Het gebeurt vaak dat ze na een wilde nacht thuis nog eens iets veel beters beleven, omdat de vrouw bijvoorbeeld heeft gezien hoe haar man het met anderen deed. Ze hebben een meer sophisticated concept van verhoudingen en geluk. Meer is echt beter voor deze mensen, het geeft ze juist meer energie in plaats van minder. Er sluipt toch iets van routine in als je lang met dezelfde persoon bent, dus is het ook een kwestie van gewoon leren, je nieuwsgierigheid bevredigen.'

Taboe op bejaardenseks
Zal Ferrato's boek meehelpen het taboe op bejaardenseks te slechten? Ze antwoordt aarzelend. 'Ik denk van wel. Hoop het wel. Het hangt er vanaf hoe het gepresenteerd wordt. Daarom is het belangrijk dat het hele scala wordt getoond. Dat de intimiteit eruit blijkt, de liefde, genegenheid. Maar sommige mensen zijn er nog steeds door geschokt, vaak meer dan door mijn foto's van beursgeslagen vrouwen. Vooral de foto van de 80-jarige Eve die voor het eerst haar g-spot ontdekt, zal niet zo makkelijk geplaatst worden. Seks wordt nu eenmaal geassocieerd met jong en aantrekkelijk. En daarnaast is er nog steeds de dubbele moraal: promiscue mannen worden bewonderd, maar promiscue vrouwen worden heimelijk als vieze zakdoeken beschouwd.

Natuurlijk verandert er ook daar veel. Na de ontdekking van de pil hebben vrouwen ook al een belangrijke stap genomen in de richting van meer initiatief. Maar wat je nu ziet is dat vrouwen van zeventig of ouder probleemloos van seks genieten; vroeger bestond dat soort vrouwen alleen in artistieke upper middle class kringen, het waren uitzonderingen. Nu verbreedt het zich, heel uitdrukkelijk; ze zijn geen freaks meer, hoewel onze cultuur oudere mensen nog steeds niet met seks geassocieerd wil zien. Clint Eastwood beklaagde zich laatst dat hij nog steeds tegenover vrouwen van dertig werd gecast, terwijl hij zelf zeventig is. Hij wil vrouwen van zijn eigen leeftijd tegenover zich!'

De Lifestyles-scene is beslist een fenomeen van de hogere middenklasse, bevestigt ze. 'Voor armere mensen is het een onbekende uitlaatklep. Ik denk ook wel dat dat zo zal blijven, al is het alleen maar omdat je geld nodig hebt om je die bijeenkomsten te kunnen veroorloven. En de bezoekers willen niet met mensen omgaan met wie ze niet kunnen praten op gelijk niveau, dat is een onuitgesproken code.'

Ook dat maakt dit project de tegenpool van haar boek over geweld binnenshuis, dat doorgaans geassocieerd wordt met onderklasse en armoede, met mannelijke gevoelens van impotentie en inferioriteit. 'Maar waarom geven zoveel hooggeplaatste mannen geld uit aan sm-tenten waar ze vastgebonden en geslagen worden? Dat doen arme mensen niet; voor hen is hun gevoel voor zelfrespect iets waar ze zich aan vastklampen. Maar als mannen een bepaald niveau in hun carrière bereiken, willen ze al die verantwoordelijkheden niet meer dragen - voor hun werknemers en hun gezin wel, maar daarbuiten willen ze vernederd worden.'

Heeft ze het idee gekregen dat mannen uit zijn op extremere sensaties? 'Nee, integendeel. Steeds meer vrouwen willen steeds wildere dingen. De eerste keer was ik geschokt: een vrouw die ik fotografeerde wilde gang banging, ze wilde door zoveel mogelijk mannen gepakt worden op één avond. Voor haar veertigste verjaardag kreeg ze als cadeau 66 mannen op één avond; ze vond het zo geweldig dat ze steeds meer wilde. De eerste keer was het in een garage, toen in een pakhuis, de volgende keer zal ze waarschijnlijk een stadion nodig hebben. Want dat is het fantastische van vrouwen: they can keep going and going and going. Ik ken nu meer vrouwen die dat willen, ze adverteren via internet, maar veel mannen deinzen ervoor terug, het kost ze te veel mentale gymnastiek om uit te vissen hoe dat in elkaar zit. Ze wil geneukt worden en niet eens een etentje vooraf? Zelfs geen bosje bloemen? Nou, dan gaan we toch maar liever naar een prostituee en betalen ervoor!'