Jeroen van Bergeijk

Foto: AP

H et is 9.34 uur op zo maar een woensdag in New York. De beurs is vier minuten open en Cory Friedman koopt honderd aandelen Bea Systems (beas) op de Nasdaq voor 74 1/6 dollar per stuk. Hij heeft geen flauw idee wat Bea Systems doet. 'Het gaat omhoog, dus ik koop', zegt Friedman ter verklaring. Drie minuten en 23 seconden later heeft hij de aandelen alweer voor 75 dollar van de hand gedaan. 'Hé, het gaat goed, je brengt kennelijk geluk.'

Voormalig schoenenverkoper Cory Friedman (31) is een day trader. Hij oogt als een moderne cowboy: honkbalpetje op het achterhoofd, baard van drie dagen, een sweater met vetvlekken, een oude spijkerbroek en afgetrapte gymschoenen. Hij doet de hele dag niets anders dan aandelen kopen en verkopen, tussen de 50 en 150 keer per dag. Zelden houdt hij een aandeel langer dan tien minuten vast. Op de dag dat ik Friedman gadesla, gaat hij ruim tachtig keer in and out of a stock. En al die transacties hebben vandaag betrekking op een en hetzelfde aandeel: beas. Waarom handelt hij alleen in dat ene aandeel? 'Ik weet niet wat beas maakt, maar ik heb het gevoel dat ik het aandeel van binnen en van buiten ken. Ik voel het aan mijn water wanneer het omhoog- of omlaaggaat. Het is alsof je dat aandeel wórdt.' Bea Systems maakt software voor e-commerce-bedrijven.

Big bucks
Day traders mogen niet verward worden met traditionele effectenmakelaars. Ze handelen uitsluitend met eigen geld en voor zichzelf. Day traders proberen geld te verdienen door extreem veel en vaak te handelen. De winstmarges zijn vaak miniem, het verschil tussen aankoop- en verkoopprijs is doorgaans niet meer dan een paar dubbeltjes. Maar door het enorme aantal transacties in korte tijd kunnen deze handelaren toch goed geld verdienen. Day traders zijn ook geen investeerders. Het woord zegt het al: aan het eind van de dag verkopen ze hun hele aandelenbezit.

Friedman is een beginnende day trader. Hij begon vier maanden geleden met een startkapitaal van 60.000 dollar. Tienduizend daarvan is hij inmiddels kwijt. En dat is beslist niet uitzonderlijk. Volgens de North American Securities Administrators Association verliest maar liefst zeventig procent van de day traders geld. Maar daardoor laat Friedman zich niet weerhouden. 'Dat betekent dat dertig procent wel geld verdient', merkt hij snedig op.

Friedman weet het zeker: als hij eenmaal zijn 'leerperiode' achter de rug heeft, zal hij de big bucks binnenhalen. Hij spreekt met ontzag over een collega die dagelijks slechts van negen tot half twaalf werkt en twee miljoen per jaar verdient. 'Dat is het soort leven dat ik wil. So shoot me, I am lazy.'

Day trading is een ruim begrip. In het dagelijks spraakgebruik is iedereen die op min of meer dagelijkse basis in aandelen handelt een day trader. Met de opkomst van online effectenmakelaars als E*trade, Charles Schwab, Datek en Ameritrade is het kopen van aandelen via internet voor Amerikanen een nationaal tijdverdrijf geworden. Ruim vijf miljoen Amerikanen beleggen via internet. Vijftigduizend van hen brengen dagelijks meer dan dertig transacties tot stand. Die kun je beschouwen als min of meer fulltime day traders.

Verreweg de meeste day traders beleggen via traditionele dan wel online effectenmakelaars en banken, maar een select gezelschap omzeilt die tussenstap en handelt direct op de schermenbeurs Nasdaq. Friedman behoort tot deze professionele categorie. Rond Wall Street, maar ook elders in het land, zijn de laatste jaren tientallen bedrijfjes verschenen die zich specifiek richten op deze professionals. De bedrijven bieden hard- en software aan waarmee effectenmakelaars kunnen worden omzeild. Deze Level ii toegang tot de Nasdaq heeft tot een ware revolutie geleid, want de handel is niet meer exclusief in handen van professionele beurshandelaren, the good old boys, zoals Friedman ze noemt. Dankzij de Level ii toegang kan iedereen zonder enige vertraging handelen in de aandelen die op de Nasdaq staan genoteerd. En wat nog belangrijker is: zonder de hoge kosten die effectenmakelaars en beurshandelaren aan hun klanten doorberekenen.

Praten tegen de tv
Waar Friedman behoort tot de elitetroepen, is Marjorie (53) onderdeel van het veel grotere legioen van amateur day traders. Marjorie woont in een chic appartement aan de Upper East Side. Ze heeft een kamer speciaal voor haar aandelenhandel ingericht. In de ene hoek van deze personal trading room staat een huis-, tuin- en keuken-pc waarmee ze haar opdrachten via internet aan haar effectenmakelaar doorgeeft. De andere hoek van de kamer wordt gedomineerd door een reusachtige tv die staat afgesteld op cnbc, een 24-uurs zakelijk nieuwskanaal waar de hele dag over niets anders gesproken wordt dan over de laatste schommelingen op de aandelenmarkten.

Marjorie wil eigenlijk geen day trader genoemd worden. Ze schaamt zich voor haar beroep. Haar achternaam mag niet in de krant. Ze verricht zo'n 15 à 20 transacties per dag. Net als de meeste anderen handelt ze uitsluitend in technologieaandelen. Maar anders dan de doorsnee day trader doet Marjorie veel onderzoek naar de bedrijven waarin ze investeert. Ze weet precies wat elk bedrijf doet en wat de vooruitzichten zijn.

Donderdagochtend om 9.56 uur koopt Marjorie honderd aandelen Internet Capital Group (icge) op een koers van 148 dollar. icge is een netwerk van internetbedrijven, vergelijkbaar met Newconomy van Maurice de Hond, maar dan veel groter. Helaas gaat het vandaag niet goed met icge. Zodra ze de transactie via haar online broker heeft doorgegeven, wijst ze vol afschuw naar haar tv. 'Oh my God. It's going down', roept ze dramatisch, alsof het hier niet de koers van de Nasdaq maar een vliegtuig in nood betreft. Onderin het scherm flitsen de symbolen voorbij van de aandelen die aan de Nasdaq staan genoteerd. 'icge already down 1 3/8. Zal ik verkopen?' vraagt ze zich hardop af. En zo gaat het de hele dag. Praat ze niet tegen de tv, dan richt ze haar retorische vragen wel tot haar golden retriever die zijn zenuwachtige baasje gelaten observeert.

Spelletje met desastreuze gevolgen
Het bedrijf waar Friedman zijn computerapparatuur huurt, heet EdgeTrade.com. Het zit op de 22ste verdieping van een wolkenkrabber aan een zijstraatje van Wall Street. In een grote zaal zitten ruim zestig day traders aan lange tafels naast elkaar. Hier geen oudere heren met stropdassen of maatkostuums, zoals op Wall Street. De gemiddelde leeftijd ligt onder de dertig en de mannen - ik zie maar één vrouw - zien er eerder uit alsof ze een sportwedstrijd gaan bezoeken. Iedere day trader heeft twee beeldschermen. Overal bewegen vingers razendsnel over toetsenborden, de blik is strak gericht op de monitoren. De ene day trader zegt urenlang geen stom woord, een ander mompelt voor zich uit en een volgende laat zijn emoties de vrije loop: 'Shit', 'Fuck', 'Oh no' en soms een vreugdevol 'Yessss'. Anderen roepen de namen van aandelen die omhoog- of omlaaggaan, maar niemand lijkt zich er iets van aan te trekken. De twee monitoren van Friedman zijn gevuld met knipperende grafieken, aandelensymbolen en eindeloze reeksen getallen. Voor de leek ziet het er uit als een ingewikkeld videospelletje. 'Daar kan je het ook wel mee vergelijken, maar dit is een spelletje met potentieel desastreuze gevolgen. Het is niet moeilijk om in no time al je geld te verspelen', zegt Friedman.

Om het zichzelf niet al te moeilijk te maken, handelt hij slechts in acht verschillende aandelen. Voor elk aandeel heeft hij een apart venster waar in real time de koers wordt weergegeven en hij kan zien wie er hoeveel van wil kopen en verkopen. Dit is het voordeel van Level ii toegang. 'Gewone investeerders kunnen via internet alleen de koers zien, maar wij weten exact wat de vraag en het aanbod is. Ik kan bijvoorbeeld zien dat Goldman Sachs voor een half miljoen dollar wil kopen. Met die wijsheid kan ik besluiten ook te kopen.'

H et principe achter het succesvol opereren als day trader verschilt niet van dat van gewoon beleggen: buy low, sell high. Natuurlijk is dat makkelijker gezegd dan gedaan. 'De grootste fout die je kunt maken', zegt Friedman, 'is je niet realiseren wanneer je je verlies moet nemen. Het ligt in de menselijke natuur om niet te willen toegeven dat je een fout hebt gemaakt. Je werkt jezelf op. Je zegt tegen jezelf: dit is een goed bedrijf met uitstekende vooruitzichten. Je zegt: de markt ziet er goed uit vandaag. Kortom, je weet zeker dat dit aandeel omhoog móét gaan. Maar zo werkt het niet. Het is een simpel gegeven dat de helft van de aandelen die je koopt, daalt. Als je die aandelen nu maar onmiddellijk verkoopt en de aandelen die stijgen vasthoudt, doe je het goed.'

Geen tijd voor een begrafenis
Als we Friedman mogen geloven, heeft Marjorie er dus niets van begrepen. Om 11.00 uur staat het aandeel icge rond de 145 dollar, maar Marjorie verkoopt nog steeds niet. 'Het komt wel weer omhoog', mompelt ze zonder overtuiging. Wat er nou eigenlijk zo leuk aan is, wil ik weten. 'Niks. Ik háát het. Het gaat alleen maar om getalletjes. Ik ben één grote bundel zenuwen. Voortdurend bang dat de markt in elkaar stort. Maar ik verdien veel geld.'

Voordat Marjorie zich vorig jaar op day trading stortte, werkte ze als psycholoog. Eerst bij een instituut voor beroepskeuzetesten, later begeleidde ze doofstomme kinderen. Ze had een hartgrondige hekel aan haar werk en verdiende er naar haar smaak niet genoeg mee. 'Vrijdag heb ik op één dag 1200 dollar verdiend. Vroeger duurde het eeuwen voordat ik zo'n bedrag bij elkaar kon sprokkelen.'

Marjorie doet nogal duister over haar precieze verdiensten. Ze schermt met percentages en dagen waarop ze winsten maakt van duizenden dollars, maar over haar verliezen of resultaten op langere termijn wil ze niks kwijt. Wel vertelt ze dat haar echtgenoot, accountant bij een grote New-Yorkse bank, 'helemaal opnieuw verliefd op me is geworden'. Aan de Upper East Side gaat liefde kennelijk door de portemonnee.

Maar intussen is ze een slaaf van haar werk geworden. Anders dan de meeste day traders houdt Marjorie namelijk een groot deel van haar aandelen voor langere tijd vast. Dat betekent dat ze altijd een oogje op de koersen moet houden. Als zich dramatische ontwikkelingen op de markt voordoen, moet ze onmiddellijk kunnen verkopen. Als ze haar hond uitlaat in Central Park gaat haar pieper mee. Gaat de Nasdaq omlaag, dan wordt ze automatisch opgepiept en kan ze haar bank bellen met verkoopopdrachten.

Twee keer per week gaat Marjorie naar de sportschool. Maar voordat ze zich daar als lid aanmeldde, heeft ze zich er wel van vergewist dat ze vanaf de StairMaster naar een tv met cnbc kon kijken. Haar vriendschappen veranderen ook. Waar ze vroeger uren aan de telefoon kon zitten kletsen, zet ze nu tijdens markturen het antwoordapparaat aan. 'Ik hoor niet zo veel meer van mijn vriendinnen. Ze vinden het maar belachelijk wat ik doe. Ja, soms willen ze wel een goede aandelentip van me hebben.' Ook vakanties zijn uit den boze. Toen haar schoonvader onlangs overleed en op een doordeweekse dag werd begraven, is ze niet naar de rouwdienst gegaan.

Voor Friedman ligt het allemaal heel anders. Hij kan zich niks mooiers voorstellen dan day traden. 'Ik heb geen baas, hoef maar een paar uur per dag te werken en kan in mijn gewone kloffie naar kantoor.' Hij heeft nooit langetermijninvesteringen en kan dus makkelijk een dagje vrij nemen. 'Gistermiddag ben ik nog met een vriend gaan golfen. Ik had 's ochtends een paar honderd dollar verdiend en vond het wel mooi geweest.' Maar hij is vooral 'dol op de spanning van dit werk. Elke keer is het weer de vraag: gaat het aandeel omhoog? Kan je op tijd verkopen? En als je de juiste beslissing neemt, geeft dat een high. It feels gooooood! Ik heb altijd van gokken gehouden, en op de keper beschouwd is dit niks meer dan gokken. Gokken waar je een zekere controle hebt over de uitkomst, zo zie ik het.'

I n de publieke opinie staan day traders bekend als de sukkels van Wall Street. Al kan veel van de negatieve publiciteit over hen worden toegeschreven aan traditionele effectenhuizen die hen als een bedreiging zien, feit is dat day trading veel problemen kent; 70 procent van de day traders verliest geld, en de kosten zijn enorm. Ze moeten de huur betalen van hun state-of-the-art computerapparatuur, en er moet over elke transactie commissie worden betaald. Omdat day traders vele transacties per dag verrichten, moet de gemiddelde handelaar volgens een recent onderzoek van de Amerikaanse Senaat 200.000 dollar per jaar omzetten om uit de kosten te komen. Veel day trading-bedrijven blijken er een duistere boekhouding op na te houden en hun klanten slecht voor te lichten: de risico's van het vak worden onderbelicht en de verwachte resultaten opgeblazen. Veel onervaren day traders raken in de schulden.

Maar hun negatieve imago is vooral te wijten aan Mark Barton. Deze day trader uit Atlanta verloor vorig jaar meer dan een half miljoen dollar. Het bedrijf All-Tech waar hij werkte, liet zijn verlies ongecontroleerd oplopen - sterker nog, het bleef hem ongestoord krediet verschaffen. Pas toen hij er in juli vorig jaar binnen twee weken 85.000 dollar doorheen had gejaagd, werd zijn rekening geblokkeerd. Een dag later sloeg hij vrouw en kinderen met een hamer de schedel in en schoot hij in het kantoor van All-Tech negen mensen dood.

Ze zullen het niet snel toegeven, maar ook Friedman en Marjorie zijn heimelijk bang zulke immense verliezen te lijden als Mark Barton. 'Iedere day trader heeft een horrorverhaal', zegt Friedman. 'Iedereen is ten minste één keer verschrikkelijk het schip ingegaan. Dat hoort erbij.' Om zijn eigen horror story niet te vergeten, heeft Friedman op zijn scherm altijd een venstertje openstaan met de laatste koers van het aandeel van het bio-farmaceutische bedrijf Techniclone Corporation (tcln). 'Het was een van de eerste aandelen die ik kocht en zodra ik het had, stortte de koers in elkaar. Ik dacht: ach, het gaat wel weer omhoog. Niet dus. Ik heb in een week 10.000 dollar verloren. Dat was een van de stomste dingen die ik ooit heb gedaan.' Friedman heeft het aandeel nooit meer verkocht: zijn verlies is in de loop der maanden iets teruggelopen. In een venstertje staat de stand van vandaag: 8331,56 dollar.

Ook Marjorie heeft zo'n verhaal. 'Normaal zit ik altijd aan de tv gekluisterd tijdens markturen, maar een paar maanden geleden dacht ik: kom, ik doe eens gek, en ben ik 's middags met een vriendin naar de film geweest. Toen ik thuiskwam, was de Nasdaq met honderden punten gedaald. Die film heeft me meer dan 19.000 dollar gekost. Sindsdien ben ik niet meer naar de film geweest.' Marjorie's zoon Luke (15) komt thuis en ploft naast me op de bank. 'Mam, hoe gaat het?' vraagt hij. Marjorie mompelt wat over icge. Wanneer ik Luke vraag wat hij denkt van het werk van zijn moeder, zegt hij: 'O, ik vind het geweldig. Ik heb mijn eigen aandelenportefeuille. We zitten vaak samen naar cnbc te kijken en kopen samen aandelen.'

Om 15.50 uur, vlak voordat de markt sluit, ziet Marjorie eindelijk de feiten onder ogen. Ze doet haar honderd aandelen icge voor 142 dollar van de hand. Verlies vandaag: 625 dollar. Maar het kan nog erger. Een paar weken later heeft de Nasdaq weer een van zijn slechte dagen. 'Ik ben erg depressief op het moment', prevelt ze over de telefoon. 'I have been wiped out. Ik sta op vier procent verlies voor dit jaar.' Gelukkig kan ze er ook de zwarte humor wel van inzien. 'Er zijn schilders in de hal van mijn appartement bezig. Ze wilden de kroonluchter naar beneden halen om het plafond te witten. Ik heb tegen ze gezegd: wacht daar nog maar even mee, misschien hang ik mezelf er wel aan op.'

Daghandelaren in Nederland Eén daghandelaar ligt onderuitgezakt in zijn kantoorstoel. Hij slaapt. Vijf andere aanwezigen in de royale ruimte op de tweede verdieping van een Haarlems kantoorpand houden het beeldscherm van hun pc wel in de gaten. Daarop flikkeren de bied- en vraagprijzen van contracten op de financiële markten van Londen, New York en Parijs. Sinds april exploiteren drie voormalige optiehandelaren hier het Daytradingcenter. Particulieren kunnen er achter de pc gaan zitten om via internet te handelen in aandelen, opties of ingewikkelder contracten. Stanley Mayer, algemeen directeur en zelf daghandelaar, laat zien hoe het werkt. Orders op beurzen in Duitsland, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten worden binnen enkele seconden verwerkt. Het pc-scherm toont lijstjes, de bidbooks. Die laten zien hoeveel interesse er is voor een aandeel tegen een bepaalde prijs. In Haarlem is de handel op de Amerikaanse technologiebeurs Nasdaq en de Duitse Börse populair. Amsterdam is veel minder in trek, omdat de orderverwerking, bijvoorbeeld bij de leidende internetbank Alex op de Amsterdamse effectenbeurs, minuten duurt in plaats van seconden. Alex is een dochter van de zakenbank Labouchere in Amsterdam. 'Wij verzamelen de orders hier op het kantoor op onze computer', zegt algemeen directeur R. Frijters van Alex. 'Eén keer per minuut sturen we ze door naar de beurs.' Het aantal daytraders is beperkt. Bij Alex brengen maar vijftig tot honderd klanten meer dan vijf orders per dag in. Dat betekent dat nauwelijks een half procent van de 22.000 klanten voldoet aan het profiel van de daghandelaar: een particulier die vaak handelt en zo meelift op koersbewegingen van uren, minuten of seconden. Volgens schattingen zijn er in Nederland enkele duizenden daghandelaren. Dat lijkt nog aan de hoge kant gezien het beperkte aantal klanten van Alex, dat in Nederland een marktaandeel heeft van zeker 15 procent. Eind dit jaar verwacht Alex een sneller systeem te hebben dat orders in seconden verwerkt. Tegen die tijd moet het ook mogelijk zijn om meer inzicht te krijgen in de lijst met koop- en verkoopopdrachten van een bepaald aandeel. Frijters verwacht dat het aantal daghandelaren op de Amsterdamse beurs met deze nieuwe diensten zal toenemen. Maar dan staat wet- en regelgeving de groei van de daghandel nog in de weg. Day traders lopen het risico door de fiscus als een onderneming te worden belast. Ook de Stichting Toezicht Effectenverkeer volgt het Daytradingcenter met argusogen: zodra ze beleggingsadviezen verstrekken, hebben ze een vergunning nodig. Michiel van Nieuwstadt