Cahier Koninkrijksrelatie

Door onze redacteur MARGRIET OOSTVEEN
WILLEMSTAD, 25 NOV. Bijna de helft van alle scholieren op Curaçao komt nooit aan het eindexamen toe. `Dit eiland is een Babylonische spraakverwarring'. Zelfs Sinterklaas spreekt Papiamentu.

Computerles op de LTS Juan Pablo Duarte in Willemstad. (Foto Catrien Ariëns)

Flarden Papiamentu waaien over de Sint Anna-Baai. Aan een tafeltje op het Brion-plein in Willemstad discussieren vijf scholieren fel achter een microfoon. Het is vol en druk op het plein. Slenteren, met je kinderen pronken, koelte zoeken bij de zeebries. Rond het tafeltje blijft het leeg. De Antilliaanse `schoolstrijd' over Papiamentu in het onderwijs duurt al zo lang; wie is nog geInteresseerd in een uurtje bewustmaking door het Instituut voor Culturele Onafhankelijkheid?

De discussianten zijn het type dat, als ze eenmaal naar Nederland gaan, evenmin veel aandacht krijgt - zo'n 500 Antilliaanse jongeren per jaar. Geruisloos studeren ze er af en blijven ze er werken. Bij de laatste meting in 1995 waren er op Curaçao slechts 161 vacatures voor mensen met een opleiding op HBO-niveau of hoger, en sindsdien is de economie alleen maar verslechterd.

,,Wat heb ik aan Papiamentu als ik Nederlandse wetsteksten moet leren?'', vindt op het Brion-plein een meisje dat rechten wil studeren. ,,Jij moet blij zijn dat je de universiteit haalt!'', bitst haar buurvrouw.

Sidney Justiana, voorzitter van de Curaçaose onderwijsvakbond Sitek, zegt later: ,,Zelfs Antilliaanse kinderen die er hier in slagen alleen de LTS af te maken zijn, gegeven hun omstandigheden, briljant.''

Bijna de helft van alle scholieren komt nooit aan een eindexamen toe. Want overal wordt Papiamentu gesproken, behalve op school. Zelfs de Sinterklaas voor wie half Willemstad het afgelopen weekend uitliep, sprak Papiamentu en werd in Papiamentu toegezongen. En dan wordt op de basisschool alles wat geleerd moet worden Nederlands. Taal en rekenen vanaf het begin. En in groep 5, wanneer vakken als aardrijkskunde en geschiedenis beginnen, ontkomt de leerkracht er niet meer aan ook in het Nederlands te doceren. Zodat een kind zijn lesboek kan blijven volgen.

Nederlandse fraters op Curaçao schrapten de jaargetijden al uit de lessen, al stonden voor Antilliaanse kinderen onbegrijpelijke fenomenen als `trein' en `dijk' nog lang in de boekjes. Met de invoering van de basisvorming is ook dat gemoderniseerd. De klassikale aanpak mag nog wat ouderwets zijn, zegt vakbondsvoorzitter Justiana, de kwaliteit van de docenten en het lesmateriaal is op zichzelf zo slecht niet meer. Justiana: ,,Maar kinderen begrijpen vaak de helft niet. Hoe moet je ook denken in een taal waarin je je niet kunt uiten?'' Neem mezelf, zegt hij. ,,Nu nog denk ik meer aan mijn zinsvolgorde dan aan wat ik zeggen wil. Papiamentu heeft een Romaanse structuur. Nederlands is voor ons ontzettend moeilijk.''

Op basisschool Dodo Palm in de achterstandswijk Seru Fortuna hangt in de eerste klas een tekening van p-o-e-s boven het bord. Onderwijzeres Susan Macrooy: ,,Maar vaak weten ze niet eens wat het woord in het Papiamentu is. Ze noemen alles kos e, `dat ding'. ''

Voordat Macrooy aan haar lessen toekomt, krijgen de kinderen een broodje. 's Middags is er een maaltijd, twee keer per week een vrucht. Er zijn meer wijken als Seru Fortuna, zegt Macrooy. Waar merendeels alleenstaande moeders met drie kinderen moeten leven van 300 gulden `onderstand' per maand. Waar kinderen verwaarloosd worden als door de aanhoudende armoede de indolentie toeslaat. Maar de sociale woningbouw van Seru Fortuna (`Berg van Geluk'), zegt Macrooy gelaten, ,,is ook nog eens op een heuvel gekwakt''. Zo geisoleerd, zelfs de bus komt niet boven. Macrooy: ,,De kinderen komen zelden de buurt uit en maken niets mee. Net als hun moeders. Hun Papiaments is navenant. En dan moeten ze vanuit dat bijna-niets Nederlands begrijpen.''

Gerda Sambo, secretaris van een platform voor ouderverenigingen dat 25.000 ouders op Curaçao vertegenwoordigt, noemt het eiland ,,een Babylonische spraakverwarring''. Neem TeleCuraçao, zegt ze. ,,Hoe kun je uitleggen wat viertalige televisie met de taalverwarring van kinderen doet?'' Het Telecura,het journaal van acht uur is in het Papiamentu, dat van zes uur is Nederlandstalig, CNN wordt overgenomen en dan zijn er nog Venezolaanse soaps, waarin men in het Spaans huilt. Echt boos kan Sambo worden over Sesame Street. ,,Ze zenden de Engelse versie uit! Terwijl een Nederlandse Sesamstraat bestaat!''

Van de vijftien eersteklassertjes van Susan Macrooy vertrekken er binnenkort drie naar Nederland. De moeder van een leerling van de Openbare LTS Pablo Duarte in de arbeiderswijk Buena Vista nam onlangs het vliegtuig zonder het haar kinderen te zeggen, vertelt daar de directeur, Edsel Provacia. ,,Ze liet alleen een briefje achter.'' Maar, zegt hij met nadruk, de meeste ouders gaan eerst op Curaçao tot het uiterste voor hun kind. Begin december zal zijn school door ouders worden gerestaureerd; de overheid heeft er geen geld voor. En sommige ouders bellen dagelijks om te controleren of hun kind niet ,,onder de boom zit''. `Onder de boom' is op het eiland vaak gelijk aan mislukken. Daar hangen de drop-outs en werklozen rond, daar worden drugs verkocht.

Nog maar negen fraters zijn er op het eiland over, de meerderheid van de scholen bleef katholiek. ,,Het zijn deze christelijke schoolbesturen die het Papiamentstalig onderwijs tegenhouden'', zegt schooldirecteur Provacia verontwaardigd. ,,Ze dringen ons het Nederlandse systeem op, zodat hun eigen kinderen probleemloos aansluiting overzee vinden.''

De Antilliaanse regering wil een nieuw systeem van `funderend onderwijs' invoeren, waar het kind tot zijn vijftiende lessen in het Papiaments krijgt en Nederlands als apart vak wordt gedoceerd. Is het kind beide talen machtig, dan wordt het in de hoogste klassen in het Nederlands voorbereid op het eindexamen.

Het zal wel weer jaren duren, zegt Greta Sambo van het ouderenplatform. Als nergens geld voor is, waarom dan wel voor een lessysteem in Papiamentu? ,,En de schoolbesturen hebben eigen wetten. De een begint al serieus met Papiamentu, de ander laat het maar zoals het is. Of zegt als een kind niet mee kan komen: ga jij de plaatjes in dat Papiamentu-boekje maar kleuren.''