Onvermoede betekenissen van een zeezoogdier

De mens achter de dolfijn

Plotseling doken ze op, de afgelopen maanden. Dolfijnen in commercials, voor Delta Airlines, voor de Intel-Pentium-processor en voor een nieuwe frisdrank met de moeilijke naam Schizan. Dolfijnen tussen de programma's van Veronica, sinds de zendgemachtigde commercieel is. En natuurlijk in het Dolfinarium te Harderwijk, dat onlangs berichtte dat de dolfijnen dit jaar meer bezoekers hebben getrokken dan ooit. Zelfs de nieuwe Baywatch-barbie wordt verkocht met een plastic dolfijntje 'met echte dolfijngeluiden'. Waar komt die onmiskenbare dolfijnenrage vandaan?

Toen uitgeverij Ankh-Hermes aankondigde, dat eind deze maand een boek van prinses Irene verschijnt waarin ze uiteenzet hoe ze ,,leerde communiceren met de bomen en de planten, de zon en de dolfijnen'', was duidelijk: dit verschijnsel heeft een diepere oorzaak. De zuster van het staatshoofd stelt zich volgens de aanbiedingsfolder tegenwoordig open ,,voor de wijze lessen'' van het intelligente zeezoogdier. De dolfijn blijkt de jongste loot te zijn aan de New Age-stam, het populaire samenraapsel van niet-Westerse religies en bijgeloof.

De dolfijnenverering in deze kringen is bizarder en tegelijk fascinerender dan alles wat op dit gebied te koop was. Een ding is zeker: dolfijnen zijn leuker om naar te kijken dan Jomanda. En volgens de aanhangers van het dolfijn-denken beschikken ze over meer krachten dan het orakel uit Tiel. De dolfijn heeft nog net genoeg tijd om uit te groeien tot hèt symbool voor het naderende fin-de-siècle. Het dier komt al opvallend vaak voor op de hoesjes van house-cd's, toch een bij uitstek culturele uiting van deze tijd.

En ook het Amsterdams New Age-warenhuis Oibibio ziet brood in de dolfijn en opende onlangs een heuse afdeling die aan alle facetten van het dier is gewijd. Ongelooflijk, die hoeveelheid mensen hier'', begint Oibibio-baas Ronald Jan Heijn de bijeenkomst, die aan de opening van de dolfijnenhoek voorafgaat. Bijna honderd stoelen staan er in de foyer van het 'spiritueel centrum', maar de belangstelling is zo groot dat nog eens tientallen mensen hebben plaatsgenomen op de vloer. Het publiek is zowel jong als oud, maar overwegend van het vrouwelijk geslacht. Een niet onaanzienlijk deel van de aanwezigen gaat gekleed in een t-shirt of sweater met dolfijnen-opdruk.

Heijn is tien dagen geleden (voor de derde keer) vader geworden. Als hij zegt dat hij en zijn vrouw het ,,het liefst bij de dolfijnen in de Zwarte Zee hadden gedaan'', dan begrijpen de toehoorders onmiddellijk wat hij bedoelt. Het boek Dolphin Connection van de Amerikaanse Joan Ocean (in het Nederlands vertaald als In dialoog met dolfijnen) is voor dolfijn-adepten namelijk verplichte literatuur. Hierin wordt beschreven hoe de Russische dr Igor Charkovsky vrouwen helpt bevallen in het water van de Zwarte Zee. ,,Een school dolfijnen is altijd in de buurt'', schrijft Ocean (die naam heeft ze zichzelf gegeven), ,,niet alleen om toe te kijken, maar om op alle mogelijke manieren te helpen.

De dolfijnen komen uit eigen vrije wil, zij voelen de komst van nieuw leven en bieden hulp aan.'' De jongste Heijn-telg, Ayra Ramoa, kwam weliswaar onder water maar, zonder dolfijnen ter wereld. De plek die Heijn en zijn vrouw hadden uitgekozen voor de bevalling was een badkuip in het Amstel Hotel. De overgang van de 'waterwereld in de moederbuik' naar de 'waterwereld buiten' is natuurlijker, en minder traumatisch voor het kind dan wanneer het bij felle ziekenhuislampen het levenslicht ziet, legt Heijn uit.

Speciale gast bij de opening van de dolfijnen-afdeling is de Australische Estelle Meyers, bijgenaamd The Dolphin Lady. Vijftien jaar aan een stuk (,,vliegtuig in, vliegtuig uit'') reist ze de wereld rond. Haar boodschap is even simpel als ongelofelijk: Dankzij de dolfijnen is wereldvrede binnen handbereik. Ter ondersteuning van haar verhaal laat ze Oceania zien. Deze videofilm - een mengeling van mythologie, science-fiction en spiritualiteit - begint met enkele mijlpalen uit de geschiedenisn de mensheid: Columbus die Amerika ontdekt, Neil Armstrong die als eerste mens een voet op de maan zet, etcetera. Maar ook nu en op onze eigen planeet valt nog een wereld te ontdekken, merkt de commentaarstem vervolgens op. Hij doelt op de zeeën en oceanen.

,,Misschien zou Oceania daarom een meer geschikte naam zijn voor onze planeet. En misschien heeft een andere intelligente soort al contact gemaakt met die wereld en kunnen we hem samen ontdekken.'' Onderwijl zijn beelden te zien van dolfijnen. ,,Ze doen niemand kwaad, zelfs niet hun enige vijand: de mens. Ze zoeken contact met mensen over de hele wereld. Hun boodschap zal de kwaliteit van ons leven veranderen, een nieuw soort mens zal ontstaan: de homo delphinus.'' Als Estelle Meyers zegt dat dolfijnen ons een boodschap te vertellen hebben, dan bedoelt ze dat zoals ze het zegt: letterlijk. ,,Interspecies communication is a reality, telepathisch contact is mogelijk over grote afstanden'', zegt ze. Hoe we ons dat moeten voorstellen?

,,Soms is het een gevoel, soms een idee, soms een beeld.'' Mensen die stemmen horen van dolfijnen? Er wordt in Oibibio over gepraat alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. ,,Dolphin magic is right here in Amsterdam'', roept Meyers. In 2010 zal de wereld er anders uitzien, vertelt ze. ,,Love, peace, happiness... it's getting there pretty fast.'' Gebeurtenissen van de afgelopen weken sterken haar in die opvatting. ,,De hele wereld komt in opstand tegen Chirac, vanwege de kernproeven op Mururoa, dat is niet zonder reden. Vergelijk dat eens met de aanslag op de Rainbow Warrior, daar werd in de meeste landen destijds koel op gereageerd.'' Meyers heeft een woord bedacht waarmee ze het verschijnsel samenvat: dolphinicity. Maar wat hebben de dolfijnen nu te vertelen?

,,Heel kort samengevat'', zegt Sarah Broadhurst, ,,is hun boodschap dat we liefde en compassie in de wereld moeten brengen en dat we moeten ophouden de aarde en de zee te verwoesten.'' Broadhurst is Brits, maar ze woont in Nederland. Ze is hier contactpersoon van de International Dolphin Watch DW), een organisatie met leden over de hele wereld die tot doel heeft het welzijn van dolfijnen te bevorderen en de kennis over deze dieren en ,,in het bijzonder over hun relatie met mensen'', te vergroten. Vier keer heeft Broadhurst nu met dolfijnen gezwommen, drie keer bij de Bahama's en vorige maand eenmaal in Ierland. ,,Je lokt ze niet met eten, ze komen vanzelf'', is haar ervaring.

Bij de Bahama's ging ze met een groep mensen in een boot de zee op, de dolfijnen tegemoet. In Ierland, met Fungi, hoefde dat niet. Fungi is de naam van een dolfijnensoort die leeft in Dingle Bay. Het dier is een toeristische attractie. Voor sommige mensen is het zwemmen met dolfijnen niet meer dan een avontuur - een plaats waar het op grote schaal kan is bijvoorbeeld Eilat (Israël) - voor anderen is het een spirituele reis. Broadhurst behoort tot de laatste categorie. ,,Ik kreeg steeds meer boodschappen van dolfijnen'', zegt ze. ,,Als ik mijn ogen dicht deed, kwam ik in een soort droomwereld. Zo moet je het je voorstellen, als een droom. Die onthoud je vaak niet. Ik krijg veel lessen van de dolfijnen die ik niet onmiddellijk kan onthouden. Maar als ik ze nodig heb, dan komen ze boven.''

Verschillende dolfijnen vertellen volgens haar verschillende boodschappen. ,,Je hebt dolfijnen die in groepen leven, de eco-dolfijnen. En je hebt dolfijnen die aleen leven, zoals Fungi.'' De laatste zouden zich vooral bezig houden met het genezen (healen) van personen en het vertellen van boodschappen die voor individuen van belang zijn. Broadhurst: ,,De fungi bijvoorbeeld is een performer, hij doet kunstjes, is constant maar bezig op te draven voor de vele toeristen. Zijn boodschap is dat je dat juist niet moet doen: maak geen voorstelling van je leven, zegt hij.''

De leider van de internationale dolfijnenbeweging is IDW-oprichter dr. Horace Dobbs, een Brit. Hij zei de medische wetenschap vaarwel om zich full-time met zijn liefde bezig te kunnen houden. Tien jaar geleden begon hij 'Operation Sunflower', om te onderzoeken of dolfijnen zieke mensen kunnen genezen. De film Oceania bevat bijvoorbeeld de getuigenis van Bill Bowen, eens een zwaar depressieve Engelsman, wiens leven 'veranderde' nadat Dobbs hem had meegenomen naar Dingle Bay om te zwemmen met Fungi. Bowen schijnt sindsdien geen pillen meer te slikken en bezoekt nu andere patiënten met psychische problemen om zijn verhaal te vertellen. Dobbs doet ook 'onderzoek' met autisten, mensen met anorexia nervosa en zelfs met aidspatiënten, maar dat verloopt volgens de dolfijnoloog iets moeizamer.

De kunstenaar Jan Ploeg uit het Groningse Lageland ontmoette Horace Dobbs enkele jaren geleden tijdens een walvisexpeditie in de buurt van Tenerife. Op Dobbs advies ging Ploeg daarna naar Ierland om met Fungi te zwemmen. ,,Het jaar daarop ging ik terug en toen werd ik gewoon door hem van het strand gehaald. Hij herkende me'', zegt Ploeg. Jan Ploeg blijkt zich op gezette tijden te 'verbouwen' tot dolfijn. Als de kunstenaar gaat zwemmen bindt hij een 'monovin', een soort staartstuk, aan zijn voeten. En in zijn handen houdt hij een staaf, waaraan hij links en rechts vinnen heeft gemonteerd. Deze hulpstukken stellen hem in staat de manier van zwemmen van een vis (,,met het hele lichaam'') zoveel mogelijk te benaderen.

Ploeg: ,,Als je een dolfijn ziet zwemmen dan krijg je er zelf zin in. Op deze manier kan ik me inleven hoe het voelt om dolfijn te zijn.'' De inspiratie die hij zo opdoet, gebruikt hij voor zijn kunstwerken: uit hout gesneden zeezoogdieren, met name dolfijnen. Ploeg gaat ook wel eens naar Harderwijk, een instelling die de meeste dolfijn-adepten verafschuwen omdat de dieren volgens hen niet in gevangenschap thuishoren. De Groningse kunstenaar begrijpt die afkeer wel, maar hij kan het zich niet veroorloven almaar naar het buitenland te gaan. ,,Een ritje naar Harderwijk kost me maar vijftig gulden, dus het Dolfinarium is toch m'n eerste bron'', zegt hij.

Volgende maand komt ook een aantal managers naar het dolfinarium te Harderwijk, voor een congres. Albert Kamphuis, een van de sprekers, verheugt zich al op de presentatie die hij dan samen met een biologe van het Dolfinarium mag houden. Zij zal eerst iets vertellen over het gedrag van dolfijnen en hij vertelt daarna wat managers van deze dieren kunnen leren. Kamphuis, partner van Createch Management Consultancy in Eindhoven, geeft ook een cursus voor managers die 'Persoonlijk leiderschap door middel van dolfijnstrategieën' heet. Die is gedeeltelijk gebaseerd op het boek Strategy of the Dolphin, Scoring a win in a chaotic world waarin de dolfijn centraal staat maar waarin ook andere waterdieren figureren.

De Amerikaanse auteurs Dudley Lynch en Paul L. Kordis onderscheiden twee soorten mensen: 'karpers' en 'haaien'. De eersten zijn passief, nemen geen risico's en worden vaak opgegeten. Haaien zijn - dit boekje is voor iedereen te begrijpen - agressief en zelfzuchtig. Het haaien-type overheerst in de zakenwereld. Kamphuis gebruikt deze vissenvoorbeelden niet tijdens zijn cursus, maar wel het idee daarachter van de Amerikaanse auteurs. ,,Volgens hen gebruiken de meeste mensen, die zij onderscheiden naar haaien of karpers, maar een deel van hun hersens. Dolfijnen daarentegen gebruiken hun volledige brein.''

Tijdens de driedaagse cursus (ƒ 3500,- exclusief BTW) doen de managers allerlei testjes om hun eigen persoonlijkheid in kaart te brengen. Eén daarvan is de brainmap. Door een reeks vragen nauwkeurig te beantwoorden, komt de manager erachter welk deel van zijn brein hij het meest gebruikt. Want pas als hij zichlf beter leert kennen, zo betogen de dolfijn-watchers, kan hij flexibel worden. ,,Soms is het namelijk prima om methodisch, rationeel en voorspelbaar te zijn'', zegt Kamphuis, ,,maar soms moet je in het diepe durven springen.'' Volgens Createch zouden managers vooral hun linkerhersenhelft gebruiken en daardoor 'naar binnen gericht' zijn. Kamphuis: ,,Dat betekent dat ze het steeds weer zoeken in efficiencyverbetering. Als de organisatie centraal is willen ze hem decentraliseren en als de organisatie decentraal is willen ze hem centraliseren.''

Hij geeft de cursus 'dolfijndenken in company' onder andere bij de kinderbescherming, bij een groot bedrijf waarvan hij de naam liever niet noemt en bij Oibibio - dat lijkt uit te groeien tot een centrum van dolfijnverering in Nederland. Op de dolfijnenafdeling van het New Age-warenhuis zijn behalve de boeken van Horace Dobbs ook cassettes en cd's te vinden met titels als Out of Depths, Sounds of the Ocean, en Dolphin Love. Er staan 'echte dolfijngeluiden' op die de luisteraar in de juiste stemming moeten brengen om met de dieren in contact te treden.

In Nederland telt het dolfijnengeloof op dit moment enkele honderden aanhangers; een school waarvan de leden elkaar regelmatig groepsgewijs ontmoeten om ervaringen uit te wisselen of om samen te mediteren. Een aantal van hen stelt pogingen in het werk om de grote dolfijn-goeroe Horace Dobbs nog dit jaar naar Nederland te halen. In Japan en Engeland zijn al dolphin healing centers, een soort dolfijntempels, geopend. Dolfijnenvrienden aller landen kunnen elkaar ook ontmoeten op Internet, bijvoorbeeld in de nieuwsgroep alt.animal.dolphins. Daar was onlangs een bericht te lezen, dat vermoedelijk ook bij minder spirituele geesten iets los zal maken. Op de Bahama's zouden de opnamen zijn begonnen voor een speelfilm met als hoofdrolspeler: Flipper.

(Uit NRC HANDELSBLAD

NEW AGE