Verstand op nul

Na een hectische ochtend van een te volle agenda en vertraagde treinen is het woensdagmiddag in Amsterdam. Ik lig op een zachtleren bank van het ontspanningscentrum Synchro-Tech, gevestigd aan de Herengracht. Uitgerust met koptelefoon en futuristische bril, wacht ik op de beloofde ontspanning. René Feyth, medewerker van het centrum, zet de Energizer aan. De Full Spectrum Lights, witte lampjes in de bril, beginnen in kaleidoscopisch patroon razendsnel te knipperen, terwijl piepjes uit de koptelefoon het geheel nog chaotischer maken. Na een paar minuten vloeien de lichtflitsen door elkaar. Kleuren doemen voor me op en ik voel mij snel rustig worden. Mijn hartslag wordt langzamer, mijn hersenen lijken vertraagd te werken en na een half uur is alles stil. Mijn hoofd voelt zwaar en leeg.

Ruim honderd vaste klanten - veel managers, maar ook studenten en kunstenaars - betalen regelmatig 35 gulden om op deze manier ontspanning te vinden. Sinds kort probeert Synchro-Tech ook bedrijven voor de Energizer te interesseren. De Synchro-energizer (zesduizend gulden) is een van de duurste typen brainmachines. Een stuk goedkoper is de Relaxman; die kost ongeveer 1800 gulden, maar mist dan ook het interne geheugen voor de verschillende soorten relaxprogramma's dat de Energizer wel heeft. De meest eenvoudige modellen zijn te vinden bij Ego-Soft, een New Age-winkeltje in de Nieuwe Kerkstraat in Amsterdam. Al voor vierhonderd gulden is daar een brainmachine te koop. Een stuk of drie gaan er hier per dag over de toonbank volgens verkoper Luc Sala, die schat dat in Nederland vijf- tot tienduizend mensen gebruik maken van brainmachines.

Alle brainmachines werken volgens hetzelfde principe: de apparaten genereren met licht en geluid frequentiepatronen die corresponderen met de gekozen staat van bewustzijn. Die kan variëren van diepe slaap tot uiterste alertheid. Robert Kildoulis, market-maker op de optiebeurs, is vaste klant bij Synchro-Tech. Maandelijks gebruikt hij de Energizer. ,,Om snel van stress af te komen.'' Veel van zijn collega's zien hem als een wat zweverig New Age-type. Dat neemt niet weg dat hij er al zes heeft overgehaald om ook eens te gaan. ,,Logisch'', zegt hij. ,,Op de beursvloer is iedereen praktisch de hele dag gespannen. Aan de machine is het onmogelijk om te denken. Je bent óf gefascineerd door de lichten, óf je valt in slaap. Dat is het maffe. Je bent helemaal omringd door licht en geluid maar je hoort en ziet vaak helemaal niets meer.''

Ondanks de populariteit van de brainmachines in de VS en in Japan, waar miljoenen mensen deze apparaten gebruiken, en de stijgende gebruikersgroep in Nederland, reageren medische instanties nog steeds verbaasd op het woord brainmachine. H. Merkelbach, als psycholoog verbonden aan de Rijksuniversiteit Limburg, heeft als een van de weinige wetenschappers ,,wel eens iets over die apparaten gelezen''. Hij is sceptisch. ,,In Amerika werkt men er vooral in de management mee. Niet zo gek: geen wetenschap zo vaag als de management-psychologie.'' Merkelbach noemt het idee achter de brainmachines te simpel. ,,Je kunt niet zeggen: als 'de hersenen' in een bepaalde frequentie werken, dan ben je ontspannen. 'De' hersenen bestaan namelijk uit een groot aantal gebieden die allemaal op verschillende frequenties zitten.''

Volgens Merkelbach kun je net zo goed twee halve ping-pong-balletjes over je ogen leggen en naar muziek luisteren. ,,Dat ontspant ook.'' Om door wetenschappers serieus te worden genomen, reserveert Synchro-Tech geld om lange-termijnstudies naar de werking van brainmachines te kunnen betalen. Tot nu toe zijn er alleen nog case-studies verricht. Over Amerikaanse psychologen bijvoorbeeld, die beschrijven hoe patiënten via de brainmachine van de drank af zijn gekomen. Feyth: ,,Sommige brainmachine-verkopers beroepen zich op dit soort resultaten; wij zijn daar voorzichtig mee. Er is meer, en vooral beter, onderzoek nodig.''

Toch is er ten minste één medicus in Nederland die met brainmachines werkt: Dr Robert Trossèl. Hij is als arts verbonden aan het Preventief Medisch Centrum, een privé-kliniek in Rotterdam. Een of twee keer per week gebruikt hij de brainmachine in therapieën bij patiënten die lijden aan slapeloosheid, stress of een te hoge bloeddruk. Volgens Trossèl kunnen mensen via de brainmachine ook sneller leren lezen. Zelf zegt hij op deze manier zijn leessnelheid te hebben opgevoerd van tweehonderd tot duizend woorden per minuut.

(Uit NRC HANDELSBLAD

NEW AGE