Amsterdam presenteerde zich als de afgelopen dagen als 'Capital of inspiration.' De gemeente was er veel aan gelegen dat de stad in positieve zin werd 'neergezet.' Bij de gemeentelijke desk in het persdorp op het Frederiksplein lag een grote stapel brochures waarin het gemeentelijke drugs- en prostitutiebeleid voor de buitenlandse journalisten werd verklaard. Voor de burgerij was, ter compensatie van de overlast die de top veroorzaakte, een scala aan optredens in de buitenlucht georganiseerd.

Doorgaans worden EU-tops bij voorkeur niet midden in grote steden gehouden. Dat nu gekozen werd voor hartje Amsterdam bood de gemeente weliswaar het voordeel de stad in het zonnetje te zetten maar laadde aan de andere kant een zware verantwoordelijkheid op de schouders van de gastheer, burgemeester Patijn.

Hij was verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid van de buitenlandse gasten. Niets werd daarom aan het toeval overgelaten. Maar liefst 5.000 agenten, van wie 2.750 van buiten Amsterdam, werden ingezet voor de beveiliging. Ook de hoofdofficier van justitie liet niets aan het toeval over: voor oproerkraaiers kon een beroep worden gedaan van artikel 140 van het wetboek van strafrecht, dat lidmaatschap van een criminele organisatie strafbaar stelt.

De overlast voor de Amsterdammers begon vorige week vrijdagmiddag toen de eerste afzettingen werden geplaatst. Boze reacties van mensen die moesten omrijden waren niet van de lucht maar namen geleidelijk af. Bewoners aan de, afgezette Stadhouderskade, maakten voor het eerst sinds tijden mee dat er geen verkeer voor hun deur raasde. Op verschillende terrasjes aan het Frederiksplein, achter het hek dat het plein schiedde van het persdorp, speelden kinderen.

De stad verkopen - en dan vooral aan de bezoekers tijdens de top. Buitenlandse journalisten, die vrijdagavond aanwezig waren bij de opening van het muziekfestijn in de zogeheten Gouden Bocht aan de Herengracht, wisten niet wat ze zagen. Zomaar op een plankier op het water staan. De strenge veiligheidsmaatregel die ook voor hen golden, vielen niet erg in de smaak. Maar de Rijksvoorlichtingsdienst, verantwoordelijk voor het reilen en zeilen in het persdorp en de Amsterdamse politie wilden geen enkel risico lopen.

De buitenlandse bezoekers werd weinig tijd gegund om de 'Capital of inspiration' op haar waarde te schatten. De Franse president Chirac ving er wellicht een glimp van op toen hij zondagavond in de Reguliersdwarsstraat de maaltijd gebruikte. De inzittenden in de vele auto's die af en aan naar de Nederlandsche Bank reden zagen vooral dat de Amsterdamse binnenstad op sommige plaatsen was veranderd in een belegerde veste. Er mocht een hoop, maar met een overmacht aan blauw werd opgetreden tegen ordeverstoorders. Volgens oud-Eurocommissaris F. Andriessen, die gisteravond vanuit het persdorp voor verschillende binnen-en buitenlandse media commentaar gaf op het verloop van de top, zullen in de nabije toekomst EU-tops in Brussel worden gehouden.

,,Amsterdam moet zich presenteren als een stad die weet wat zij wil en daarin gelooft'', aldus Verdellen eind vorig jaar. De coffeeshop naast hotel The Grand aan de Oudezijds Voorburgwal waar Chirac logeerde, bleef gewoon open.

Wat de gemeente bereft had het persdorp niet hoeven te verrijzen op het Frederiksplein. Maar de buitenlandse journalisten wilden niet in de RAI worden ondergebracht wat aanvankelijk de bedoeling was. Ze wilden zo dicht mogelijk bij de Nederlandsche Bank zitten. Om acht uur vanochtend is begonnen met de afbraak van het dorp. Pas wanneer alles weg is, is het Frederiksplein weer toegankelijk voor het publiek. ,,Als nu al iedereen wordt toegelaten schiet het werk niet op'', aldus een agent bij de 'doorgangspost' in de Utrechtsestraat.

Uiteindelijk leverde de gok van Amsterdam zowel winst als verlies op. Bescheiden commotie ontstond er over de juridische rechtvaardiging van de 348 arrestaties. Vier arrestanten werden na een kort geding nog tijdens de top alweer in vrijheid gesteld. En dan was er ondanks alle veiligheidsmaatregelen de ordeverstoring tijdens dé slotpersconferentie vanochtend vroeg in Carré, die aan minister-president en EU-voorzitter Kok de cynische kritiek 'dit is goed georganiseerd' ontlokte. Veel punten scoorde daarentegen het beeld van gistermiddag op de brug over de Amstel: burgemeester Patijn, Hollandse fietsen, de leiders van Europa. En dat alles in de zon.

(NRC Handelsblad / Binnenland 18 juni 1997)