Premier Kok heeft gisteren tijdens een gesprek onder vier ogen nog een vergeefse poging gedaan om bezwaren van zijn Britse collega Blair tegen Nederlandse voorstellen op het gebied van justitie weg te nemen.

Het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie spant zich bijzonder in om de Europese samenwerking bij visum-, asiel- en immigratiebeleid gemeenschappelijk te maken, zodat het Europese Hof, de Europese Commissie en het Europees Parlement een rol kunnen spelen. Ook zou volgens de Nederlandse voorstellen het Verdrag van Schengen over opheffing van grenscontroles, dat niet alle lidstaten hebben aanvaard, in het Verdrag van Amsterdam moeten worden ondergebracht. Omdat bij de onderhandelingen over het nieuwe Verdrag van Amsterdam weinig resultaat wordt verwacht op gebieden als buitenlands beleid en institutionele hervormingen, hoopt Nederland dat tenminste op het gebied van justitie op de top succes geboekt wordt.

Maar volgens Britse regeringskringen heeft Blair tegen Kok gezegd dat over de ontwerp-verdragstekst op dit punt niet eens onderhandeld kan worden omdat voor Groot-Brittannië ,,fundamentele principes'' in het geding zijn. Londen wil bij alles wat met grenscontroles te maken heeft volledig eigen zeggenschap behouden en geen enkele soevereiniteit overdragen aan de EU. Alle visa-, asiel- en immigratiebeleid moet volledig in Britse handen blijven, aldus de Britten. Premier Kok, die de afgelopen weken herhaaldelijk gepoogd heeft door gesprekken onder vier ogen het Britse standpunt te versoepelen, kreeg gisteren van de socialist Blair dezelfde afwijzingen te horen als jarenlang diens conservatieve voorganger Major gaf. Om aan bezwaren van andere lidstaten, waaronder Duitsland, tegemoet te komen, is in de vorige week opgestelde ontwerp-tekst voor het Verdrag van Amsterdam al voorgesteld om pas over vijf jaar te beslissen over een eventueel afschaffen van het vetorecht bij het asiel- en immigratiebeleid.

De voorzitter van het Europees parlement, Gil-Robles, drukte vanmorgen zijn ,,grote ongerustheid'' uit omdat de Nederlandse voorstellen op het gebied van justitie en binnenlandse zaken onder het ,,minimale niveau blijven steken''. Hij zei dit in een toespraak voor de staats- en regeringsleiders. Het is echter zeer de vraag of de Nederlandse voorstellen die nu op tafel liggen het zullen halen. Kok had gisteravond nog een ontmoeting met Commissievoorzitter Santer. Bij de Europese Commissie bestaat de vrees dat de hele zaak op de lange baan geschoven wordt en dat de Europese top beslist om hierover over vijf jaar opnieuw te onderhandelen. Groot-Brittannië volhardt volgens een regeringsfunctionaris ook in de afwijzing van het Nederlandse voorstel om de defensie-organisatie West-Europese Unie (WEU) geleidelijk te integreren in de Europese Unie. Groot-Brittannië is hier, net als sommige andere lidstaten, op tegen omdat het van de EU een defensiegemeenschap zou maken.

Een belangrijke factor bij de top is de onzekerheid over de opstelling van de nieuwe socialistische premier van Frankrijk, Jospin. Bronnen bij het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken zeggen de indruk te hebben dat de Franse premier, verrast door zijn eigen verkiezing, nog niet duidelijk weet wat hij wil. Ze gingen ervan uit dat Jospins gedrag vandaag onvoorspelbaar is, omdat hij met het gezelschap van Europese regeringsleiders geen enkele ervaring heeft en ,,zo in het koude water wordt gegooid''. Jospin zelf was gisteren afwezig bij vooroverleg van de Europese socialistische regeringsleiders in het Amstel Hotel. Hij arriveerde vanmorgen als laatste regeringsleider in Amsterdam. Jospin zit samen met zijn politieke tegenstrever president Chirac aan de onderhandelingstafel.

Premier Kok heeft de regeringsleiders verzocht vanmorgen geen tijd te verdoen met algemene verklaringen en dadelijk te beginnen aan de onderhandelingen over de belangrijkste onderwerpen waarover meningsverschillen bestaan. Het was de bedoeling dat de regeringsleiders vanmiddag om vijf uur over de werkgelegenheid zouden praten, waarover vorige week door nieuwe eisen van de Franse regering over de Europese aanpak van de werkloosheid scherpe tegenstellingen tussen lidstaten zijn gebleken. Vanavond en morgen zouden de regeringsleiders verder onderhandelen over de verdragsherziening. De verdragshoofdstukken zullen stuk voor stuk worden doorgenomen, met de Nederlandse voorstellen voor wijziging, waarop de regeringsleiders hun commentaar kunen geven.

Volgens de meest optimistische planning wordt de Europese top morgenmiddag afgesloten met overeenstemming over een nieuwe verdragstekst.

(NRC Handelsblad / Binnenland 16 juni 1997)