Dossier Ramp Enschede

Nieuws

Logboek

Onderzoek

Feiten

Slachtoffers

S.E. Fireworks

Vuurwerk en veiligheid

Ze wilden de grootste zijn. Rudi Bakker en Willy Pater, eigenaren van S.E. Fireworks. Een portret.

Door onze redacteuren BAS BLOKKER en STEVEN DERIX

ENSCHEDE, 20 MEI. Even leken ze wel Butch Cassidy en the Sundance Kid. Rudi Bakker en Willy Pater waren een paar dagen de meestgezochte mannen van Nederland. Ze verdwenen direct nadat hun bedrijf S.E. Fireworks de lucht invloog - in een explosie die ten minste zeventien mensen het leven heeft gekost en vierhonderd Enschedese huizen heeft vernietigd. Het openbaar ministerie in Almelo vaardigde een internationaal opsporingsbevel tegen hen uit. Hun voormalige baas en compagnon, Harm Smallenbroek, noemde hen 'criminelen': hij kon zich niet voorstellen dat mensen zoiets op hun geweten hebben en zich daarvoor niet willen verantwoorden.

Wie zijn dan deze onmensen?

Gezellige mensen, zegt Shirley Christian, vuurwerkspecialist uit Duitsland. Jonge, ambitieuze ondernemers, zegt Leo Groenendaal, van Lesli Vuurwerk uit Lichtenvoorde. Toffe lui, zegt Coen de Laat, van Magic Effects uit Liempde. Verantwoordelijke professionals, zegt Jaco van Seventer, van Jaco vuurwerkevenementen in Ede. Nee, wie navraag doet in de branche krijgt niet het beeld van knallende cowboys. Rudi was een fanatieke ledenwerver voor de vereniging Vuurwerk Evenementen Nederland: Een goed bedrijf hóórt lid te zijn, vond hij altijd.Rudi was de baas, Willy was de stille. En hun vrouwen, Anita en Marion, namen altijd de telefoon op. Dan liepen er nog wat medewerkers rond. Een wat gezette man die hielp sjouwen. Soms stagiairs van de Pyrotechnische opleiding in Utrecht. Als een handelaar of een vuurwerker S.E. Fireworks bezocht, op afspraak of zomaar, kregen ze koffie, keken ze naar een demonstratievideo, of kletsten ze gewoon wat over het vak.

Rudi en Willy legden uit wat je wel of wat je beter niet kon doen bij het afschieten van vuurwerk, wat het effect was van bijzondere produkten. Hún hoefde je op dat gebied weinig te vertellen.

Het bedrijf behoorde al ten tijde van Smallenbroek tot de top-vijf van Vuurwerkwerkers, deed grote evenementen, tot 25.000 gulden. Het had 44 gediplomeerde vuurwerkers op de zogenaamde 'schietlijst' staan en zette hen op hoogtijdagen soms op tientallen plaatsen in het hele land in bij vuurwerkshows. Fietsenhandelaar en vuurwerkverkoper Frans Busscher, die zijn vuurwerk rond Oud en Nieuw in een container bij S.E. Fireworks bewaarde ("een vriendendienst"), kwam zo'n vuurwerker op Koninginnedag tegen bij een show in Kampen. "Hij vertelde mij dat ze die dag vijftien shows deden." Ze hadden de week voor de laatste Koninginnedag, op 24 april, ook nog een verkoopshow gegeven, op de kermis in Enschede. Van Seventer was er wezen kijken, en hij had er nog zo'n zes andere vuurwerkspecialisten gezien die de nieuwste spullen kwamen bewonderen, de cakeboxen, de flowerbeds en de 65-millimeterbommen.

Eén nieuw artikel vertoonde gebreken, maar dat lag niet aan Rudi en Willy. Paul van der Heijden, pyrotechnicus van Jaco, was er ook: "In de 'blinkersterren' - in feite knikkers van kruit die in de lucht opbranden - zaten stukjes titanium verwerkt, waardoor een extra helder effect ontstaat. Het vuurwerkprojectiel waarin de sterren zaten kwam alleen niet hoog genoeg, waardoor brandende sterren op de grond terechtkwamen - in dit geval in het publiek. Niemand raakte gewond."

Een paar dagen later, op 5 mei in Vlaardingen, was er nog een ongeluk. Een afgeschoten shell explodeerde niet helemaal, de helft viel brandend naar beneden. Een vrouw liep lichte brandwonden op. Dat was alweer "niet de schuld van Rudi en Willy".

Na afloop van de show kon je meteen afspraken maken met Rudi en Willy, de nieuwe lading uit China was onderweg. Ze verheugden zich allemaal op de nieuwe cilinderbommen. Dat was een paar weken voor de fatale explosie van afgelopen zaterdag.

Van bewuste slordigheid als oorzaak van de ramp willen de vuurwerkspecialisten absoluut niet horen. "Als Rudi iemand ooit had zien roken bij het klaarzetten van het showvuurwerk, dan had-ie hem helemaal inelkaargetrapt", schat Van Seventer. De Duitse specialiste Shirley Christian was er november vorig jaar: , ,Het was wel keurig op het bedrijf. Alles was opgeruimd. We liepen door een soort straatje, langs garageboxen, naar de ruimte waar ze het vuurwerk voorbereidden."

"Ze wilden de grootste zijn, dat merkte je aan de sfeer. 'Het gaat goed, veel opdrachten', dat soort opmerkingen", zegt Leo Groeneveld. "De zaak bloeide ook echt op", zag Frans Busscher. "Er waren meer containers, meer handel." , ,De laatste jaren groeiden ze uit hun jasje", zegt Coen de Laat. Man, man, wat heb je hier veel staan, had hij nog tegen Rudi gezegd toen hij de laatste keer kwam en al die containers zag staan. Ja, we willen wel weg hier, had Rudi gezegd, maar hij kon het met de armlastige gemeente maar niet eens worden over de afkoopsom - net als buurbedrijf, textielveredelaar Cord Finish, dat zeven jaar met Enschede onderhandelde.

Zo werd het kleine terreintje aan de Tollensstraat voller en krapper. De 'bunkers', zagen de bezoekers, hadden een gewone garagedeur, zo een die je rammelend omhoogrolt. Op de daken lag waarschijnlijk rubber of van die teermatten. De containers zaten potdicht met een hangslot, zonder kettingen die drukontlasting hoorden te geven.

En in de containers lag, tegen de voorschriften uit de vergunning in, groot, professioneel vuurwerk. Daar kreeg Van Seventer tenminste zijn evenementenvuurwerk uit aangereikt, op 20 april, de laatste keer dat hij kwam. Twee dingen vielen hem verder op. "De twintig voets containers waren half tot driekwart vol." Dat zou betekenen dat ze veel meer vuurwerk moeten hebben bevat dan de toegestane 3.500 kilo. En dat het er binnen bloedheet was. 'Ben je niet bang voor spontane verbranding', had hij Willy gevraagd. 'Nee hoor', zei Willy, 'dat kan absoluut niet.'De voorzitter van de Federatie Vuurwerk Nederland, H. Kapel, suggereerde deze week dat op het terrein waarschijnlijk niet-verpakt zwaar vuurwerk, zoals titanium-bommen aanwezig was. Ze hadden titanium- bommen, zegt Jaco van Seventer. "Van die six inch shells (bommen van 150 mm diameter). Ik heb ze wel van ze gekocht. Nou, een slagje kleiner. Maar dat zat allemaal keurig in de verpakking met een bandje eromheen."

(m.m.v. Petra de Koning)