Openheid in Enschede
OP PAPIER klopt alles in
Nederland. Zo ook in Ensche de. In de praktijk ligt het anders. Enschede
is daarvan de recentste en schrijnendste illustratie. Vijf dagen na de
explosie in de vuurwerkplaats S.E. Fireworks en de ramp in de omliggende
woonbuurten is het aantal vragen eerder toe- dan afgenomen.
Het gaat daarbij niet in de eerste plaats om de directe hulpverlening.
Rampbestrijding is nu eenmaal geen dagelijkse routine en dus moet er
geïmproviseerd worden. Dit betekent dat in de eerste dagen niet
alleen het beste van burgers en gemeenschap boven komt, maar ook dat er
fouten en foutjes worden gemaakt die over en weer niet begrepen worden.
De identificatie van de dode slachtoffers is een voorbeeld. Nabestaanden
willen snel helderheid en vinden dat de identificatie te traag verloopt.
Het team dat hiervoor verantwoordelijk is streeft op zijn buurt naar
accuratesse, juist om geen onduidelijkheden te laten bestaan. Hetzelfde
kan met een beetje goede wil ook nog gezegd worden over de lijst van
vermisten, die vandaag eindelijk zou worden vrijgegeven. De gemeente
Enschede wenst geen risico's te nemen en heeft daarom dagenlang met man
en macht aan de lijst gewerkt. Deze controlereflex past in de
Nederlandse administratieve traditie, ook al spoort die niet met het
verlangen van veel bewoners om het lot weer enigszins in eigen hand te
nemen.
MAAR MINDER begrip kan er zijn voor de wijze waarop het openbaar
bestuur zich tot nu toe van zijn taak heeft gekweten zoveel mogelijk
openheid van zaken te verschaffen. Als het gaat om de 'procedures' en
'verantwoordelijkheden' toont de gemeente Enschede zich van een wel heel
zwijgzame kant. De verzuchting 'Ich habe es auch nicht gewusst' van
burgemeester Mans op een van zijn eerste persconferenties heeft de
afgelopen week helaas school gemaakt. Op een aantal belangrijke vragen
wordt sindsdien zelfs geen begin van een antwoord gegeven. Waarom had
de brandweer bijvoorbeeld geen 'aanvalsplan'? De provincie Overijssel
had daarvoor wel gepleit. Waarom kreeg S.E. Fireworks in 1997
vergunning voor drie zeecontainers en werd een bezwaarschrift daartegen
op formele gronden ter zijde geschoven? Waarom werd dit aantal twee jaar
later met elf uitgebreid, en is toen voldoende gecontroleerd op
naleving van de voorwaarden van de vergunning? Waarom hebben de
gemeenteraadsleden een zwijgadvies gekregen van het college van B en W?
Wil het dagelijks bestuur geen pottenkijkers of heeft het werkelijk
alle hoop gevestigd op de onderzoekscommissie-Oosting naar wie
burgemeester Mans voortdurend verwijst?
ENSCHEDE IS een relatief kleine gemeente zonder ervaring met
grootschalige rampbestrijding. Dat is haar niet euvel te duiden. Maar
angst voor juridische claims is een slechte raadgever. Juist daarom is
het van belang dat het bestuur elke indruk vermijdt dat het zijn
verantwoordelijkheden probeert te ontlopen.