Dossier EK 2000  

Nieuws

Veiligheid

Nederlands elftal

Toernooi

Geschiedenis

Tegenspraak

Links

Meest winstgevende veroveringsoorlog

Door Jan Stavinoha
Voetbalwedstrijden die vroeger ten westen van het IJzeren Gordijn werden gespeeld, waren bij voetbalfans uit de voormalige Oostbloklanden uitermate populair. Velen probeerden een felbegeerd visum voor de gelegenheid te krijgen. Zo'n wedstrijd was immers een prachtige gelegenheid om vanuit zo'n Oostblokland het vrije westen te bereiken.

Zonder de gebruikelijke problemen die dat met zich meebracht. In elk geval zonder gevangenschap te riskeren of je leven op het spel te zetten. Een klassiek voorbeeld was de voetbalwedstrijd die in 1983 in Italië werd gespeeld tussen Legia Gdansk en Juventus. Na afloop bleek dat tientallen Poolse supporters niet naar Polen waren teruggekeerd. In die tijd kon een wedstrijd die verloren werd, voor sommigen dus een enorme overwinning betekenen. Maar de tijden zijn veranderd en voetballiefhebbers in het voormalige Oost-Europa zwichten nu onder hetzelfde juk van het dagelijks bestaan als hun Westeuropese collega's. Voetbal voldoet nu overal aan dezelfde behoefte. In oost als west, in zuid zowel als noord. Wanneer ik in Praag of in Amsterdam in de buurt van een stadion kom waar een wedstrijd wordt gespeeld, is zowel daarginds als hier de omgeving van een onheilspellende en doordringende krijgssfeer doordrenkt. Op zo'n dag weten latente voetbal-geheelonthouders dat het maar beter is dat ze met geen woord uiting geven aan een eventuele afkeuring van het spel. Het enige dat ze zich kunnen voorhouden is de opluchtende zekerheid dat na onweer altijd weer een dag met zonneschijn komt. Voetbalstadions zijn verzamelplaatsen voor voetbalgelovigen, die opgewonden, rumoerig en zelfs agressief op bewijzen van een betere, hogere en goddelijke macht wachten, terwijl toch voor de meeste religieuze gemeenschappen geldt dat godheden geëerd moeten worden door nederigheid, het tonen van respect en - vooral - door gepaste stilte in acht te nemen. Maar in de tempels van de voetbalgelovigen treft men juist het tegenoverstelde aan. De geluidsoffers die uit een voetbalstadion religieus omhoogstijgen om harmonisch in de stilte van het universum op te gaan, zijn sterk verwant met de geluiden die publieke executies tijdens de Franse Revolutie begeleidden. Als er buitenaardse beschavingen bestaan, wordt daar waarschijnlijk ook aan politiek, oorlog en economie gedaan. Maar of die buitenaardse beschavingen ook voetbal en kampioenschappen kennen, waag ik te betwijfelen. In het geval dat er echt een buitenaardse beschaving bestaat en zij tijdens het Europese kampioenschap vanuit het universum naar onze planeet kijken en luisteren naar alle kreten die van de aardkloot opstijgen, dan kan ik me goed voorstellen dat er bij de regeringen van die buitenaardse beschaving wat vragen rijzen ten aanzien de homo-voetballus en diens missie op onze planeet.

Want waarom toch vervallen regelmatig miljoenen, vertegenwoordigers van de volwassen en nog opgroeiende bevolking van de aarde in een ongecontroleerde zinsbedwelming wanneer op een grasveld tweeëntwintig behaarde paren benen achter wat samengeperste lucht aanhollen, verpakt in een ronde leren bol? Ze zouden zich beslist afvragen welke goddelijke macht in staat is om de onderste helft van mannenlijf plotseling zo te activeren dat alle energie wordt aangewend op het verplaatsen van een bal (die niet eens een zaadbal is) door middel van een trap in de richting van een buiten dienst gestelde fuik. Wanneer ze toevallig mij zouden aanschieten om mij dergelijke vragen te stellen, dan zou ik met mijn zwaar Tsjechische accent de vragensteller wel wat informatie kunnen geven. Voetbal is de meest democratische en winstgevende veroveringsoorlog die ooit heeft bestaan, zou ik zeggen. Een oorlog die onder wettelijk toezicht staat en die door alle strijdende partijen gewenst is. Elke voetballer vertegenwoordigt en verdedigt een miniem, mobiel en onschendbaar gebied en krijgt het mandaat om uitsluitend met behulp van het onderste deel van zijn lichaam zijn tegenstander te verslaan.

Vooral dat laatste is nogal uniek, want in het verleden zijn overwinningen op het strijdveld, vooral dankzij het bovenste deel van het lichaam behaald. De verklaring van dit fenomeen is waarschijnlijk het feit dat een voetballer door middel van zijn benen tijdens een wedstrijd demonstreert dat hij het liefst in wezenlijk contact met de aarde staat, een streven dat eigenlijk de essentie vormt van ons bestaan. De bal zelf is een waarneembaar moleculair stukje van ons noodlot. De bal, die van de ene kant van het veld naar de andere rolt, je wordt toegespeeld en je dan weer ontglipt, is immers een geëigend symbool van de vergankelijkheid van ons bestaan. Tijdens een wedstrijd wordt er niettemin hevig maar zonder bloedvergieten om die felbegeerde bal gevochten, onder toeziend oog van duizenden toeschouwers die zich als op nonactief gestelde legeraanvoerders met het verloop van de strijd slechts op afstand en verbaal mogen bemoeien, tenminste wanneer ze daar een bepaald geldbedrag voor op tafel hebben gelegd. Terwijl vroeger hogepriesters en politici grote financiële offers en mensenoffers nodig hadden om hun territorium veilig te stellen of uit te breiden, opdat zijzelf en hun onderdanen zich veilig en superieur konden voelen, heeft een modern voetbalteam voor zoiets slechts negentig minuten, elf spelers en één bal nodig. Dankzij een zeer sportief gebruik van de beenspieren lukt het zo'n team binnen een paar minuten om de toeschouwers het gevoel te geven dat zij niet alleen op de wereld zijn en brengen zij bij al die miljoenen kijkers die de wedstrijd op de tv volgen een raadselachtige ontroering tot stand, die ten aanzien van één groep tot verbroedering leidt, en bij de andere groep aanleiding geeft tot diepe haatgevoelens. Dat is de verbeteraars van de samenleving, de hogepriesters en politici, nooit echt gelukt. Zulke dingen zou ik misschien zeggen, wanneer ik ooit gevraagd word aan een buitenaardse enquête over voetbal mee te doen. Wanneer de enquêteur mijn verhaal heeft aangehoord zal hij me ongetwijfeld aanraden om me, tijdens de wedstrijd Nederland-Tsjechië tijdens het komende Europese kampioenschap, samen met de paar Tsjechen die ons land rijk is, ergens te verstoppen, als voorzorgmaatregel gezien bepaalde betreurenswaardige gebeurtenissen die de laatste tijd rond voetbalwedstrijden voorgevallen zijn. Maar ik zal besluiten om te blijven. Want ik geloof dat we aan het verschijnsel voetbal niet meer kunnen ontkomen, zoals het ook onmogelijk is je voor daglicht te verschuilen.