Dossier EK 2000  

Nieuws

Veiligheid

Nederlands elftal

Toernooi

Geschiedenis

Tegenspraak

Links

Voetbalvandaal onttrekt zich steeds meer aan stereotypen

De Belgische en Nederlandse politie heeft profielen laten opstellen van de supporters uit de zestien landen die deelnemen aan Euro 2000. Engeland en Duitsland leveren de risicogroeperingen. De Tsjechen zijn de outsiders.

Door onze correspondent HANS BUDDINGH'

BRUSSEL, 9 JUNI. Komen de 'Arkan-tijgers', die in Kosovo terreur zaaiden onder de lokale bevolking, naar Euro 2000 om wraak te nemen op de Engelsen voor de geallieerde bombardementen op Belgrado? Arkan, die begin dit jaar werd vermoord, recruteerde zijn 'tijgers' immers uit de hooligans van de voetbalclub Rode Ster Belgrado. Criminoloog Manuel Comeron van de Luikse universiteit is er tamelijk gerust op. "Ze reizen niet", zegt hij simpelweg. De Luikse onderzoeker schreef samen met een collega van de vakgroep criminologie een profielschets voor het Belgische ministerie van Binnenlandse Zaken onder de titel 'Europese supporters en harde kernen'. De profielschets wordt nu door de politie in België en Nederland gebruikt bij de analyse van de supportersbewegingen tijdens Euro 2000.

Uit Oost-Europa komen volgens Comeron vooral enigszins welgestelde supporters. En die veroorzaken geen problemen. De rest heeft nauwelijks geld om naar België of Nederland te gaan. Wel houdt de onderzoeker rekening met de komst van hooligans uit Tsjechië, zondag in Amsterdam de eerste tegenstander van het Nederlands elftal. De Tsjechische hooligans, overwegend skinheads, bezochten onder het roepen van racistische leuzen ('jood, jood') regelmatig wedstrijden van de nationale ploeg, maar bleven tot nu altijd in eigen land. De Tsjechische 'harde kern' van supporters is sterk beïnvloed door extreem-rechts. Ze zijn onder meer afkomstig van de Praagse clubs Sparta en Slavia. Onderzoeker Comeron sluit niet uit dat de Tsjechische hooligans Euro 2000 aangrijpen om voor het eerst naar West-Europa te komen. Tijdens het EK van 1996 in Engeland, toen Tsjechië de finale haalde, waren ze nog niet aanwezig. Op basis van gesprekken met informanten uit vrijwel heel Europa politie, supportersbegeleiders, veiligheidsfunctionarissen en eigen waarnemingen bij talrijke voetbalwedstrijden in de afgelopen jaren, verzamelden Comeron en zijn collega gedetailleerde gegevens over het gedrag van supporters. Van hun houding ten opzichte van politie, andere supporters en lokale bevolking, middelen van vervoer, duur van verblijf rond een wedstrijd, tot hun eet- en drinkgewoonten. Zo blijkt dat veel Tsjechische supporters het liefst picknicken met eten dat van huis is meegenomen, Spanjaarden vooral in restaurants eten, Duitsers liever naar de snackbar gaan, Noren dit zelden doen, en Engelsen niet alleen in snackbars maar ook graag in bars eten. Uit een aantal landen reizen volgens de Luikse onderzoekers helemaal geen 'harde kernen' van supporters mee, bijvoorbeeld Denemarken, Portugal en Slovenië. Van Noorse supporters valt niets te duchten. Spaanse risicosupporters ('Ultra's') zijn nauwelijks georganiseerd. Italiaanse 'Ultra's', die banden hebben met extreem-rechts, zijn alleen in clubverband georganiseerd en niet voor wedstrijden van de nationale ploeg van Italië. Engelse en Duitse supporters hebben de grootste en gewelddadigste 'harde kernen'. Het zou in totaal om enkele duizenden personen gaan. Ze komen ook naar toernooien voor wedstrijden die allang zijn uitverkocht. Beide worden in het jargon tot de 'C-categorie' gerekend. De grote meerderheid van klassieke 'A-supporters' wordt als niet gewelddadig beschouwd. De B- categorie wordt gevormd door meelopers, die er tussenin zitten. De groepen B en C verblijven vaak op campings en organiseren hun reizen slechts een paar dagen tevoren, wat de voorspelbaarheid en beheersbaarheid voor de autoriteiten vermindert. De Luikse onderzoekers bevestigen bevindingen van anderen, dat gewelddadigheden van 'harde kernen' steeds meer buiten het directe gebied van het stadion plaatsvinden, dat kwaadwillende supporters zich snel verplaatsen (bijvoorbeeld met de hogesnelheidstrein) en veelvuldig gebruik maken van gsm en internet. Bovendien hebben de 'harde kernen' nauwelijks nog sportieve motivatie, maar zijn ze puur op geweld uit.

De Engelse 'harde kern', die zich nog weer enigszins onderscheidt van de 'risicosupporters', bestaat volgens de onderzoekers uit vijftien tot twintig subgroepen. Deze groepen van naar schatting in totaal 500 tot 1.000 personen, kennen ook een onderlinge rivaliteit. De meeste Engelse risicosupporters verplaatsen zich per eigen auto. Zij komen al in de vroege ochtend van de wedstrijddag van het nationaal elftal naar het gastland en gaan actief op zoek naar rivaliserende supporters. De meesten dragen geen attributen van hun ploeg. Een klein deel heeft banden met extreem-rechts. De Engelse risicosupporters staan vooral vijandig tegenover aanhangers van Duitsland, Nederland en Italië. De Luikse onderzoekers noemen de Duitse hooligans - die vooral vijandig staan tegenover Engelse en Nederlandse supporters - "zeer georganiseerd". De gevaarlijkste komen volgens Comeron uit het voormalige Oost-Duitsland. Ze onderhouden banden met extreem-rechts en zoeken dikwijls de confrontatie met de lokale migrantenbevolking. Enkele jaren geleden trokken Duitse hooligans na aankomst met de trein in Brussel meteen naar een wijk waar veel Marokkanen wonen.

Volgens Comeron heeft zich nu een nieuwe golf Duitse hooligans ontwikkeld, die helemaal niet meer in voetbal zijn geïnteresseerd en de wedstrijden zien als een goede gelegenheid voor criminele activiteiten. Zij drinken in tegenstelling tot de 'klassieke' hooligans geen alcohol. Comeron beschouwt hen als "uiterst gevaarlijk en specialisten in stadsgeweld". Comeron heeft zelf waarnemingen verricht tijdens het WK voetbal in Frankrijk in 1998. Volgens hem waren de gewelddadigheden daar onder meer te wijten aan veel te traag ingrijpen van de Franse politie. Uit de ervaringen in Frankrijk valt volgens Belgische veiligheidsautoriteiten nog een les te trekken: het risico van botsingen tussen hooligans en lokale migrantenjongeren. Zo kwam het in Marseille na provocaties van Britten tot botsingen met Franse jongeren van Noord-Afrikaanse afkomst.

Belgische veiligheidsautoriteiten houden rekening met gewelddaden van Britse hooligans tegen Turkse jongeren in Vlaanderen en Wallonië uit wraak voor de recente incidenten in Istanbul en Kopenhagen. Volgens Belgische veiligheidsautoriteiten plegen Turkse supporters, van wie de meesten niet uit Turkije maar uit EU-lidstaten komen, zich aan de wet te houden. Wel beschouwen zij 'ultranationalistische' gevoelens bij sommige Turkse supporters als een risicofactor, waarbij wordt gewezen op mogelijke botsingen tussen Turkse en Koerdische migranten.