Dossier EK 2000  

Nieuws

Veiligheid

Nederlands elftal

Toernooi

Geschiedenis

Tegenspraak

Links

Over een week barst het EK voetbal los. Achter de uitgelaten feestelijkheid gaat een strategie van repressie schuil.

Door onze redacteur BRAM POLS

DEN HAAG, 3 JUNI. "Het feest dat het EK 2000 gaat brengen kent naar Nederlandse begrippen zijn weerga niet", zei Peter van Zunderd onlangs. Maar de tijdelijk directeur-generaal op het ministerie van Binnenlandse Zaken, speciaal belast met de voorbereiding van het festijn, voegde er meteen aan toe dat het feest zich niet zo simpel laat organiseren, omdat 'we het samen met de Belgen doen'. Je geeft in je eentje nu eenmaal gemakkelijker een tuinfeest dan samen met je buren. Dan zit er een lastige heg tussen. Van Zunderd, de chef van het politiekorps Midden- en West-Brabant die op 1 december vorig jaar met de EK-missie voor minimaal een half jaar naar Den Haag kwam, was eerder vier jaar districtshoofd in Rotterdam-Zuid, waar de Kuip staat. Hij weet dus wat er kan gebeuren.

Onder het oppervlak van uitgelaten feestelijkheid gaat dan ook een beduidend grimmiger werkelijkheid van repressie schuil. Zoals minister De Vries (Binnenlandse Zaken) stelt: "In het buitenland bestaat soms het beeld dat in Nederland alles is toegestaan. Het EK is voor ons een uitstekende gelegenheid dat beeld recht te zetten. De Nederlandse politie is vriendelijk, waardig, maar waar nodig streng en doortastend." "Wie feest wil vieren is van harte welkom", voegt Van Zunderd toe, "maar wie de zaak wil verpesten wordt gegrepen als de zaak nog niet uit de hand is gelopen."

In het EK-centrum op het departement zijn onder leiding van Van Zunderd dertig ambtenaren van een achttal ministeries bijeen gebracht, die al een jaar of vier met de voorbereiding bezig waren. Inmiddels heeft de organisatie zich vertakt tot de laatste schakels: 4.000 politieagenten, fancoaches die supporters begeleiden, stewards, hondenbrigades, helikopterteams die videobeelden maken, ambulancepersoneel, mensen van de spoorwegen. Het kampioenschap alleen al leunt op ongeveer 10.000 vrijwilligers.

Vooral op het ministerie leeft het besef dat straks ruim vijf miljard ogen de politie in de gaten zullen houden en dat zo'n 7.000 journalisten 'met nieuws thuis moeten komen', wat niet altijd de verslagen van het veld zullen zijn. Belangrijkste adagium is daarom dat het niet uit de hand mag lopen. Daartoe zijn in het afgelopen half jaar onder andere drie wetten door het parlement gehaald. Ze moeten de autoriteiten een veel ruimere bevoegdheid geven om hooligans van straat te halen en te houden.

Van Zunderd heeft enkele weken geleden in Denemarken de bevestiging gehad van het nut van die wetgeving. Nuchtere Turken en dronken Britten zochten elkaar op, maar de politie stond machteloos tot de groepen eenmaal slaags waren. Dat kan in Nederland worden voorkomen.

Het gaat bij de 'voetbalwetten' om aanpassing van artikel 141 van het Wetboek van Strafrecht (WvS) waarin openlijke geweldpleging strafbaar is gesteld. Door de wijziging kunnen nu ook 'meelopers', die (nog) niets hebben gedaan maar wel dreigen deel te gaan nemen aan een grootscheepse ordeverstoring op voorhand worden opgepakt. Ook is artikel 540 van het Wetboek van Strafvordering aangepast. Dit geeft de rechter-commissaris de mogelijkheid bij verstoring van de openbare orde verdachten direct in verzekering te stellen als hij de kans op herhaling groot acht. Ook zal een actiever beroep worden gedaan op de Wet op de Identificatieplicht. Die wet voorziet in de mogelijkheid mensen te verplichten zich te identificeren als ze bijvoorbeeld een voetbalwedstrijd dreigen te verstoren. Kunnen ze geen paspoort of rijbewijs laten zien, dan overtreden ze artikel 435 (WvS) en kunnen ze worden opgepakt. In het Zakboek Politie worden agenten er verder op gewezen dat ze nog 'een troef' hebben, als ze bij het doen van ambtsverrichtingen door iemand worden gehinderd zonder dat die direct een strafbaar feit pleegt. Zo iemand kan - 'na te zijn gewaarschuwd en bevolen te vertrekken en dit weigert'- in de cel worden gezet voor maximaal 87 uur.

Ten overstaan van de rest van Europa zou het eigenaardig zijn als Nederland tijdens het EK zijn alom uitgedragen 'gedoog-drugsbeleid' zou wijzigen, maar duidelijk is dat het 'heel strikt wordt gehandhaafd' en dat plaatselijke situaties moeten uitwijzen of 'strenger optreden noodzakelijk is'. Wie meer dan 30 gram cannabis op zak heeft riskeert in elk geval twee jaar vrijheidsstraf en een boete van 25.000 gulden. Tegen het bezit van xtc wordt hard opgetreden. Maar ook voor het gebruik van alcohol gelden tijdens Euro 2000 strenge regels, want juist fanatiek chauvinisme in combinatie met drank wordt door de autoriteiten geducht. In de stadions mogen in elk geval geen alcoholhoudende dranken worden verkocht en daarbuiten, op publieke plaatsen of bij supportersevenementen, hangt het er van af of de burgemeester toestemming geeft.

Het oppakken voor discriminatie is ingewikkelder dan het lijkt, zo blijkt uit de instructies voor de politie. Zo moet het krenken bedoeld zijn tegen afstamming of uiterlijke kenmerken, niet om een nationaliteit. Toch vindt de rechter 'alle buitenlanders er uit' of 'geen Turken in mijn zaak' evidente gevallen van discriminatie. De Hoge Raad vindt op zijn beurt het 'enkel uitbrengen van de Hitlergroet' geen echte belediging, maar dat ligt anders als het gebaar wordt gecombineerd met teksten als 'Joden weg ermee' en 'Sieg Heil'.

Een derde wet die het parlement nog maar recentelijk heeft goedgekeurd biedt een zeer speciaal wapen tijdens het EK (en daarna) aan de burgemeester. Het gaat om de zogeheten bestuurlijke ophouding, waartoe de Gemeentewet is gewijzigd. Grote groepen ordeverstoorders kunnen daardoor in bijvoorbeeld een sporthal of een stadion worden gezet, als er sprake is van 'een oproerige beweging, andere ernstige wanordelijkheden of rampen dan wel ernstige vrees voor het ontstaan daarvan'. In zo'n geval kondigt de burgemeester een noodbevel of een noodverordening af. Die ophouding mag hooguit twaalf uur duren, maar daartegen kan door de opgehoudenen wel bezwaar worden gemaakt. In dat geval moet een advocaat voor de hele groep worden ingeschakeld, desnoods in het holst van de nacht, en dient de rechter de rechtmatigheid van de ophouding ter plaatse te komen toetsen.

Hooligans die tijdens het EK in aanraking komen met justitie kunnen in elk geval een vlotte afwikkeling tegemoet zien. De snelrechtprocedure houdt in dat de dag na arrestatie al een dagvaarding wordt uitgebracht, op dag drie een eventuele vordering in bewaringstelling door de rechter- commissaris wordt gedaan en op de zesde dag is er al een zitting. De uitgangspunten die de overheid daarbij hanteert zijn 'snelheid, gestrengheid en zekerheid'.

Heel wat agenten - tien procent van alle korpsen zijn voor het EK in touw - hebben nog een week tijd voor hun huiswerk, vooral op het punt van taalvaardigheid, zo blijkt uit het zakboek. Een lastige is bijvoorbeeld: "Kanuna aykiri hareket ediyorsunuz hakkinizda sorusturma açilacaktir." Wie een agent dat achter zich hoort zeggen moet weten dat hij wordt aangezien voor een Turkse fan en op het punt staat te worden aangehouden.