Cahier Baan

Nieuws

Achtergrond

Bedrijfsprofiel

Links

Reacties

De Wet van Baan

Door Joost Oranje Michiel van Nieuwstadt
Softwarebedrijf Baan presenteerde deze week tegenvallende jaarcijfers. Het Barneveldse bedrijf is de afgelopen weken in een spiraal van negatieve publiciteit terecht gekomen, waardoor er door analisten openlijk aan het zelfstandig voortbestaan wordt getwijfeld. Maar inside Baan is men overtuigd van de eigen kracht. ,,We kunnen nu juist gaan oogsten.''

Denk niet dat Baan-werknemers dezer dagen nooit meer grappen maken. Maar ze zijn wel wat wranger dan anders. Neem nou dit raadsel: Wat is een nog betere uitdrukking van De Wet van Murphy ?

Antwoord: 'De Wet van Baan'.

Ga maar na: op het moment dat je tegenvallende financiële cijfers publiceert en een reorganisatie moet aankondigen, besluit de voorzitter van de Raad van Bestuur ineens op te stappen. De financiële topman gaat plotseling óók. De beurskoers keldert, je website wordt gekraakt, een hoge salesmanager is zo dom om in de Wall Street Journal te zeggen dat de klanten wat terughoudender worden en op het financiële persbureau Bloomberg wordt Baan omschreven als ,,an unprofitable business-management software company'' die ,,door financiële- en managementproblemen een terugval van de verkoop begint te zien''.

Zijn alle Baan-mensen op het hoofdkwartier in Barneveld dan zo cynisch gestemd? Dat niet, maar frustrerend vinden ze het wel. ,,'t Gaat niet in je kouwe kleren zitten, die negatieve publiciteit', zegt Ad Kooiman, programmeur en al jaren in dienst van Baan. En Piet Vandenbossche, architecht van het nieuwe softwarepakket Baan Finance: ,, Het rare is: je weet gewoon dat het niet waar is. Het product is goed, de klantenbasis is groot, we lopen technologisch voor op onze concurrenten. Maar de hype in de IT-sector gaat zo snel dat het kennisniveau over de markt en onze productontwikkeling bij beleggers en sommige analisten gewoon achterloopt. Het slechte nieuws wordt opgeklopt en voor je het weet zit je in de hoek gedrukt als een bedrijf dat op sterven na dood is.''

Dit is de sfeer die je constant proeft in het moderne kantoorgebouw op een steenworp afstand van de afslag Voorthuizen op de A1: buiten heerst niet de werkelijkheid, de werkelijkheid is hier. Loop door het pand en ontmoet tevreden klanten als het Japanse bedrijf Komatsu of het Amerikaanse Boeing. Hoor Amerikaanse en Indiaase programmeurs praten over de voorsprong van Baan op de concurrenten. Luister naar de verhalen over topmensen op de cruciale ontwikkelingafdeling die niet zwichten voor weer een aanbod van een concurrent uit Silicon Valley (een hoog salaris èn 250.000 opties ineens). Binnen de muren van het Veluwse bedrijf heerst een bijna bewonderenswaardige overtuiging (sommigen zullen het naïef noemen) dat het ,,goed is wat we doen''. En dat het dus ook niet kan misgaan.

Toch begint de realiteit al na twintig seconden bij vertrek uit het Baan-hoofdkwartier, als je de autoradio aanzet en weer moet horen dat de koers van het aandeel procenten is gezakt. En dus, weet ook president-commissaris Joop Janssen, zijn twee zaken belangrijk: ,,Vertrouwen terugbrengen in de markt. Beter communiceren met de buitenwereld.'' Maar juist die twee aspecten waren óók al Baan's doelstelling in maart '99. Het bedrijf groeide onder de oprichters (gebroeders Baan) explosief, was ondergedompeld in een ondoorzichtige eigendomsstructuur en wilde na de 'ontvlechting' een frisse start maken.

Juist daarom kwam er een omvangrijke reorganisatie, nieuwe commissarissen en een vrouwelijke bestuursvoorzitter in de persoon van Mary Coleman. De maatregelen hadden het begin moeten zijn van een gestage stroom opwaarts, maar de praktijk pakte heel anders uit. Ondanks optimistische voorspellingen uit het bedrijf zelf, typisch Amerikaanse peptalk van Coleman op de aandeelhoudersvergadering en analistenbijeenkomsten, moest de onderneming begin januari tegenvallende cijfers bekend maken. En dat terwijl de softwaremarkt na een moeilijke periode juist weer aantrekt en het vierde kwartaal traditioneel het meest profijtelijk is voor de branche.

Natuurlijk, achteraf zijn er verklaringen. Laurens van der Tang, lid van de raad van bestuur en hoofd research & development, kan het allemaal uitleggen: ,,Het verlies werd veroorzaakt doordat we software hebben afgeschreven die inmiddels is geïntegreerd in ons nieuwe productenpakket, waarmee we jaren voorlopen op onze concurrenten. Drie jaar geleden zijn wij al begonnen met investeringen in koppelingen met het Internet. Die investeringen zijn afgerond, we kunnen nu juist gaan oogsten.''

Maar net op dat moment, op de dag dat het verlies werd aangekondigd, besloten bestuurvoorzitter Coleman en de financiële topman Jim Mooney abrupt op te stappen, gezwicht voor nóg meer geld in Silicon Valley. ,,De samenloop van die gebeurtenissen zette een negatieve spiraal in werking", zegt Janssen. Met nauw verholen woede kunnen ze bij Baan ,,alle onzinverhalen'' die volgden uit de mouw schudden. De afschrijving van de software zou op last van de accountant zijn geschied. De Amerikaanse beurswaakhond SEC zou druk hebben uitgeoefend. Een al lang aangekondigde verkoop van aandelen door een investeerder werd met het verlies in verband gebracht. Het reeds weken vaststaande vertrek van een topmanager zou er mee te maken hebben. ,,Allemaal geklets'', verzucht Janssen, om meteen de hand in eigen boezem te steken: ,,We hadden actiever naar analisten en de pers moeten reageren. Dat is niet goed geweest.''

Colemans vertrek is nog steeds een open zenuw binnen Baan. Natrappen doen ze niet graag in Barneveld, maar het plotselinge vertrek van de bestuursvoorzitster doet het bloed nog steeds koken. En er komen verhalen los. Gingen er bij Colemans aantreden nog bijna mythische kwalificaties rond over de 44-jarige IT-countrygirl (hard, zakelijk, Amerikaans zakenvrouw van het jaar), nu begint men zich openlijk af te vragen of ze wel echt zo goed was. ,,Ze wist zich prima te verkopen, maar het was allemaal lucht'', zegt een voormalig medewerker. Zo is er ineens meer. Te Amerikaans. Te weinig affiniteit met de Hollandse cultuur en rechtssysteem. Te weinig binding ook met Nederland waar ze alleen maar nachtjes sliep in hotel De Klepperman in Hoevelaken of het Sheraton Schiphol. Te licht voor deze functie. En er komen anekdotes. Over de ruzie die ontstond toen ze bij een analistenbijeenkomst in Parijs doodleuk zei dat er ,,zes orders à tien miljoen'' in de pijplijn zaten - wat niet zo was. Het leverde ruzie op met Robert Goodey, de legal chief. Of die ene keer toen ternauwernood kon worden voorkomen dat ze op het ministerie van Economische Zaken voor een gehoor van topambtenaren de vloer wilde aanvegen met het Nederlandse inkomensbeleid. Of haar beslissing om dertig miljoen sponsorgeld te stoppen in de autoracerij. Nee, Coleman wil men in Barneveld eigenlijk het liefst maar snel vergeten.

Maar hoe nu verder? Laurens van der Tang, al sinds begin jaren negentig verantwoordelijk voor de productontwikkeling bij Baan en inmiddels doorgedrongen tot de raad van bestuur, kan er uren over praten. In zijn sobere werkkamer met grote foto's van zijn vijf kinderen aan de wand, legt de 34-jarige whizzkid van Baan met passie uit wat het geheim is van de nieuwe serie softwarepaketten. E-Fulfillment heet het kortweg en het richt zich met name op complexe productiebedrijven. Simpel gezegd komt het erop neer dat Baan software levert die het hele proces van aanlevering, productie, verkoop, distributie, maar ook facturering of voorraadbeheer in één keer kan bundelen. En dat allemaal via Internet, web-enabled, in jargon. Baan is haar concurrenten, volgens Van der Tang, ver vooruit, met name in het integreren van die verschillende aspecten.

Toch wordt daar bij de professionele volgers van de softwaremarkt genuanceerd over gedacht. Neem nou het meest gerenomeerde onderzoeksbureau in de sector, het Amerikaanse Gartnergroup, een naam die oprichter Jan Baan jarenlang op de lippen lag bestorven. Steevast citeerde hij rapporten van het bureau dat lange tijd Baan positief beoordeelde. Maar het enthousiasme is enigszins bekoeld, zegt analist B. Wood, die Baan ,,op onderdelen'' nog altijd sterk noemt. Zo is het softwarepakket Aurum 500 geschikt om vijfhonderd verkopers tegelijk aan te sturen en is Enterprise Resource Planning, software voor intern bedrijfsgebruik en het hart van Baans programmatuur, ,,goed op deelterreinen''. Maar Baan moet het volgens Wood afleggen tegen de concurrentie waar het de breedte van zijn product betreft. ,,Ze zijn erg goed in de automatisering van het productieproces'', zegt hij. ,,Maar op het gebied van human resource management heeft Baan bijna niets. Hun financiële pakket is minder dan gemiddeld.'' Woods belangrijkste zorg is of Baan nog voldoende financiële middelen heeft om zijn softwarepakketten actueel te houden. ,,Producten verouderen razendsnel'', zegt hij. ,,Het is voor Baan een enorme uitdaging om zijn uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling op niveau te houden.''

De top van Baan zegt daar niet bang voor te zijn. Ze wijzen op de lijst van grote vaste klanten, de opbrengsten uit servicecontracten en hopen op een aantrekkende verkoop van de producten. Los daarvan zit er ook nog tweehonderd miljoen dollar in kas. Inderdaad is dat een aardige buffer, maar in de financiële boeken van de onderneming zitten ook addertjes onder het gras. Zo moeten er kortlopende schulden op termijn worden afgelost en dan is de 200 miljoen snel verdampt.

Het zijn dan ook zware tijden voor tijdelijk bestuursvoorzitter Pierre Everaert, die ruim drie weken geleden door het plotselinge vertrek van Coleman noodgedwongen zijn president-commissarisschap moest inruilen voor de positie van CEO. De afgelopen weken heeft hij de hele wereld afgereisd om klanten gerust te stellen, nieuwe benoemingen in de bedrijfstop te doen en te praten over financiering. Everaert, de afgelopen dagen aanwezig op een interne bijeenkomst van Baan-verkopers in Berlijn, erkent dat het cruciaal is om op korte termijn nieuw eigen vermogen aan te trekken. ,,Maar ik doe dat heel zorgvuldig. We hebben de zakenbank Lazard Freres ingehuurd en die bekijkt alle opties. I'm not a hipshooter, weet u.''

Vertrouwen. Nieuwe klanten. Helderheid in de financiële structuur. Een blijvende kapitaalstroom voor ontwikkeling. Dat zijn kernbegrippen voor de toekomst. Maar is het allemaal niet te laat? Analisten als Wood van Gartner zien Baan niet op eigen benen verder gaan. ,,Een zelfstandige toekomst voor het bedrijf is mijns inziens uiterst onwaarschijnlijk'', zegt hij. Volgens C. Bos, analist bij ING Barings, zou een ,,overname door een sterke partij'' voor Baan het beste zijn. Een ander alternatief voor Baan is een opsplitsing van het bedrijf in zelfstandige delen. Sterke bedrijfsonderdelen als Aurum en Caps Logistics zouden met een afzonderlijke beursnotering beleggers kunnen interesseren en zo toegang kunnen krijgen tot extra geld voor onderzoek en ontwikkeling. Wood ziet in de reorganisaties bij Baan tekenen dat het bedrijf zich heeft voorbereid op verzelfstandiging van goed lopende onderdelen. Maar het is nog maar de vraag of beleggers zullen warmlopen voor losse delen van Baan. ,,De integratie van verschillende softwarepakketten is nu juist een sterk punt'', zegt Bos van ING Barings. ,,Het lijkt mij onwaarschijnlijk dat Baan bijvoorbeeld het meest winstgevende bedrijfsonderdeel, software voor het onderhouden van klantcontacten, afsplitst.''

Everaert schiet in de lach bij het horen van alle speculaties: ,,Een overname? Misschien nemen wij wel iemand over. Alles is mogelijk. Weet u, het is allemaal academica. Kijk in het boek Management structures en u ziet zes scenario's voor Baan, van alleen voortgaan tot totale uitverkoop. Laat u me even de vrijheid iets moois te doen.''

Baan mag dan in de problemen zitten, op het hoofdkwartier in Barneveld lijkt het wel alsof de boze buitenwereld wordt genegeerd. Laurens van der Tang, spelend met een leeg zakje poedermelk: ,,Natuurlijk balen we ervan, maar wat moeten we ermee in ons dagelijks werk?'' Hij werpt een blik op het opschrijfbord waarop hij net de toekomstmogelijkheden van de Baan-producten heeft geschetst: ,,Onze mensen willen gewoon werkzaam zijn in een bedrijf waar een uniek klimaat voor innovatie heerst, maar waar we er bijvoorbeeld ook voor zorgen dat vergaderingen op dinsdag beginnen, zodat men zondag bij de familie kan doorbrengen. Dat spreekt aan, heus niet alleen bij mensen uit deze omgeving, maar ook bij onze andere werknemers, van mormomen uit de VS tot moslims uit India.''

Dat neemt allemaal niet weg dat Baan nog zware maanden te wachten staan. Wrange grappen over de Wet van Murphy ten spijt, vanaf nu mag die bij Baan niet meer gelden. Eigenlijk moet alles alleen nog maar goed gaan.