In deze rubriek, die twee keer per week verschijnt, bericht Marie-José Klaver over ontwikkelingen op Internet. Reacties en tips: klaver@nrc.nl

MARIE-JOSÉ KLAVER
Datahavens, vrijhavens voor gegevens, komen sinds de jaren tachtig in cyberpunk-romans voor. Het zijn mysterieuze plekken waar belangrijke data versleuteld liggen opgeslagen. De data in kwestie behoren meestal aan criminelen toe die de gegevens van A naar B moeten verplaatsen.

De waardevolle gegevens, een belangrijk element in de plots van cyberpunk-romans, worden ook wel in het hoofd van een arme sloeber gepompt, die vervolgens vreselijke hoofdpijnen krijgt en achtervolgd wordt door slechteriken.

Soms hebben de oprichters van datahavens nobelere doelen. In het nieuwste boek van Neal Stephenson, Cryptonomicon (1999), willen de hoofdpersonen een datahaven beginnen in Zuidoost Azië omdat ze bang zijn dat er een einde komt aan de vrijheid van meningsuiting. Door de opkomst van het internet zijn datahavens realiteit geworden. Er bestaan providers die sterke anonimiteit en encryptie bieden, zoals Freenet. Freenet brengt in praktijk wat Stephenson beschrijft in Cryptomonicon. Het is een netwerk van servers dat alle sporen van de gebruikers versleutelen en ervoor zorgt dat eenmaal geplaatste data nooit meer verwijderd kan worden. De programmeurs van Freenet zeggen bang te zijn voor censuur op internet. Deelname is gratis en gegarandeerd anoniem. Via Freenet kunnen gebruikers ook verboden materiaal uitwisselen, zoals kinderporno en illegaal gekopieerde muziek en software.

Freenet is niet bang voor misbruik door kinderpornografen en piraten. Dat soort criminaliteit komt ook zonder Freenet wel voor. "Ons gaat het er vooral om om mensen die onder censuur leven een kans te geven te zeggen en lezen wat ze willen, aldus de FAQ (frequently asked questions) op de homepage van Freenet.

Een nieuwe, commerciële vrijhaven voor data is HavenCo. Het bedrijf is gevestigd in Sealand, een eiland in de buurt van Groot- Brittannië. Het persbericht klinkt als een cyberpunk-verhaal.

HavenCo is een offshore internetaanbieder die boven alle wetten staat, aldus PR-directeur Bill Scannell in het persbericht. Sealand, aangelegd als afweergeschutbasis voor de Geallieerden in de Tweede Wereldoorlog, werd in 1967 uitgeroepen tot een prinsdom door de gepensioneerde majoor Paddy Roy Bates. Het eiland heeft een eigen munteenheid, de Sealand dollar (gelijk aan de Amerikaanse dollar), en geeft ook paspoorten uit.

HavenCo, dat in de herfst van start wil gaan met het aanbieden van diensten, staat vrijwel alles toe op zijn servers die 1500 dollar per maand kosten. Alleen kinderporno, spammen en andere computers aanvallen mag niet. Gokken, geld witwassen en illegale software verkopen, vindt HavenCo geen probleem. Sealand kent geen wetten die dataverkeer reguleren, zoals veel landen die inmiddels kennen. In Nederland zijn internetaanbieders en telecomoperators bijvoorbeeld verplicht, onder de Telecommunicatiewet, om de politie toegang te bieden tot hun systemen om verdachten af te luisteren. Bedrijven moeten ervoor zorgen dat hun netwerken te allen tijde aftapbaar zijn.

In andere landen, zoals China en Singapore, is porno verboden en worden politieke sites die de regering bekritiseren geblokkeerd.

In 1967 heeft het Britse leger geprobeerd om 'prins Bates' van het eiland te verjagen. Toen dat niet lukte kwam er een rechtszaak die Bates won omdat het eiland buiten de territoriale wateren van Engeland valt.

Sealand is niet alleen voor cyber-entrepeneurs een aantrekkelijk idee. Er worden ook regelmatige valse Sealand-paspoorten verkocht. Via een website die erg lijkt op de officiële site van Sealand worden paspoorten te koop aangeboden. (Bates waarschuwt op zijn site dat niet iedereen onderdaan van Sealand mag worden.) Volgens de BBC is de Spaanse bende achter de paspoortenoplichting opgepakt. Bij de moord op de modeontwerper Gianni Versace dook een vals Sealand-paspoort op.

Of HavenCo alleen maar gebonden is aan de wetten die Bates en zijn familie hebben opgesteld, is onduidelijk. In 1987 heeft Groot- Brittannië de grens van zijn territoriale wateren opgetrokken van 3 mijl tot 12 mijl uit de kust. In principe valt Sealand nu onder de Britse jurisdictie.

En ook als HavenCo een echte vrijhaven wordt, is er genoeg tegen het bedrijf te ondernemen, zo wordt duidelijk uit een artikel op Wired News, waarin enkele scenario's aan bod komen om de bedrijvigheid van de provider te stoppen. De suggesties variëren van het blokkeren van de satelliet-internetverbinding tot een Amerikaanse militaire inval.

Freenet: freenet.sourceforge.net

HavenCo: www.havenco.com

Sealand: www.sealandgov.com

Nep website: www.principality-sealand.net

Cryptonomicon: Cryptonomicon