In deze rubriek, die twee keer per week verschijnt, bericht Marie-José Klaver over ontwikkelingen op Internet. Reacties en tips: klaver@nrc.nl

MARIE-JOSÉ KLAVER
Zo snel en enthousiast als ze werden binnengehaald, vliegen ze er ook weer uit - de duizenden werknemers van dotcom-bedrijven die failliet gaan of moeten bezuinigen. In de Verenigde Staten, waar nauwelijks ontslagbescherming bestaat, krijgen mensen vaak maar een uur de tijd om hun spullen te pakken. Ze komen 's ochtends nietsvermoedend het kantoor binnen, worden naar een vergaderzaal geroepen, krijgen een praatje te horen van de CEO over 'onverantwoorde uitgaven' en 'radicale transformaties' en even later staan ze onder het toeziend oog van de bewakingsafdeling hun bureau op te ruimen. De dozen staan meestal al klaar.

Het webmagazine Salon doet uitgebreid verslag van de ontslagen in Silicon Valley. In een serie artikelen onder de naam 'How the ax falls' komen ontslagen medewerkers van internetbedrijven aan het woord. Ze vertellen vaak schrijnende verhalen. Zo vertelt een journalist van de digitale New York Times dat het nieuws over de ontslagen op de webredactie al in de krant stond voordat de directie de medewerkers had ingelicht. Bij Britannica.com vond het hoofd personeelszaken het niet nodig om bij de ontslagbijeenkomsten te zijn. Amazon.com, dat 1.300 mensen zal ontslaan, probeert uit alle macht de vakbonden buiten de deur te houden. Vakbondsmedewerkers (die in de Amerikaanse media 'union activists' worden genoemd) raden ontslagen Amazon-employees af om het huidige ontslagaanbod te accepteren. De ontslagen medewerkers krijgen weliswaar zes weken salaris en een premie van 500 dollar, maar ze moeten ook beloven nooit iets over het onlinewarenhuis te vertellen.

Deze houding is voor veel ontslagenen onbegrijpelijk. Internet stond voor een ander soort bedrijven, een ander soort management. Gelijkheid, eerlijkheid en transparantie waren de idealen die de nieuwe economie zo aantrekkelijk maakten en die werknemers ertoe aanzetten jarenlang keihard te werken voor hun nieuwe werkgever, vaak ten koste van hun privéleven en gezondheid. Een spreekverbod past niet bij de internetcultuur van grenzeloze vrijheid en onbegrensde mogelijkheden, die ook door dotcom-bedrijven wordt gepropageerd.

Internetjournalist Francisco van Jole, die in 1999 samen met Michiel Frackers en Erwin van der Zande het internetbedrijf BitMagic oprichtte, heeft gelukkig geen spreekverbod. Gisteren is hij begonnen met het publiceren van zijn herinneringen aan zijn periode als internetondernemer. De bedrijfscultuur die hij beschrijft, doet nog het meest denken aan die van een ouderwetse hiërarchisch georganiseerde multinational of een patriarchaal familiebedrijf. "Drie van de zes gaven leiding aan maximaal twee ondergeschikten. Niettemin werden ze Chief 'dit' of Chief 'dat' genoemd. Het deed me denken aan mijn eerste vakantiebaantje, bij een oude machinefabriek die zichzelf overleefd had, waar een man zich voorstelde als Chef Postkamer en zijn collega als Chef Archief. Beiden werkten alleen", schrijft Van Jole, die zijn eigen chef als een dictator beschrijft.

BitMagic is mislukt als mediabedrijf. Met het aanbieden van korte filmpjes en cartoons bleek niet genoeg geld te verdienen te zijn. Om niet failliet te gaan, is BitMagic nu een technologiebedrijf. De aard van de technologie die BitMagic levert, wordt in de tweede zin op de website van het bedrijf beschreven: "The BitMagic technology enables database centric targeting, delivery, display, tracking and reporting." De BitPlayer, die in 1999 als revolutionair nieuw programma werd aangekondigd, blijkt zeer geschikt als gereedschap voor bedrijven om het gedrag van klanten en gebruikers te monitoren. Ook in Nederland is de digitale revolutie in haar tegendeel verkeerd en in een soort dictatuur ontaard waarin mensen een ondergeschikte rol spelen. Van Jole legt bloot dat de 'nieuwe economie' niet verschilt van het 'oude kapitalisme' van Thatcher en Reagan. Omdat hij ook zijn eigen handelen kritisch beschrijft, kan hem moeilijk verweten worden met zijn publicatie wraak te willen nemen op zijn voormalige baas en medeoprichter van BitMagic.

Salon: How the ax falls (1):
www.salon.com/tech/feature/2001/01/25/how_the_ax_falls/index.html

Salon: How the ax falls (2):
http://www.salon.com/tech/letters/2001/01/29/ax_falls/index.html

Francisco van Jole: Herinneringen aan een dot-com (1):
http://www.2525.com/archive/010201.html

Digitale speeltjes voor op het bureau
/W2/Nieuws/1999/06/12/Med/03.html

ntslag memo CNN:
http://www.accessatlanta.com/

Museum of E-Failures:
http://www.disobey.com/ghostsites

[E-mail: klaver@nrc.nl]