Heel af en toe verschijnt er een stukje in de krant waar je als econoom je vingers bij aflikt, zoveel zaken zijn er te verklaren of recht te zetten. Zo bijvoorbeeld ‘Schaarse chips drijven prijzen pc’s op’ in de Volkskrant van 2 oktober jl. Niet alleen valt weer eens uit te leggen dat het begrip ‘schaars’ hier verkeerd wordt gebruikt. Er komen ook allerlei zaken aan de orde als de varkenscyclus, teruglopend aanbod door een natuurramp, hamsteren en prijsafspraken. Smullen dus.

De prijs van geheugenchips is de afgelopen maanden vervijfvoudigd, van 5 dollar per 64Mb naar 25 dollar per 64Mb. Met als gevolg dat de gemiddelde personal computer, die nogal wat van die chips nodig heeft, zo’n 200 tot 400 gulden meer zou moeten kosten. We merken dat nog niet overal omdat fabrikanten voorlopig nog teren op goedkoop ingekochte oude voorraden. Zo lezen we. Wat zijn dat voor fabrikanten, vraag je je af. Zou het niet voor de hand liggen de vervangingsprijs als kostprijs van je chips te hanteren?

De prijsstijging heeft een aantal oorzaken. Ten eerste zijn fabrikanten na jarenlang overaanbod en dalende prijzen gestopt met investeren in nieuwe chipfabrieken. Een varkenscyclus bij geheugenchips dus. De overcapaciteit nam af en het aanbod liep zodanig terug dat de prijzen zich begonnen te herstellen vanaf het dieptepunt van 5 dollar per 64Mb, dat 3,5 dollar onder de kostprijs van Siemens lag. Vorige maand werd een prijs van 10 dollar bereikt en fabrikanten verheugden zich dat ze voor het eerst weer winst maakten. Toen begon Taiwan heftig te beven en kwam een aantal fabrieken enkele weken plat te liggen. Het aanbod loopt nog extra terug, met nog meer prijsstijging als gevolg. Angst voor verdere prijsstijgingen drijft vervolgens handelaren ertoe te gaan hamsteren, waardoor hun angst vanzelf bewaarheid wordt, maar nu door toenemende vraag. Sommigen vermoeden bovendien prijsafspraken tussen de aanbieders, maar anderen wijzen erop dat er juist van felle concurrentie sprake is. Inderdaad zou een kartel tussen de drie aanbieders die de helft van de markt bedienen (het Amerikaanse Micron en de Koreaanse fabrieken Hyundai en Samsung) tot de mogelijkheden behoren. Op zo’n oligopolistische markt komt men vaak tot prijsafspraken, maar dat is dan meestal uit angst voor een moordende prijzenoorlog. Daar is onder deze omstandigheden helemaal geen aanleiding voor.

Tot slot: wat is er nu mis aan die kop ‘Schaarse chips….’ ? Er bestaat in het spraakgebruik een hardnekkig misverstand rond schaarste. (zie ook: ‘Schaarse nieuwe haring is ‘stijf aan de prijs’’, Economie voor jou 6 juli 1996) .Daarover maken economen zich druk, omdat dit het hart van hun vak raakt. Chips zijn niet opeens schaars geworden door de werking van de varkenscylus en de aardbeving in Taiwan. Chips zijn altijd schaars. Evenals brood, al liggen de bakkerijen er vol mee; evenals leidingwater al stroomt dit overvloedig uit de kraan. Er zijn immers bij de productie van die chips productiemiddelen opgeofferd (zand, energie, geestelijke en lichamelijke arbeid, vermogen), die ook voor iets anders hadden kunnen worden gebruikt. Ze zijn onttrokken aan andere gebruiksmogelijkheden, aan alternatieve aanwendingen, zoals wij dat zo mooi zeggen. In die zin zijn de productiemiddelen schaars, evenals de producten die ermee gemaakt zijn. Zo’n kop kan beter luiden ‘Tekort aan chips drijft prijzen pc’s op’.

RS