Dat er de laatste jaren iets bijzonders aan de hand is met de groei van onze economie kan zo langzamerhand niemand meer zijn ontgaan. De productiegroei gaat onverdroten door, de inflatie blijft laag, de werkgelegenheid blijft toenemen. In ‘Groei zonder inflatie’, Economie voor jou, 10 mei 1997, gingen we er uitvoerig op in. Traditioneel loopt een economie in een periode van hoogconjunctuur tegen zijn capaciteitsgrenzen op. De besteders (consumenten, investeerders, overheid en buitenland) oefenen een toenemende macro-vraag uit op de productiemiddelen. En er komt een moment dat deze productiecapaciteit laatste, die het macro-aanbod vormt en, het niet meer bij kan benen. Er ontstaan spanningen op de arbeidsmarkt waardoor er een opwaartse druk op de lonen komt; er komen spanningen op de kapitaalmarkt waardoor de rente oploopt; de prijzen van grond, grondstoffen en energie gaan stijgen. Met als resultaat dat het algemeen prijsniveau gaat oplopen: inflatie. De centrale bank verhoogt de rente, waardoor investeerders en ook consumenten hun bestedingen afremmen. Er treedt een periode in van afkoeling, de hoogconjunctuur komt aan zijn eind en een laagconjunctuur komt op gang.

Zo ging het tot dusver, maar de laatste jaren dendert de groei door zonder dat er inflatie van enige betekenis optreedt. ('CBS: Nederlander leeft niet op de pof', NRC Handelsblad 9 september 1999). In de Verenigde Staten, waar dit verschijnsel al eerder werd erkend dan bij ons, spreekt van de New Economics. Vooraanstaande economen als Paul Krugman erkennen dat we met een nieuw verschijnsel te maken hebben. ('Inflatie blijft laag in nieuwe economie', NRC Handelsblad 3 juli 1999 en 'Denken over de 21ste eeuw: Paul Krugman, De economie kan meer dan ik dacht’, NRC Handelsblad 3 juli 1999).

Alan Greenspan, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank, de Fed, houdt er bij zijn beleid rekening mee. Met veel andere economen verklaart hij het uitblijven van inflatie door te wijzen op een aantal verschijnselen:

• Een structurele factor als de globalisering van de economie, waardoor ondernemers aan felle buitenlandse concurrentie op hun thuismarkt worden blootgesteld en dus hun prijzen niet durven verhogen;
• Een meer incidentele factor als de Azië-crisis, die een deflatoire invloed op de wereldeconomie heeft (gehad);
• Een daarmee samenhangende incidentele factor als de daling van de olieprijs, die intussen overigens door productiebeperking door de olieproducenten in een sterke stijging is omgeslagen;
• Een verbetering van het monetaire beleid van zowel de Fed als de Europese Centrale Bank (ECB): die volgen met argusogen een uitgebreid systeem van vroege waarschuwingssignalen en geven heel tijdig aan wanneer ze van plan zijn het disconto te verhogen;
• En, ook structureel, de zogeheten ICT-revolutie, de opkomst van de Informatie en Communicatie Technologie.

Volgens sommigen is het deze ICT-revolutie die ervoor zorgt dat de productiviteit zo toeneemt dat er geen inflatie optreedt. Door wat ‘de chip’ allemaal teweeg brengt is men in staat om met een gegeven hoeveelheid productiemiddelen een grotere productie te leveren.

De chip en zijn toepassingen vormen een basisinnovatie vergelijkbaar met de uitvinding en toepassing van de stoommachine, de explosiemotor en de elektriciteit.

In het bovenstaande is de ICT-revolutie nadrukkelijk neergezet als één van de vijf mogelijke factoren die de inflatie onderdrukken. En door de chip een plaats te geven in een reeks basisinnovaties is het verband met de lange conjunctuurgolf, de Kondratieff, als vanzelf gelegd. (Zie ook Prof. Dr. Jaap van Duijn, lid van het beleidscomité van de Robeco Groep en specialist op het gebied van de lange golftheorie, in ‘De 5^e Kondratieff-cyclus’, SAFE december 1997/januari 1998). En die lange golftheorie legt een aantal platvoerse waarheden bloot: de bomen groeien niet tot in de hemel en wat omhoog gaat komt ook weer een keer naar beneden.

Zo bekeken is de hamvraag: blijven we zo doorgroeien, is er geen conjunctuurgolf meer, is het inflatiespook de nek omgedraaid? eigenlijk al beantwoord. ('Nederland en de `nieuwe economie'', NRC Handelsblad 26 augustus 1999): nee we blijven zo niet doorgroeien, we zitten in de opgaande fase van een lange golf en het inflatiespook komt weer een keer uit de kast.

De steeds maar aanhoudende groei van nationale productie en inkomens van zo’n 3% per jaar laat ook de schatkist niet onberoerd. Minister van financiën Zalm en zijn staatssecretaris Vermeend incasseren glunderend de ene na de andere belastingmeevaller. Het financieringstekort lijkt in een overschot om te slaan. En sommige politici, bijvoorbeeld Melkert (PvdA) en Thom de Graaf (D’66), zijn zo opgetogen over al die meevallers dat ze hun wensenlijstjes al uitrollen. De Graaf bepleit een herziening van het regeeraccoord. Als ons alleen maar goede en nooit meer slechte tijden te wachten staan dan kunnen we met een eventueel financieringsoverschot allerlei leuke dingen voor de mensen gaan doen. (‘Andere economische tijden nopen tot een ander regeerakkoord’, NRC Handelsblad 31 augustus 1999 en ‘Weer terug’, NRC Handelsblad 1 september 1999).

Andere politici, zoals VVD Hans Dijkstal en Hella Voûte-Droste, erkennen dat er iets niet alledaags plaatsvindt, maar ze vinden het toch beter eerst maar even onze imposante staatsschuld aan te pakken. Daarna zien we wel weer verder. (‘Voor aanpassing regeerakkoord is het nog te vroeg’, NRC Handelsblad 6 september 1999).

Wie zijn Kondratieff goed begrepen heeft zal dat een verstandig advies vinden.

(RS)

Zie ook:

Ook de droom van de Nieuwe Economie is bedrog, Annemarie Jorritsma, 16 september 1999

Nieuwe Economie biedt schat aan kansen, Marnix L.A. van Rij, 22 september 1999

De Nieuwe Economie (2), Roel Janssen, 23 september 1999