Een kop als 'De Waal legt een bom onder het poldermodel', NRC Handelsblad 20 augustus 1999, geeft duidelijk aan dat er spanningen zijn in het overleg tussen werkgevers- en werknemersorganisaties. Aan de ene kant zien we de FNV met Lodewijk de Waal als voorman, terzijde gestaan door CNV-bestuurder Rienk van Splunder; aan de andere kant de AWVN, de Algemene Werkgeversvereniging VNO/NCW met Bernard Wientjes als voorzitter.

Een aantal dagen voor het najaarsoverleg in de Stichting van de Arbeid, dat donderdag 19 augustus plaats vond, had de Waal de vierdaagse werkweek gelanceerd: 'FNV pleit voor vierdaagse tegen files op wegen', NRC Handelsblad 17 augustus 1999. Werkgevers voelen daar wel iets voor, als er maar geen verkorting van de arbeidsduur (adv) aan gekoppeld wordt (dus in plaats van 37 uur in 5 dagen nu vier dagen van negen uur en een kwartier werken) en de zaterdag een normale werkdag wordt. Dit laatste betekent dat er voor werk op zaterdag geen toeslagen meer gegeven hoeven te worden. ('Toenadering over vierdaagse werkweek', NRC Handelsblad 17 augustus 1999)

Om zijn argumenten kracht bij te zetten had de Waal in één moeite door nog even de salarissen van topmanagers aan de orde gesteld. Hij dreigde het overleg op te schorten als de werkgeversvertegenwoordigers hun achterban niet expliciet zouden oproepen een einde te maken aan de alom aanstootgevende salarisverhogingen van nogal wat topfiguren in het bedrijfsleven.

Op de achtergrond speelt dat werknemers het niet langer pikken dat zij terwille van onze internationale concurrentiepositie jarenlange loonmatiging accepteren, terwijl ze zien dat de bovenbazen hun salarissen, vaak door optieregelingen, aan het internationale niveau aanpassen. De voortdurend dalende werkloosheid ('Werkloosheid daalt tot 209.000', NRC Handelsblad 18 augustus) versterkt de positie van de werknemers bij loononderhandelingen; het wordt voor hen eenvoudiger om een verbetering van hun positie te eisen.

Werkgevers reageren op de oproep van de Waal door toe te zeggen dat ze op 1 september met een tekst voor de Agenda 2002 komen – waarin de afspraken tussen de sociale partners worden vastgelegd – die een ‘verantwoorde loonkostenontwikkeling’ zal bepleiten. Daarbij wordt opgemerkt dat dit verschillen in stijging tussen werknemers en de top niet uitsluit. ('VNO-NCW vraagt leden loonmatiging', NRC Handelsblad 20 augustus 1999). De Waal ziet de bui al hangen: met deze formulering kunnen de werkgevers doorgaan hun beloning aan wat mondiaal gebruikelijk is – en dat is heel veel – aan te passen. Tijdens het overleg in de Stichting van de Arbeid laat hij zijn ongenoegen op zodanige wijze blijken, dat de vierdaagse werkweek helemaal niet meer aan de orde komt. CNV-bestuurder Plunder spreekt de onvergetelijke woorden: ’Ik zie licht maar ik weet niet of dit het eind van de tunnel is of een tegenligger’.

RS

Zie ook: ‘Einde van het poldermodel’, Economie voor jou, 30 november 1998.