De moeizame slechting van het Amsterdams taximonopolie
Emotionele mensen
In Amsterdam verweert de TCA, de
taxicentrale van Amsterdam, zich sinds oktober heftig tegen de komst van
een concurrent: TaxiDirekt. Tevergeefs, naar het zich laat aanzien. Deze
week maakte minister Netelenbos duidelijk dat voor Amsterdam geen
uitzondering zal worden gemaakt bij de beoogde landelijke deregulering
van het taxiwezen. Wie zijn de mensen achter TaxiDirekt? En met welke
weerstanden hebben zij te maken?
Door Daniela Hooghiemstra
7 JAN. Woedende taxichauffeurs hebben zijn kantoor bezet. Hij is telefonisch
bedreigd. Een week geleden vloog er 's nachts een baksteen door de ruit
van zijn woonkamer. Maar bang? Nee, bang is hij niet.
De man die de strijd heeft aangebonden met de Taxi Centrale Amsterdam
oogt niet als Rambo. Remko Weingarten (32), algemeen directeur van de
nieuwe taxicentrale TaxiDirekt, rookt dunne sigaartjes en is klein en
smal van postuur. Hij heeft een zenuwtrekje waardoor hij snelle knikjes
maakt met zijn hoofd naar rechts en naar links. Een 'computernerd' noemt
hij zichzelf.
Als zoon van een scheikundige zijn exacte vakken en computers altijd een
hobby van hem geweest. Op school was hij voorzitter van een
computergebruikersvereniging, op zijn achttiende had hij zijn eigen
software-bedrijfje. ,,Het aantrekkelijke aan computers is de controle.
Er gebeurt nooit iets onverwachts.'
Nee, leuk is het niet als zo'n grote kerel heel dicht tegen je aan in je
gezicht schreeuwt. Wat doe je in zo'n geval? ,,Niks. Gewoon wachten tot
hij klaar is." In de computerwereld is hij anders gewend. Daar geef je
concurrenten netjes een hand en stuur je ze met kerst een kaartje. Maar
de intimidatie heeft Weingarten niet ontmoedigd. ,,Ik vind het juist een
compliment. Ze zijn kennelijk bang voor ons.'
Het was Weingarten opgevallen dat bij het telefonisch bestellen van een
taxi in spitsuren vaak lange wachttijden zijn, terwijl de taxi's op de
standplaatsen niets te doen hebben. Samen met compagnon Mathijs Bouma
ontwierp hij een computersysteem dat klanten doorschakelt naar een taxi
in de buurt. Omdat de computer net zoveel gesprekken doorschakelt als
nodig, is er geen wachttijd zoals bij een door telefonisten bemande
centrale.
Dankzij het softwarebedrijf dat hij naast TaxiDirekt runt met Bouma,
konden ze bij de bank een lening krijgen om het systeem uit te voeren.
Met vier compagnons heeft TaxiDirekt een klein kantoortje in
Amsterdam-Noord. De computerinstallatie staat wegens het risico van
vernielingen op een geheime plek.
Ze kregen in oktober toestemming om de centrale te laten opereren, omdat
ze met het computersysteem iets nieuws toevoegden aan de bestaande
systemen. Het betekende een revolutie in de Amsterdamse taxiwereld, die
al bijna vijftig jaar wordt geregeerd door een centrale, de TCA. Die
centrale accepteert geen nieuwkomers en waarschuwde haar chauffeurs: wie
voor TaxiDirekt gaat rijden, vliegt eruit bij TCA. Maar ook chauffeurs
die alleen voor TaxiDirekt rijden, lopen gevaar. Enige tijd geleden werd
een chauffeur op weg naar een klant klem gereden door zes TCA'ers, zegt
Weingarten. ,,De meeste van onze chauffeurs willen geheimhouden dat ze
voor ons rijden.'
De komst van TaxiDirekt is naast een economische ook een culturele
omwenteling in de taxiwereld. De directeuren Remko Weingarten, Mathijs
Bouma, Frits Schoon en Sjoerd Venema hebben te lang gestudeerd, te lang
naar computerschermen gestaard en hebben niet het postuur om te voldoen
aan het geijkte profiel van de Amsterdamse taxiondernemer.
Voor zakenpartners is hun band opvallend persoonlijk. Weingarten en
Bouma leerden elkaar als tieners kennen in de vereniging voor kinderen
met homo-ouders 'Orpheus'. Hun beider moeders zijn lesbisch en daarmee
waren ze bij Orpheus, waar de meeste kinderen een homofiele vader
hadden, een uitzondering.
Weingarten haalde zijn goede vriend psychotherapeut Frits Schoon ook in
de directie. Weingarten: ,,Ik dacht: als hij psychiatrische patienten
kan genezen dan kunnen we hem bij TaxiDirekt ook gebruiken. In dit
wereldje van conflicten is zo'n man heel nuttig.' De vierde compagnon,
Venema, kent Weingarten nog van de lagere school. Bij de laatste
commissievergadering over de toekomst van het taxivervoer in Amsterdam,
zaten de ouders van Weingarten, die getrouwd bleven, op de eerste rij.
TaxiDirekt is nu nog aangewezen op ca. 180 chauffeurs uit omringende
gemeentes die al een vergunning hebben. Het wachten is op de toekenning
van eigen taxivergunningen door het Openbaar Lichaam Taxivervoer
Amsterdam, Zaanstreek, Amstelland en Meerlanden (OLT AZAM). Pas als
TaxiDirekt eigen vergunningen heeft, kan de zaak echt goed gaan draaien.
Weingarten: ,,We hebben 50 vergunningen aangevraagd, maar op den duur
hebben we er 150 nodig.'
De vergunningsaanvraag van TaxiDirekt is een testcase. Kan de
monopolistische Amsterdamse taxicentrale TCA zich staande houden onder
de druk vanuit het rijk en de gemeenteraad om het taxivervoer te
dereguleren? Het openbaar lichaam AZAM dat de vergunningen verstrekt,
werkte in Amsterdam de afgelopen jaren vrijwel exclusief samen met TCA.
Als TCA zei dat er een nieuwe vergunning nodig was, dan gaf het AZAM die
vergunning. Chauffeurs die niet bij TCA waren aangesloten, kregen in
Amsterdam geen vergunning.
Het was een lucratieve samenwerking voor TCA, want door de restrictieve
uitgave zijn de vergunningen veel geld waard. Onderhands is een
vergunning voor rond de driehonderdduizend gulden te koop. Veel
vergunningen worden voor enkele duizenden guldens per maand verpacht aan
chauffeurs die niet over de juiste contacten bij TCA beschikken om er
zelf een te krijgen. Het pachten van vergunningen is officieel verboden,
maar er wordt niet tegen op getreden.
Monopolie? De directeur van TCA, ex-politieman D. Grijpink, vindt de
term wat overdreven. Maar zijn antwoord op de vraag of hij vindt dat
TaxiDirekt recht heeft op vergunningen, komt aardig in de buurt van een
monopolistische zienswijze. ,,Nee. Als er groei plaatsvindt in de
taximarkt, dan moet dat bij ons gebeuren.'
Hij heeft tot dusver geweigerd om met TaxiDirekt afspraken te maken over
bijvoorbeeld het uitwisselen van 'zwarte lijsten' van chauffeurs. ,,Als
ik met ze om de tafel ga zitten, geef ik ze status en dat wil ik niet.'
Grijpink behartigt de belangen van de 635 taxibedrijven die
aandeelhouder zijn van TCA. ,,Ik ben er voor hun belangen. Ik zorg dat
mensen van buitenaf niet zomaar binnenkomen.' Wat geeft hem als
directeur van zo'n particuliere onderneming meer recht op vergunningen
dan een ander bedrijf? Het taxibedrijf is ingewikkeld, legt Grijpink
uit. Het gaat niet alleen om winst maken, maar ook om
,,verantwoordelijkheid'. ,,Ik doe iets voor de samenleving omdat ik borg
sta voor de kwaliteit van het taxivervoer in Amsterdam. De auto's zijn
niet ouder dan zes jaar. Onze chauffeurs kennen de weg. Onze
klachtenafhandeling wordt gedaan door een mevrouw met twee
doctorandus-titels en wij verplichten de chauffeurs om ook te rijden op
de uren dat het niet rendabel is.'
Voor wat hoort wat, vindt Grijpink: hij is bereid om naast ondernemer
,,ook een beetje ambtenaar' te zijn, maar dan moet de overheid de
concurrentie tegenhouden. Dat was altijd de afspraak.. ,,Als het
taxivervoer straks vrij wordt, zit met oudejaarsavond iedereen op de weg
en is er de volgende ochtend om 7.00 nergens een taxi te krijgen.'
Grijpink voelt zich verraden door de overheid waar hij zo lang goed
zaken mee heeft gedaan. ,,Ze hebben jaren gezegd dat er in Amsterdam
maar een centrale mocht zijn. Is het dan gek dat wij nu protesteren?
Politiek is de waan van de dag. We gooien het hele kwaliteitsbeleid op
zijn gat en dan wordt het over vijf jaar zeker weer reguleren? Daar doe
ik dus niet aan mee.'
Het vergunningensysteem is een regelrechte uitnodiging voor corruptie,
zegt het Amsterdamse gemeenteraadslid T. Hooijmaijer (VVD). Hij maakte
in oktober kennis met de 'speciale eenheden' van TCA. Over de telefoon
kreeg hij de anonieme mededeling dat het ,,moeilijk is om te lopen
zonder knieschijven'. Hij neemt het directeur Grijpink kwalijk dat hij
zijn mensen niet in bedwang houdt. Grijpink zegt over de bedreigingen:
,,Taxichauffeurs zijn nu eenmaal emotionele mensen. Daar kan ik niks aan
doen.'
De Amsterdamse gemeenteraad vindt dat TaxiDirekt recht heeft op de
vergunningen. TaxiDirekt heeft ook landelijk het tij mee: een
wetsvoorstel voor deregulering van het taxivervoer wordt naar
verwachting dit voorjaar behandeld in de Tweede Kamer. Maar de
Amsterdamse wethouder voor Vervoer, F. Kohler (Groen Links) heeft zich -
dwars tegen de meerderheid van de gemeenteraad in - tot dusver geschaard
achter het voorstel van het AZAM voor behoud van de regulering in
Amsterdam.
De raad strijdt al jaren tegen de monopoliepositie van TCA en de
misstanden die eruit voortkomen. De vorige wethouder, Bakker, is vele
malen tevergeefs gevraagd om zijn standpunt over de kwestie, zegt
Hooijmaijer. Het raadslid A. Bijlsma (PvdA) zegt: ,,Hoe meer ik mij met
dit onderwerp bezighoud, hoe dieper ik in de stroop terecht kom.' Maar
de laatste weken lijkt er wat meer schot in te komen. Minister
Netelenbos heeft in een gesprek met de grote steden en het AZAM,
afgelopen dinsdag, gezegd dat zij bij de landelijke deregulering in een
keer wil uitvoeren. Daarmee is het voorstel van het AZAM om dit
stapsgewijs te doen kansloos.
Wethouder Kohler meent dat met de minister nader overleg mogelijk is om
de standpunten dichter bij elkaar te brengen. Maar een woordvoerder van
het ministerie zegt nadrukkelijk dat dit nadere overleg slechts ,,punten
en komma's' zal betreffen. ,,Het wetsvoorstel blijft gehandhaafd zoals
het er nu ligt.' Wethouder Kohler gaat onder invloed van de landelijke
druk toch langzaam overstag, zegt Hooijmaijer. ,,Ik zie hem nu al
langzaam terugkrabbelen.'
Maar de ambtelijke molen van het AZAM draait ondertussen rustig verder.
Secretaris C. Groot laat telefonisch weten dat hij het ,,erg voorbarig'
vindt dat TaxiDirekt de vergunningen heeft aangevraagd. ,,Ze zijn nog
maar net begonnen. Hoe kunnen ze dan al weten of er vraag is naar extra
taxi's?' Groot vindt dat TaxiDirekt nog niet aan de voorwaarden voldoet.
,,De regel is dat op straat herkenbaar moet zijn voor welke centrale
taxi's rijden. TaxiDirekt houdt zich daar niet aan.'
Kortom, het AZAM geeft voorlopig geen vergunningen aan TaxiDirekt, zegt
Groot. Eerst moet aan de hand van gegevens van de centrales van
TaxiDirekt en TCA worden onderzocht of er wel behoefte is aan nieuwe
taxivergunningen in Amsterdam.
Weingarten vindt dat onderzoek een ,,onwaarschijnlijke vorm van
hooghartigheid'. De werkelijke omvang van de vraag wordt immers pas
duidelijk als TaxiDirekt ook aanbod heeft. Zolang TaxiDirekt niet genoeg
wagens heeft, zal de vraag klein blijven. Bovendien, zegt hij, ,,de
meerderheid van de Amsterdamse gemeenteraad wil dat wij die 50
vergunningen krijgen. Daar zou het AZAM dan toch naar moeten luisteren?'