Op 13 januari gebeurde uiteindelijk toch dat waarvan velen hoopten dat het niet nodig zou zijn: Brazilië devalueerde zijn real met 8 procent ('De val van de real', NRC Handelsblad 14 januari 1999). Door de bandbreedte waarbinnen de aan de dollar gekoppelde real mag fluctueren te vergroten daalde deze naar 132 real per dollar. De gouverneur van de Centrale Bank, Gustavo Franco, nam ontslag. De financiële markten reageerden geschokt en wereldwijd schoten de beurskoersen omlaag.

Het was sinds de herverkiezing van president Cardoso j.l. oktober relatief rustig geweest. Het ‘stand-by’ hulppakket van het IMF had geholpen de gemoederen te kalmeren. De regering was bezig de noodzakelijke bezuinigingen door te voeren om het overheidstekort van 8% van het bbp omlaag te brengen. Vaak lukte dit, maar zo nu en dan hield de volksvertegenwoordiging wetsvoorstellen tegen. De grote vraag was of er voldoende tijd zou zijn om aan het terugwinnen van het vertrouwen van de financiële markten te werken. Dit vertrouwen kreeg een klap toen begin januari de deelstaat Minas Gerais verklaarde gedurende zestig dagen niet op zijn schulden aan de federale regering te zullen aflossen ('Deelstaat Brazilië kan schuld niet meer betalen', NRC Handelsblad 7 januari 1999). Een wraakactie van de vers verkozen deelstaat-president Itamar Franco. Deze laatste was president van Brazilië toen in 1994 zijn minister van financiën, de huidige president Cardoso, met het Real Plan kwam. Franco heeft nooit kunnen verkroppen dat alle roem voor dit succesvolle plan alleen op Cardoso afstraalde. ('Braziliaanse crisis ook politieke machtsstrijd', NRC Handelsblad 8 januari 1999). Vandaar nu, volgens sommigen, zijn wraak. De regering heeft ogenblikkelijk teruggeslagen en laten weten dat Minais Gerais zijn deel van de federaal geïnde belastingen niet krijgt toebedeeld als ze zo doorgaan. Deze strubbelingen maakten de financiële markten nerveus en de kapitaalvlucht nam weer toe.

En al verklaarde Cardoso nog op 12 januari dat Brazilië al zijn verplichtingen zou nakomen en dat er niet gedevalueerd zou worden (''Brazilië betaalt schulden'', NRC Handelsblad, 13 januari 1999), de volgende dag gebeurde het toch. Een klap voor het gezag van Cardoso.

De waardevermindering van de real ten opzichte van de dollar heeft twee pluspunten. Ten eerste verschaft hij de Braziliaanse exporteurs een tijdelijke concurrentievoorsprong. Tijdelijk omdat het met een zwakkere munt duurder importeren is. En het duurt nooit zo lang voordat de hogere invoerprijzen zijn doorgesijpeld in het algemeen prijsniveau. Weg concurrentievoordeel. Een tweede pluspunt is dat nu de rampzalig hoge korte rentevoet van tussen de 20 en 30% omlaag kan. Die was nodig om de gewantrouwde real nog enigszins aantrekkelijk te maken. Een politiek pluspunt is dat het Congres flink is geschrokken en daardoor misschien vlotter voortgang maakt met het aanvaarden van de noodzakelijke bezuinigingen. Een minpunt is dat het moeilijker is de buitenlandse schulden af te betalen met een gedevalueerde munt.

Op 14 januari konden we ons nog afvragen of het bij deze ene neerwaartse aanpassing van de real zou blijven. De volgende dag al besloot de centrale bank van Brazilië de munt helemaal niet meer te steunen ('Bank van Brazilië laat real zweven', NRC Handelsblad 16 januari 1999). De munt zakte in Sao Paulo naar 1,52 real per dollar. Maar de effectenbeurs schoot omhoog. Beleggers zien de goedkopere real en het feit dat de rente nu kan dalen als gunstig voor het bedrijfsleven. De bedoeling van de Braziliaanse regering is de real een nieuwe evenwichtswaarde bij de bestaande marktverhoudingen te laten vinden en dan weer een bandbreedte vast te stellen.

Grijpt de sambacrisis verder om zich heen, dan rijst de vraag welke gevolgen zo’n schok in de achtste economie van de wereld zal hebben voor de rest van Latijns Amerika, de Verenigde Staten en Europa. In de VS wordt de hoogconjunctuur gedragen door de consumentenbestedingen die op hun beurt erg gevoelig zijn voor de ontwikkelingen op de effectenbeurzen. De Amerikaanse grote banken hebben belangen ter grootte van 25% van hun aandelenvermogen in Brazilië. De Europese banken zien de meeste van hun belangen afgedekt door exportkredietgaranties door overheids-instellingen. (zie ook: 'Buitenland reageert ‘verdwaasd’ op Brazilië', NRC Handelsblad 14 januari 1999).

En wat gebeurt er met de inflatie die door het Plano Real zo mooi onder controle was gebracht? Moeten de Brazilianen, nog maar net gewend aan lage inflatiecijfers, weer terug naar af? Of houdt de huidige recessie de prijzen laag? Spannende tijden.

RS

 

Zie verder:

• 'Brazilië verdient steun', NRC Handelsblad, Economie voor jou, 28 september 1998
• 'Wereld volgt ‘sambacrisis’ op de voet', NRC Handelsblad 14 januari 1999
• 'IMF houdt vertrouwen in Brazilië', NRC Handelsblad 15 januari 1999
• 'Brazilië laat nationale munt zweven', NRC Handelsblad 18 januari 1999
• 'Cardoso moet kiezen tussen twee extremen', NRC Handelsblad 18 januari 1999
• 'Voorzichtige steun van VS en IMF voor Braziliaanse regering', NRC Handelsblad 19 januari 1999
• 'IMF gaf ook Brazilië de gifbeker', NRC Handelsblad 19 januari 1999