Obligatieschok

In NRC Handelsblad van 9 oktober 1998 vinden we onder de kop 'Na dollarpaniek nu obligatieschok' een grafiek met het bijschrift 'Koersval obligaties stuwt rente op'. Op zaterdag 10 oktober lezen we 'Obligaties verliezen fors - Rente in Portugal en Ierland lager'. Op het eerste gezicht lijken deze twee mededelingen in tegenspraak met elkaar. Immers een lagere rente, gaat in het algemeen juist hand in hand met hogere koersen van obligaties. Op obligaties wordt een vast rentepercentage van de nominale waarde vergoed. Voor het rendement op zo'n belegging gaat het om het ontvangen rentebedrag als percentage van de beurswaarde. Hogere beurskoersen voor obligaties betekenen dus een lager rendement. Overheden of ondernemingen die vermogen willen aantrekken met obligatieleningen houden het rendement op bestaande obligaties scherp in de gaten. Hun nieuw uit te geven obligaties moeten met de bestaande obligaties concurreren om de gunst van de belegger. Een lager rendement op obligaties maakt dat de kredietvragers hun obligaties met succes tegen een lager rentepercentage kunnen aanbieden (zie ook: koersvorming obligaties). Waarom leek dat verband vrijdag niet te bestaan?

De koers van obligaties hangt samen met de lange rente (de kapitaalmarktrente) en niet zozeer met de korte rente (de geldmarktrente). In het artikel van vrijdag wordt in het bijschrift met 'rente' de lange rente bedoeld, terwijl het in de kop van zaterdag om de korte rente gaat. Weliswaar kan een daling van de korte rente een daling van de lange rente tot gevolg hebben, maar dat is geen wet van Meden en Perzen. Bovendien, als het al gebeurt, gaat daar enige tijd overheen. Het in dit verband refereren aan de rentedaling die een aantal centrale banken hebben doorgevoerd is dus irrelevant en verwarrend.

De koersdaling van vrijdag had een hele andere oorzaak. Die moet worden toegeschreven aan enorme transacties van zogeheten hedge fondsen. Deze vaak zeer speculatief opererende beleggingsfondsen hebben grote bedragen geleend in Japan. Spotgoedkoop, want de rentevoet in Japan ligt extreem laag (een korte rente van circa 0,4% en een lange rente van rond de 0,8%). Die geleende yens hebben zij omgewisseld voor dollars (en bijvoorbeeld Duitse marken) en belegd in onder meer Amerikaanse staatsobligaties (tegen een rente van bijna 4,5%). Zolang de wisselkoers van de yen zakt ten opzichte van de dollar is het voor die hedge fondsen dubbel kassa. Ze pakken een positief renteverschil van ongeveer 3,5% (4,5% - 0,8%) op hun belegging en ze kunnen hun in Japan opgenomen kredieten straks terugbetalen met in koers gedaalde yens. Aan dat feest kwam een abrupt eind toen de dollars fors in koers begon te dalen (zie 'Dollarval kwelt toch al geplaagde aandeelhouders'). Om hun verliezen te beperken dumpten de hedge fondsen hun obligaties en stapten uit de dollar. Met als gevolg dat de obligatiekoersen daalden en de lange rente omhoog ging.

JP