Wellink laakt 'misleiding'; Discipline rijksuitgaven loopt gevaar

Door onze redacteuren
AMSTERDAM/DEN HAAG, 28 APRIL. Het ,,succesvolle begrotingsbeleid'' dat in 1994 door VVD-minister Zalm (Financiën) is geïntroduceerd, ,,loopt gevaar''. De belofte van de grote politieke partijen dat het tekort wordt teruggedrongen als de economie meevalt, is ,,misleidend''.

Dit zegt president A. Wellink van De Nederlandsche Bank vandaag in een vraaggesprek met deze krant naar aanleiding van het jaarverslag over 1997. PvdA en D66 bestrijden de uitlatingen; VVD en CDA zijn het met hem eens.

De CDA'er Wellink, die eind vorig jaar Duisenberg (PvdA) is opgevolgd, reageert op de verkiezingsprogramma's. Daarin wordt, bij een gemiddelde economische groei van 2 procent gemikt op een tekort van iets minder dan één (VVD) tot 1,5 procent (PvdA). Pas bij financiële meevallers als gevolg van een hogere economische groei wordt het tekort verder verlaagd.

PvdA en D66 zijn niet onder de indruk van de waarschuwing van Wellink. ,,Wij willen een groter deel van de groeimeevallers gebruiken voor terugdringing van het tekort; meer dan we de afgelopen periode hebben gedaan'', zegt R. van der Ploeg (PvdA). ,,Het gevoerde begrotingsbeleid loopt geen gevaar.'' D66-woordvoerder Ybema deelt die opvatting. ,,Bij een groei van 2 procent komen wij uit op een tekort van één procent. Wanneer de groei meevalt realiseren we al snel een begrotingsevenwicht.'' VVD en CDA zijn het met Wellink eens. ,,PvdA en in mindere mate D66 nemen afstand van het begrotingsbeleid'', constateert het Tweede-Kamerlid H. Hoogervorst (VVD); zijn CDA-collega neemt ook waar dat PvdA en D66 afscheid nemen van de 'Zalm-norm'. Premier Kok, wiens PvdA het tekort het minst terug wil dringen, noemde een gemiddelde economische groei van 2 procent onlangs in deze krant ,,broodmager''; Wellink acht zo'n economische groei echter zeer realistisch en waarschuwt dat de partijen zich nu al rijk rekenen. ,,Het is misleidend om te mikken op een tekort van tussen de één en 1,5 procent in de veronderstelling dat het allemaal toch wel mee zal vallen en het tekort dus verder zou kunnen dalen. (...) Het probleem is dat de meevallers die de afgelopen vier jaar zijn opgetreden, nu een onderdeel van het beleid worden.'' Volgens hem loopt daarmee het trendmatige begrotingsbeleid dat vier jaar geleden door Zalm werd geïntroduceerd gevaar.

Dat het tekort dit jaar al oploopt noemt Wellink ,,niet in de geest'' van het Stabiliteitspact, waarin de deelnemende landen aan de Economische en Monetaire Unie overeenkwamen hun begrotingen op balans te krijgen.

Hij noemt een revaluatie van de gulden een ,,theoretische oplossing'' om de snel groeiende economie af te koelen, maar voegt daaraan toe dat dit niet zal gebeuren.

Pagina 21: 'Geen compromis over Duisenberg'

Sommige buitenlandse banken gaan er, ondanks herhaalde ontkenningen van zowel minister Zalm als de Nederlandsche Bank, vanuit dat de gulden aanstaand weekeinde als de regeringsleiders van de EU de onderlinge koersen vastleggen waartegen de nationale munten in de euro opgaan, een hogere koers krijgt dan nu.

Over de strijd rond het presidentschap van de Europese Centrale Bank (ECB) waarbij Frankrijk zijn eigen kandidaat Jean-Claude Trichet heeft ingezet tegen de Nederlander Wim Duisenberg, zei Wellink zich fel te verzetten tegen een compromis waarin de zittingstermijn van acht jaar wordt opgedeeld, en Duisenberg na vier jaar zou moeten aftreden. ,,Het Verdrag van Maastricht stelt dat de termijn acht jaar is. Het zou een buitengewoon grote bedreiging voor de ECB zijn wanneer dit compromis er komt. Elke directiefunktie is dan politiek onderhandelbaar.'' Ook Bondskanselier Kohl heeft al laten weten niets voor een opdeling van de termijn te voelen.

Vanmorgen werd bekend dat de Britse premier Blair vrijdag, de dag voor de Europese Top waarop de muntunie wordt beklonken, premier Kok bezoekt. Formeel komt de sociaal-democraat Blair langs om Kok te steunen in de verkiezingscampagne. Aangenomen wordt dat de Britse premier, dit halfjaar voorzitter van de Europese Unie, ook met Kok zal spreken over de ECB-kwestie.

Tijdens een persconferentie in het kader van het jaarverslag zei Wellink teleurgesteld te zijn in het driejarenplan dat de Italiaanse regering aan het parlement heeft overlegd om de overheidsfinanciën te saneren.

In dit plan gaat het Italiaanse tekort van 2,6 procent naar 1 procent in 2001. Minister Zalm, die vergaande begrotingsmaatregelen van Italië heeft geëist als voorwaarde voor Nederlandse goedkeuring van Italiaanse deelname aan de EMU, heeft zich juist tevreden getoond met het plan. Wellink signaleert echter dat er in totaal slechts 1 procent over drie jaar wordt bezuinigd in Italië. De rest van de tekortreductie komt door de dalende rente.

Wellink toonde zich kritisch tegenover de optieregelingen die momenteel door het bedrijfsleven worden gehanteerd. ,,De bedragen vallen natuurlijk hoog uit door de ontwikkelingen op de beurs maar ik wil niet verhelen dat ik ze aan de hele hoge kant vind voor de Nederlandse verhoudingen. Ik hoop dat dit geen gevolgen heeft voor de loonverhoudingen.'' Commissarissen moeten volgens Wellink een eind kunnen maken aan de optieregeling ,,wanneer de verdiensten zo hoog uitvallen''.

Uit het jaarverslag blijkt dat de Nederlandsche Bank sinds december vorig jaar van de banken een wekelijkse rapportage eist over de uitstaande kredieten in het Verre Oosten. ,,Een redelijk unieke plicht'', aldus directeur T. de Swaan, verantwoordelijk voor het bankentoezicht.

Sinds de schuldencrisis in Zuid-Amerika, begin jaren tachtig, heeft de bank geen wekelijkse rapportages meer geëist. In totaal hebben de Nederlandse banken voor ruim 150 miljard gulden uitstaan, waarvan 25 miljard in de meest getroffen landen.

De Swaan spreekt van ,,schrikbarende cijfers'', hoewel een flink deel van het bedrag wordt ondervangen door zekerheden of overheidsgaranties. ,,Het grootste gevaar is volgens mij indirect, namelijk dat banken in Japan, waar Nederland 40 miljard heeft uitstaan, door de crisis in problemen komen.''