Wet economische mededinging (WEM)
Minister Wijers van Economische Zaken heeft bij de Tweede Kamer een ontwerp voor een nieuwe mededingingswet ingediend. De bestaande Wet economische mededinging (WEM 1956) is veertig jaar oud en draagt daar de sporen van. Eind jaren vijftig waren we immers nog flink bezig met de wederopbouw van onze economie. 'Samen sterk' was het devies en samenwerking was mooi. Nederland is door zijn vriendelijke WEM wel eens een kartelparadijs genoemd. De oude wet gaat uit van een misbruikwetgeving : een afspraak tussen ondernemingen die de concurrentie beperkt (een zogeheten kartel) is accoord als er maar geen misbruik van wordt gemaakt. Het is dan aan de minister om aan te tonen dat de beperking van de concurrentie in strijd is met het algemeen belang. Dan pas kan hij maatregelen nemen. De Nederlandse wet wijkt hiermee af van die in de meeste Europese landen en ook van de Europese mededingingswet. Die gaan uit van een verbodswetgeving .

De Europese Commissie is in de loop der jaren steeds vaker opgetreden tegen Nederlandse kartels. Dit heeft intussen geleid tot het verbieden van een aantal karteltypen. De afgelopen jaren hebben aannemers, makelaars, notarissen, de Holland Media groep en vele anderen de straffere wind al voelen waaien.
Samenwerken kan in een aantal gevallen van maatschappelijke betekenis zijn, maar in het algemeen hebben concurrentiebeperkingen nogal wat negatieve effecten, zoals: het verstarren van de aanbodstructuren; minder drang tot (technologische) vernieuwing; onvoldoende reageren op de eisen van de markt; verminderde efficiency en verminderd kostenbewustzijn; een opwaartse druk op de prijzen.
De nieuwe Mededingingswet gaat ook uit van het verbod.

Verboden zijn:

• overeenkomsten tussen ondernemingen en onderling afgestemde feitelijke gedragingen van ondernemingen, die ertoe strekken of ten gevolge hebben dat de mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan wordt verhinderd, beperkt of vervalst;
• het misbruik maken van een economische machtspositie. Voorbeeld: de CD-producent die een CD-verkoper niet wil leveren omdat deze zich niet houdt aan de adviesprijs (zie Voorbeelden van WEM-zaken).

Bij overeenkomsten gaat het om een kartel of mededingingsregeling; bij onderling afgestemde gedragingen is er geen formele overeenkomst maar blijken de aanbieders 'toevallig' wel dezelfde verkoopprijzen of andere verkoopcondities te hanteren; in het laatste geval heeft een aanbieder een soort monopoliemacht, waarvan hij misbruik maakt. Het wetsontwerp sluit hiermee aan bij het Europees mededingingsbeleid.
Het is mogelijk om een ontheffing van het verbod te krijgen, maar dan moeten de aanvragers aantonen dat de samenwerking tot maatschappelijke voordelen leidt. De bewijslast is hier dus omgekeerd.

Dit nieuwe wetsontwerp wordt ingediend om de weerbaarheid van Nederlandse ondernemingen op internationale markten te vergroten. Onze grote ondernemingen weten heel goed wat internationale concurrentie betekent. Maar ook de wat kleinere fabrikanten die nu voor het eerst op buitenlandse markten aanbieden moeten hun concurrentiekracht vergroten om daar overeind te kunnen blijven. En ook op de thuismarkt voelen we de gevolgen van de globalisering. Om de dynamiek van de binnenlandse markt te versterken moeten beschutte posities worden afgebouwd. Op onze binnenlandse markt vertonen ondernemingen te weinig aanpassingsvermogen, er vindt onvoldoende innovatie plaats en er is gebrek aan vernieuwende investeringen.

De nieuwe wet bemoeit zich niet alleen met bestaande economische machtsposities, zij maakt ook controle mogelijk op het ontstaan ervan door overnames of fusies boven een bepaalde omzetdrempel.
(RS)

Wetsvoorstel naar Tweede Kamer

Wijers wil algeheel verbod op kartels

Door een onzer redacteuren
DEN HAAG, 2 MEI. Er komt een algemeen verbod op kartels en misbruik van economische machtsposities. Een wetsvoorstel waarin dit wordt geregeld is vanmiddag door minister Wijers (Economische Zaken) naar de Tweede Kamer gezonden.

Daarbij komt er een nationaal systeem van toezicht op fusies en overnames van bedrijven. Een nieuwe ambtelijke dienst met zelfstandige bevoegdheden, de Nederlandse kartelautoriteit, zal zich met de uitvoering daarvan bezighouden. Minister Wijers noemt de nieuwe Wet economische mededinging desgevraagd ,,een majeure verandering''. ,,Wij gaan ervoor zorgen dat de uitspraak Nederland Kartelland niet meer gebruikt kan worden'', aldus Wijers. ,,Met deze wetgeving waarborgen wij dat Nederland een land is met veel concurrentie en dynamiek in de markten''.

Volgens Wijers gaat Nederland nu een concurrentiebeleid voeren dat in landen als Duitsland en het Verenigd Koninkrijk al gebruikelijk is. De nieuwe wet biedt ruimte voor vrijstellingen en ontheffingen. Een aantal vormen van misbruik, zoals prijsafspraken tussen makelaars en verhuizers, waren al verboden.

Nieuw is de preventieve fusietoetsing voor bedrijven met een gezamenlijke omzet van ten minste 250 miljoen gulden en de oprichting van een 'Nederlandse kartelautoriteit', die is te vergelijken met het Duitse Bundeskartellamt. Door middel van de preventieve toets bekijkt de Nederlandse kartelautoriteit of fusies de concurrentie zodanig beperken dat ze strijdig zijn met het algemeen belang.

Minister Wijers wil voorkomen dat ondernemingen door het verbod op kartels vluchten in fusies. Bij een gezamenlijke omzet boven de vijf miljard ecu (tien miljard gulden) moeten fusies bij de Europese Commissie worden gemeld. Deze fusies vallen ook in de toekomst buiten het Nederlandse toezicht. Bij een geringere gezamenlijke omzet doet Brussel de preventieve toetsing alleen op verzoek van lidstaten.

Zo sprak de Europese Commissie zich bijvoorbeeld recentelijk uit over de samenballing van economische macht in de Holland Media Groep (RTL/Endemol). Fusies worden zelden helemaal verboden. Wel worden er door Brussel vaak voorwaarden aan gesteld. Volgens de nieuwe mededingingswet is dat voortaan ook in Nederland mogelijk.

Ook de fusie van de Perscombinatie (uitgever van de Volkskrant, Het Parool en Trouw) en de Nederlandse Dagbladunie (NRC Handelsblad, Algemeen Dagblad), die vorig jaar plaatsvond, zou volgens de nieuwe wet worden getoetst door een onafhankelijke kartelautoriteit. Deze neemt ook de opsporing en bepaling van eventuele boete voor haar rekening. De boete kan maximaal 10 procent van de gezamenlijke omzet van de fuserende ondernemingen bedragen.

(Uit NRC HANDELSBLAD van donderdag 2 mei 1996)