Op papier is de Algemene Vergadering van Aandeelhouders het hoogste orgaan van een vennootschap. Daar wordt de jaarrekening al of niet goedgekeurd en daar wordt ook besloten hoe de winst zal worden verdeeld: welk deel zal worden uitgekeerd aan de aandeelhouders in de vorm van dividend. De rest wordt aan de reserves toegevoegd, waarmee bijvoorbeeld investeringen kunnen worden gefinancierd, die de winstgroei op de lange duur veilig stellen. Uit het feit dat de aandeelhouders meestal ter vergadering een al keurig gedrukt Jaarverslag inclusief de winstverdeling krijgen voorgelegd, kan worden afgeleid hoeveel tegenspraak de ondernemingsleiding van de vergadering verwacht.

In de praktijk komt er van de zeggenschap van de aandeelhouders weinig tot niets terecht. Daarvoor bestaat een aantal oorzaken. De eerste is een praktische: welke bezitter van 100 aandeeltjes Ahold neemt de moeite om naar de Zaanstreek af te reizen als op een dag de Vergadering van Aandeelhouders bijeen komt? Een vermoeiende reis, het laten registreren van je aandelen en als je ter plekke bent moet je nog maar afwachten of die 100 aandeeltjes enig gewicht in de schaal leggen. Economen kunnen het zo fijntjes zeggen: de transactiekosten van het uitoefenen van je stemrecht zijn te hoog. Ja het is zelfs heel waarschijnlijk dat je helemaal geen aandelen blijkt te hebben maar certificaten van aandelen, die wel in de winst delen maar geen stemrecht hebben. Of er zijn preferente aandelen uitgegeven, of prioriteitsaandelen, of er bestaat een structuurregiem dat de hoogste macht van de aandeelhoudersvergadering verplaatst naar de Raad van Commissarissen. Al deze beschermingsconstructies zijn niet in de eerste plaats ontwikkeld om het u en mij onmogelijk te maken op de vergadering ons woordje te doen. Ze dienen om de onderneming te beschermen tegen een vijandige overname. Iedere geïntereseerde met een grote zak geld kan in principe zóveel aandelen van een aan de beurs genoteerde vennootschap opkopen dat hij het voor het zeggen krijgt. Vandaar. Maar intussen is de controle door de verschaffers van het eigen vermogen van de onderneming danig uitgehold. En ongecontroleerde macht is uit den boze, ook in ondernemingenland.

In 1997 kwam de commissie Corporate Governance, naar zijn voorzitter in de wandeling de commissie Peters genoemd, naar buiten met een 40-tal aanbevelingen voor goed ondernemings- bestuur. Aanbevelingen die onder meer verband houden met de invloed van de aandeelhouders op de leiding van de onderneming. Een daarvan is dat aandeelhouders bij volmacht mogen stemmen in de aandeelhoudersvergadering. Een stap verder gaat het besluit van een zevental grote ondernemingen (Aegon, ABN Amro, Ahold, Akzo Nobel, Buhrmann, Nedlloyd en Unilever), om hun aandeelhouders in staat te stellen om vanuit hun huis te stemmen op aandeelhoudersvergade- ringen. (‘Initiatief zeven concerns, Belegger kan vanuit huis meestemmen’, NRC Handelsblad 12 februari 2000). Buiten de Verenigde Staten is Nederland het eerste land dat dit systeem invoert. De Vereniging voor Effectenbezitters juicht deze stap toe, maar wil wel dat de stemmende aandeelhouder niet alleen informatie van de kant van de onderneming krijgt voorgeschoteld. Terecht, de informatievoorziening moet evenwichtig en ook kritisch zijn.

Aandeelhouders en consumenten krijgen meer te zeggen, dankzij de mogelijkheden die de informatietechnologie ons biedt. Dat is even iets anders dan wat verlichte geesten als Wouter van Dieren, Sietz Leeflang en iets later Drs. J.M. den Uyl in 1980 in deze krant voorspelden. Zij waren uitgesproken negatief over de invloed van de chiptechnologie op de maatschappij. Beide eerste heren verzuchtten: ‘De chip-automatisering leidt tot een terugval naar 19^e- eeuwse klasseverhou- dingen’. Via een ingezonden brief heb ik toen betoogd dat de chip bij uitstek de mogelijkheid biedt om de burgers en hun bestuurders dichter bij elkaar te brengen. In de Verenigde Staten waren toen experimenten gaande met tweeweg-TV als middel om het lokale bestuur te democratiseren. Het is intussen twintig jaar later en we zijn nog maar stapvoets op weg om de kiezer directer bij het bestuur te betrekken. De TV-kijker rechtop in z’n stoel, reagerend op wat zich op de buis afspeelt, in plaats van passief onderuitgezakt over zijn bierkrat hangend. Zelfs melige vertoningen als Big Brother of De Bus zijn in wezen experimenten waarbij de kijker reageert en zodoende participeert. En nu is dan het eerste stapje gezet om de aandeelhouder mondiger te maken. Een stapje op een pad dat ons naar verrassende mogelijkheden zal voeren.

RS