CS VRIJDAG
Eerder verschenen
columns

JL HELDRING
HJAHOFLAND
ROEL JANSSEN
ELSBETH ETTY
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
PAUL DE LEEUW
LEO PRICK

Even slikken, even wennen

door H.J.A. Hofland
Nooit gedacht dat ik nog eens een stukje over Libelle zou schrijven. De Libelle die ik me herinner was het huisorgaan van de oude Nederlandse damesbeschaving. Het vervolgverhaal Marion en haar chauffeur waarin, denk ik nu, de grenzen van het nog-betamelijke tegen het einde van de jaren dertig werden verkend, en de pedagogische rubriek van dra Sis Heyster, die je als jongen moest lezen om te weten wat je ouders misschien met je van plan waren. En Panorama waarbij ingesloten De Humorist met op de achterkrant de strip van Webster over de avonturen van Frederik Fluweel, het lulletje rozenwater, in het Engels Mr.Milktoast. Het ultieme l.r., zou je nu zeggen.

Deze bladen werden uitgegeven door De Spaarnestad. Die is opgegaan in de VNU. Er kwamen bladen bij, de oude veranderden, beleefden crisis en wedergeboorte, zoals dat bij kranten gaat. Panorama keek ik wel eens in, om de redactionele onderschriften bij brieven van lezers. Een zeldzame, voor snedig en gevat doorgaande onbeschoftheid. Uit Nieuwe Revu herinner ik me een enquête onder de lezers naar 'de tien ergste rotkoppen op de Nederlandse televisie'. Hoe je daarover ook mag denken, het was en is wel een vraag die onze beschaving raakt. In een interview met Het Parool gaf de inmiddels voormalig hoofdredacteur Hans Verstraten het in neergang verkerende Vrij Nederland de raad om aan zijn blad een voorbeeld te nemen. Soms nam ik het mezelf kwalijk dat ik deze 'publieksbladen' niet meer las. Voor iemand die zijn volk wil blijven kennen, horen ze tot de verplichte lectuur.

Libelle, Nieuwe Revu, Margriet, Panorama, en de rest hebben de VNU geen windeieren gelegd. Nu gaat de VNU 'het hele pakket' verkopen om zich met de opbrengst het marktonderzoeksbureau A.C.Unusable KERN.AMOUNT Nielsen te kunnen aanschaffen. De data business. Wie zal de nieuwe eigenaar zijn? De hoogste bieder. Er is belangstelling uit Duitsland, Amerika en Engeland; en, toevallig of niet, werd ik gebeld uit Mekka, door een oude vriend, oliesjeik, die langs zijn neus informeerde of ik iets over de vraagprijs had gehoord.

Om me nader over de handel op de hoogte te stellen, ging ik naar de tijdschriftenwinkel om een Libelle te kopen. Uitverkocht. Wel hadden ze nog één exemplaar van de Nieuwe Revu, het dubbeldikke kerstnummer waarin Jeltje van Nieuwenhoven bekend maakt dat Wim Kok is afgezet. Verder oorlogsfoto's van het voetbalfront in Den Bosch, de top tien van de Nederlandse gevangenissen om de kerstdagen door te brengen, en verhalen van tien Nederlanders over gebeurtenissen in 2000 die hun leven veranderden. Het best beviel me dat van Jan Hulscher, eigenaar van de Club Esther in Haarlem waar op 19 februari vier mensen werden doodgeschoten. De heer Hulscher slaagt er in, geen enkele keer de Hells Angels ter sprake te brengen. Dan nog wat info over de moeder van Maxima. En een commentaar van de hoofdredacteur, Jildou van der Bijl, waarin zij met door speelsheid verborgen bitterheid over de aanstaande verkoop schrijft.

Er zijn mensen die zich afvragen of de VNU, met het 'afstoten van dit pakket' cultuurgoed, of cultuurdragers op de markt brengt. Als dit dubbeldikke nummer van Nieuwe Revu geen rijke afspiegeling van onze cultuur brengt, weet ik het niet meer. En het is volstrekt zeker dat welke volgende eigenaar dan ook aan zijn nieuwe verworvenheden zal gaan prutsen, morrelen, sleutelen, verbouwen, of hij nu in Frankfurt, Londen, New York of Mekka woont. Hoe goed ze het ook doen, met hoeveel liefde de redacties werken, en hoe tevreden het publiek ook mag zijn, dat gebeurt. Daarover zal ik me geen seconde verbazen.

Maar wel rollen mijn ogen uit hun kassen bij het lezen van de commentaren op de aanstaande verkoop. Een toelichting in de Volkskrant van 20 december, onder de kop: Nederland overleeft de verkoop van Libelle wel. Het zal even wennen zijn, even slikken, maar 'in Nederland overheerst altijd het koopmanschap', aldus de heer M.van Winden, auteur van het boek Rijk blijven. De heer C.Smitshuijsen, directeur van de Boekmanstichting, studiecentrum voor cultuurbeleid, zegt op de vraag of dit geen aantasting van nationaal erfgoed is: 'Dat kan bijna niet, want Nederland hééft nauwelijks nationaal erfgoed. Nederland is traditioneel een doorvoerland. Wij zijn goed in het ons snel eigen maken van buitenlands cultuurgoed.' Het zal je cultuurdirecteur zijn! Denk je. Nee, hij is het.

In een hoofdartikel stelt de Volkskrant vast: 'De actie van de VNU (aanpassing aan de zich mondialise rende economie - H.) is niet alleen exemplarisch maar ook symbolisch. Want de VNU verkoopt als het ware zijn eigen geschiedenis.' De krant pleit er dan voor dat we 'zuinig zullen zijn op onze staatskundige soevereiniteit en werken aan nieuwe grensoverschrijdende zeggenschap over zaken die onze belangen raken.' Cultuur is daar niet bij.

In deze krant, op de voorpagina van de 20ste, wordt uitgelegd dat ondernemingen met hun producten, hun merken, hun worst, limonade, wc- brillen als handel niet verschillen van kooplui in bedrukt papier. 'Van nostalgie kan niemand leven', en kijk zelf: de koers van de VNU 'spoot omhoog' nadat Libelle, Nieuwe Revu, enz. het bordje TE KOOP was omgehangen.

Op Decima moesten de Hollandse kooplieden van de Japanners op de Bijbel spugen voor ze mochten handelen. Holland annexeert zichzelf, zei Bismarck. Holland stik dan in je centen, in je kaas en in je krenten, dichtte Willem Elsschot. De vrije markt is de grootste vijand van het vrije woord, heb ik een poosje geleden geschreven, tot boosheid van velen. Neem een baantje bij de VNU.

(Uit Cultureel Supplement van 22 december 2000 )