CS VRIJDAG
Eerder verschenen
columns

JL HELDRING
HJAHOFLAND
ROEL JANSSEN
ELSBETH ETTY
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
LEO PRICK

Kunstvoetbal

door Hans den Hartog Jager
Het is niet meer te omzeilen - Nederland is helemaal Oranje. In de supermarkt verdringen de Heineken- fanhoeden, de Snickers-supportersslips en de kampioensmedailles van Nutella elkaar in de schappen. Nationale Nederlanden hangt een 150 meter hoge foto van Edgar Davids op haar toren aan het Weena. Bij de drogist liggen elftalpakken oranje condooms met sinaasappelsmaak.

Reclame, zo leren wij normaal, is opvallen. Op dit moment is er niets makkelijker: de ondernemer die het EK negeert onderscheidt zich automatisch. Een buitenkansje dus voor musea en theaters, in de zomer toch al niet vol, om het publiek wat afleiding van de voetbalmanie te bieden. En daar moet heel wat behoefte aan zijn; cultuurminnaars zijn traditioneel vaak voetbalhaters.

Maar wat doen de musea en toneelgezelschappen dezer dagen? Die afficheren zich met voetbal. Dat begon met het Holland Festival, dat op posters zijn prominentste deelnemers als spelers van het Nederlands Elftal afbeeldde. Erg geslaagd was die actie niet - Theu Boermans lijkt ondanks zijn oranje shirt nog het meest op een voorzitter van een provincieclub, Ivo van Hove is net een grensrechter uit de onderbond. En de overige hoofden op de Holland Festival-posters doen, op Frank Zappa na, nog het meest denken aan vergeten voetballers uit de jaren vijftig, hoewel ze me als hedendaagse theatermakers eerlijk gezegd ook niet erg bekend voorkwamen.

Maar dat was nog maar het begin. De afgelopen week leek het wel of de hele cultuursector plotseling collectief besloot dat er iets aan het EK moest worden gedaan. En dus is in Arti et Amicitiae de tentoonstelling 16 voetbalwachtlokalen te zien. In de Kunsthal de tentoonstelling Ieder z'n voetbal. Een voetbalveiling bij Christie's. Foto van supporters in de Openbare Bibliotheek Arnhem. Bij het Chabot Museum is een 'kleine bronzen replica' te koop van het beeld De voetballer van Henk Chabot (in gelimiteerde oplage). Fietsvoetbal in het Vondelpark. De voorstelling Reünie, over de voetbalvrouwen van 1974 in het Nieuwe de la Mar - en ga zo maar door.

Wat ik me afvraag: wat drijft al die instellingen om met die hype mee te gaan? Geloven die musea en theaters soms dat Nederlandse voetbalsupporters tussen Engeland-Duitsland en Slovenië- Joegoslavië door lekker in de Openbare Bibliotheek naar supportersfoto's gaan kijken? Of verwacht Arti hordes Turkse, Engelse en Deense supporters die zich zullen verdringen voor de foto's van Erik Wie, Theun Karelse en Allard Zoetman?

Het meest tragisch is die culturele voetbalmanie echter voor die miljoenen Nederlanders die niet van voetbal houden. Tot voor enkele jaren konden die tijdens de kampioenschappen gewoon hun tv uitzetten en naar het Vondelpark, of naar een tentoonstelling. Nu zijn ze nergens meer veilig. Ze zitten onvrij willig opgesloten in het 'hol van de leeuw' - een soort spookhuis waar iedereen in plaats van witte lakens oranje pruiken, sjaaltjes en onderbroeken heeft omgegespt. En de kunst heeft zich erbij neergelegd. In plaats van tegenwicht te bieden, een glimp op een andere wereld, trekken ook de theaters en musea een voetbalshirt aan en een oranje condoom over hun hoofd. Wat een armoe.

(Uit Cultureel Supplement van 9 juni 2000 )